قاضی حسن تردست کیست؟

 

اقتصاد۲۴ - سفر یک قاضی قدیمی دادگاه‌های کیفری در ایران به آلمان خبر ساز شده است در شبکه‌های اجتماعی برخی با انتشار عکس‌های خانوادگی او در کنار خانواده اش مجددا بحث آراء و احکام گذشته او را به میان کشیده اند. اما قاضی حسن تردست کیست؟ و چرا پرونده ریحانه جباری که او قاضی آن بوده پر سر و صدا شده است.

حسن تردست سال‌های متمادی قاضی پرونده‌های قتل عمد بوده است او در گفت‌وگویی اظهار کرده بود از مادیات بی‌بهره مانده است به‌نحوی‌که با اخطار دادگستری از منزل سازمانی نقل‌مکان کرده و در ایامی که بازنشستگی برای بسیاری شیرین است، اشتغال به شغل تلخ و دشوار وکالت را در اتاقی استیجاری به جان خریده است.

تردست در گفتگو با اعتماد در رابطه با خود گفته است:" این‌جانب تمام سمت‌های قضایی را پله‌پله طی کرده‌ام و یک‌شبه ره صدساله نرفته‌ام. اول دادیار، بعد بازپرس، سپس دادرس، بعد دادستان و بعد رئیس دادگاه و در آخرین سنگر حدود شش سال در دادگاه کیفری استان تهران بودم. در مدت خدمت، بیشتر مناصب کیفری داشتم، زیرا همیشه نگران روند اجرای عدالت در پرونده کیفری بودم، زیرا آثار اجتماعی پرونده کیفری بسیار عمیق‌تر و گسترده‌تر از پرونده حقوقی است.

در پرونده‌های کیفری جان و مال و ناموس و آبروی افراد در معرض تعدی و تعرض است. یک حکم غلط دادگاه جزایی چه‌بسا زندگی فرد و خانواده‌اش را تباه می‌کند. اما اگر در دعوایی مدنی باطل حاکم شود، هرچند این امر هم در ساحت عدالت مذموم است، اما خسارتی که به فرد و جامعه وارد می‌شود، بسیار کمتر از یک رأی ناحقی است که در پرونده‌های کیفری صادرشده است.

او در این گفتگو می‌گوید:چون آدمی پر جنب‌وجوش بودم، برعکس اغلب قضات از پرونده‌های سنگین و خطرناک استقبال می‌کردم، به همین علت بیشتر سال‌های قضاوتم قاضی ویژه قتل بودم.

او درباره تعداد پرونده‌های قتلی که رسیدگی کرده است گفته است: آمار دقیقی ندارم. در دوران خدمت در دادگاه شاید بیش از هزار مورد باشد. حداکثر ۲۰ درصد منتهی به برائت شده است. این به این خاطر است که پرونده‌های قتل بسیار حساس و موضوع آن، جان انسان است و اغلب طرفین و خانواده ایشان روند تحقیقات را پیگیری می‌کنند و حضور ولو فرمایشی وکیل هم تکلیفی است.

به همین سبب تحقیقات دادسرا در پرونده‌های قتل اصولاجامع و دقیق است و وقتی بازپرس قرار مجرمیت صادر می‌کند و پرونده با صدور کیفرخواست به دادگاه ارسال می‌شود، موارد بسیار کمی پیش می‌آید که بتوان کیفرخواست را مردود و متهم را از قتل مبرا دانست.

در سال ۱۳۸۹ حکم برائت شش متهم به قتل را پس از چندین سال بازداشت موقت صادر کردم که این آمار حکم برائت منحصر به فرد بوده است. با وجود سیاست غلط آمارمداری دستگاه عدلیه، در صدور رأی عجله نمی‌کردم، واو به واو پرونده‌ها را می‌خواندم و خط به خط پرونده را بررسی می‌کردم و یادداشت برمی داشتم تا خدای ناخواسته با حکم من حقی از اصحاب پرونده ضایع نشود. درصد نقض احکام بنده در دیوان عالی کشور بسیار کم بوده است. به نظرم در سال ۸۹، سه پرونده ام نقض شد که یکی از آن‌ها هم شکلی بود.

یکی از پرونده‌های پرسروصدای قاضی تردست پرونده معروف به ریحانه جباری بود که در آن دختری جوان پزشکی بانام عبدالعلی سروندی را به قتل رساند. پزشکی که گفته می‌شد سابقه خدمت در نهاد‌های امنیتی را دارد. در حمایت از ریحانه جباری کمپین‌های زیادی شکل گرفت که تأکید داشت او مرتکب قتل نشده بلکه دفاع مشروع انجام داده است و نباید قصاص شود. اما درنهایت دادگاه رأی به قصاص داد. به گزارش ایسنا هفت سال پس از حکم قصاص برای ریحانه جباری، قاضی تردست از این حکم دفاع کرد بود و در رابطه با آن توضیح داده است.

او با دفاع ازنظر خود درباره این‌که چرا نظرش تغییر نکرده گفته است: چه چیزی ممکن است نظر بنده را در مورد پرونده‌ای که باکمال حوصله، تأمل و تعمق و در یک دادرسی عادلانه با رعایت تشریفات کامل آیین دادرسی کیفری توسط پنج قاضی رسیدگی شده و از ناحیه چند مرجع عالی قضایی اعم از دیوان عالی کشور و مراجع نظارتی تأییدشده است، تغییر دهد؟!

طبق قانون مجازات اسلامی هیچ تردیدی در اینکه خانم ریحانه جباری مرتکب قتل عمدی شده است، وجود ندارد. صادقانه متذکر می‌شوم، چون در این پرونده ادعا شده بود مقتول وابسته وزارت اطلاعات است و محتمل بود تحقیقات ابتدایی در دادسرا به لحاظ اثرگذاری نهاد امنیتی از مسیر قانونی خارج و حقوق قانونی متهمه رعایت نشده باشد، لذا حقیر طبق رویه خدمتی (از ابتدای شروع خدمت قضایی از زمان دادیاری) بیش‌ازحد معمول و متعارف به این پرونده حساسیت نشان دادم.

تردست می‌گوید: در یکی از مراجعات خانواده مقتول به دادگاه به ایشان عرض کردم که وکلای متهمه (ریحانه جباری) روش غلطی را در دفاع از وی به کار بردند و با طرح تجاوز به عنف، در نتیجه نهایی، هم علیه موکله خود اقدام کرده هم موجب ناراحتی شما شدند، ولی به هر حال با توجه به وضع خانوادگی و روحی و روانی این خانم و روابط خشن پدر، مرضی خداوند تبارک و تعالی است که از گناه بزرگ این دختر بدبخت بگذرید. پسر مقتول که جوان تحصیلکرده و برازنده‌ای بود جواب داد قریب به این مضمون که ما چطوری رضایت بدهیم؟

اولا این خانم اصلا پشیمان نبود و یک ذره از خود ناراحتی و عذاب وجدان نشان نداد و حقیقت رابطه خود را نگفت و بعد این‌ها پدرم را مانند یک عده اوباش و هرزه خیابانی متجاوز به زور قلمداد کردند، حالا رضایت بدهیم نمی‌گویند که اولیای دم هم خودشان قبول دارند که پدرشان مقصر بوده و قصد تجاوز داشته و به‌همین دلیل رضایت دادند؟

تردست مدعی بود:شرایط روحی و روانی این خانم به گونه‌ای بوده که حتی تصور قتل پدر هم از وی می‌رفت، چون حسب پرینت اس‌ام‌اس‌های تلفن وی با یکی از جوانانی که با وی رابطه داشت می‌گوید که «امشب به تیپ هم زدیم و این ... را امشب می‌کشم» وقتی در مورد این پیامک این شخص سؤال می‌کند ریحانه خانم جواب می‌دهد که پدرم هر وقت مست می‌کند مرا به باد کتک می‌گیرد.

قاضی تردست در گفت‌وگویی با رد اعترافات ریحانه براثر فشار می‌گوید: بسیاری از دلایل ما در احراز قتل و محکومیت ایشان حرف‌ها و اعترافاتی است که در جلسات دادگاه به‌طور روشن و صریح توسط متهمه بیان شده است.

تردست درباره روایت ریحانه جباری از قتل می‌گوید: گفت می‌ترسیدم به من تجاوز کند. چند بار از من خواست روسری‌ام را بردارم، اما من این کار را نکردم.

او ادامه می‌دهد: متاسفانه متهمه هیچ حرف و رفتاری از خود نشان نمی‌دهد که مقتول را متوجه اکراه وی کند. از وی سؤال می‌شود «آیا مقتول خشونتی نشان داد یا عملی انجام داد که نشان دهد قصد دارد به زور تجاوز کند؟» وی جواب می‌دهد «نخیر.» و نیز از وی پرسیده شد «وقتی امتناع تو را از دست زدن دید چرا پشت به تو کرد؟» جواب می‌دهد «رفت نماز دیگرش را بخواند».

بازسازی صحنه جنایت هم نشان می‌داد که سجاده روی زمین پهن بوده و آثار خون روی سجاده و آینه وجود داشت که حکایت می‌کند در لحظه قتل و وارد کردن ضربه کارد، مقتول پشت به متهمه روی سجاده بوده است.

به نظر تردست با توجه به زاویه داشتن روحی و روانی این‌گونه افراد بی‌اعتقاد نسبت به مذهب و نماد آن نماز، به نظرم نماز خواندن وی در این شرایط که او را به ظاهر مذهبی نشان می‌دهد بر نفرت متهمه افزوده است و امید خدمات گرفتن از این مرد مذهبی (با ضعف ایمان و مقهور شیطان) به باد می‌رود

او در پاسخ به این سئوال که از دیگر ابهامات مطرح‌شده در پرونده ریحانه، خرید لوازم پیشگیری از بارداری از داروخانه است می‌گوید:ابهامی در خرید آن وجود ندارد، زیرا رفتن یک زن و مرد به یک خانه خلوت به قصد خوردن قهوه نیست و نیت ایشان عمل جنسی بوده است که در مسیر رفتن به خانه کاندوم خریداری شده.

نکته قابل تأمل اینکه این وسیله روی میز قرار داشته و کاملا در معرض دید بوده و خانم ریحانه با توجه به تجربه‌های قبلی با آن ناآشنا نبوده است و خرید لوازم پیشگیری از بارداری نشانه تجاوز نیست، فقط نشانه قصد رابطه جنسی است.