کرونا از کجا به ایران آمد؟

اقتصاد۲۴ - دکتر حسین نجم آبادی سرپرست این تحقیق با اعلام این خبر گفت: مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی از همان روز‌های اول شیوع ویروس کووید ۱۹ در کشور، تصمیم گرفت تا با دستیابی به گونه‌های مختلف ویروس کووید ۱۹ که در کشور منجر به بیماری زایی شده اند، شناخت دقیقی از نحوه انتقال ویروس به کشور، قدرت بیماری زایی و نیز فراهم کردن بستر مناسب برای بکارگیری درمان‌های موثر و نیز واکسن‌هایی که به بازار عرضه خواهد شد را به دست آورد.

وی افزود: در جهت تحقق این هدف، با حمایت و تشویق معاون تحقیقات وزارت بهداشت و حوزه تحت نظارت این معاونت و نیز با همکاری بخش ویروس شناسی دانشگاه تهران و شبکه ویروس شناسی کشور، حدود ۵۰ نمونه از استان‌های مختلف کشور (اعم از تهران، قم، گرگان، مازنداران، خوزستان، گیلان، زاهدان و نیز کاشان) و در زمان­های مختلف از زمستان سال گذشته (۹۸)، بهار، تابستان و اوایل پاییز امسال، با تکنیک پیشرفته توالی یابی نسل جدید، مورد بررسی ژنومیک قرار گرفت.

نجم آبادی تصریح کرد: منبع اولیه ویروس از اوایل دی ماه سال گذشته از استان ووهان کشور چین بود و نتایج حاصل از مطالعه بر نمونه‌های گرفته شده از استان‌های مختلف کشورمان نشان داد که منشأ دوم ویروس در کشور، از نوع اروپایی آن بوده که در اوایل اسفندماه سال گذشته (۹۸)، از طریق اروپا به ایران وارد شده است.

وی توضیح داد: این مطالعه با گردآوری نمونه­‌های متعدد، در دوره‌های زمانی متفاوت و از استان‌های مختلف کشور انجام شده و نتایج آن براساس داده ­های صحیح، مستند و با توجه به شواهد علمی و بر پایه دانش ژنتیک بدست آمده است که با بهره گیری از این یافته‌ها می­توان به ماهیت دقیق­تر ویروس منتشر شده در کشور پی برد و این امکان را فراهم آورد که سیاست‌های حوزه سلامت در اتخاذ تصمیم درست بر پایه مستندات و شواهد علمی قابل اعتماد تبیین شود.

وی این مطالعه را در نوع خود منحصر بفرد و بسیار ارزشمند برشمرد، چرا که به اعتقاد نجم آبادی اولاً به دلیل صحت یافته‌های بدست آمده، دوماً به دلیل بکارگیری تکنیک پیشرونده توالی یابی کل ژنوم و سوماً به دلیل دسترسی به نمونه‌هایی از ویروس که از همان ماه‌های آغازین ورود به کشور باعث بیماری زایی شده اند، اطلاعات ما از ماهیت ژنوم ویروس از اسفند ماه تا آخرین ماه تابستان و نیز اوایل پاییز امسال را ارتقا بخشیده است.

به گفته سرپرست این تحقیق نکته حائز اهمیت و در خور توجه در خصوص ویروس کووید ۱۹، از آنجا منشا می‌گیرد که در این خانواده ویروسی در مقایسه با سایر RNA ویروس ها، کمتر دچار تغییرات جهش زایی میشود و دلیل آن نیز دارا بودن آنزیم پلیمراز وابسته به RNA یا (RdRP) استکه سبب شده میزان جهش زایی آن پایین‌تر از ویروس انفلوانزا و سایر RNA ویروس‌ها باشد.

وی همچنین افزود: نکته قابل تامل دیگر آن است که تاکنون در پایگاه بین المللی GISAID که مرکز بارگذاری جهش‌های مختلف گزارش شده از تمام دنیا است، بالغ بر تعداد ۸۰،۰۰۰ ژنوم ویروس بارگذاری شده است و همچنین، تاکنون بیشتر از ۳۵۰،۰۰۰ تغییر مختلف ژنومی در نمونه‌های توالی یابی شده مشاهده شده است، اما اکثر این تغییرات از نظر عملکردی از اهمیت چندانی برخوردار نیستند و نقش چندانی در شیوع و شدت بیماری کرونا ندارند.

بیشتر بخوانید: آیا ویروس کرونا خطرناک‌تر شده است؟

وی همچنین اظهار کرد: مطالعه انجام شده در مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی نشان می‌دهد که ۱۴ تغییر ژنومی در بیش از ۱۰ درصد نمونه‌ها رخ داده است که ۱۰ تغییر از این ۱۴ تغییر قبلا نیز در داده‌های جمعیت‌های دیگر مشاهده شده است و فقط ۴ تغییر جدید در همان نواحی بوده که قبلا جهش دیده شده بود و نقش این ۴ تغییر جدید در بیماریزایی هنوز بدرستی مشخص نیست.

نجم آبادی تاکید کرد: غیر از دو جهش مهم T ۲۲ I و D ۱۶۴ G، جهش جدیدی در ناحیه شاخک ویروس در مطالعه ما مشاهده نشد و در نمونه‌های بررسی شده در مرکز ما نیز جهش G ۱۶۴ به تدریج از اسفندماه افزایش یافته است و در حال حاضر جهش غالب نمونه‌های توالی یابی شده است.

وی افزود: اهمیت این ناحیه از ژنوم ویروس (spike) در اتصال ویروس به سلول میزبان است و همچنین محلی است که در تولید دارو و نیز واکسن موثر، هدف قرار می‌گیرد (Target zone).

نجم آبادی در عین حال گفت: نکته خوش بینانه در این مطالعه آن است که دو جهش اشاره شده T ۲۲ I و D ۱۶۴ G، هر دو خارج از ناحیه‌ای بنام RBD در شاخک ویروس است که در نتیجه، در تاثیرگذاری واکسن‌های تولید شده بر اساس این دو جهش مهم نخواهد بود.

وی افزود: همانگونه که قبلاً نیز اشاره شد، تغییر D ۱۶۴ G از اواخر زمستان رو به افزایش بوده است (که در نمونه‌های بررسی شده از تیرماه تا مهرماه مشاهده شده)، که دلیل انتقال سریع ویروس در ماه‌های اخیر را نیز توجیه می‌کند.

وی همچنین گفت: مطالعات عملکردی اخیر که بر روی گونه جدید (تغییر یافته) صورت گرفته است و در ژورنال­های معتبر علمی به چاپ رسیده، نشان می‌دهند که مقدار ویروس در دستگاه تنفسی بیماران افزایش یافته و سرعت انتقال آن بیشتر شده، اما شواهدی دال بر افزایش شدت بیماریزایی آن مشاهده نشده است.

نجم آبادی در پایان تصریح کرد: مطالعه اخیر که همگام با مطالعات سایر کشور‌ها انجام گرفته است، نشان می‌دهد، برای شناسایی به موقع تغییر در ساختار و سیر گردش ویروس در طول زمان، نیاز به ادامه توالی یابی تعداد بیشتری ویروس با روش توالی یابی نسل جدید است، تا هر چه سریعتر بتوان به تشخیص گونه جهش یافته جهت اتخاذ اقدامات درمانی مناسب دست یافت.

بنا بر اعلام روابط عمومی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، دکتر نجم آبادی و تیم علمی تحت مدیریت وی در مرکز تحقیقات ژنتیک دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و مرکز ژنومیک کشوری (ایرانوم) طی ماه‌های گذشته در جهت شناسایی ماهیت ژنومی ویروس کووید فعالیت داشته اند.