اقتصاد۲۴ - روز ۹ آذر استان خوزستان شاهد بارش شدید باران و به دنبال آن آبگرفتگی شدید در سطح تعدادی از شهرهای این استان بود. شرایط آنقدر وخیم بود که آب به داخل منازل مردم این شهرها نفوذ و زندگی و اموال آنان را تخریب کرد. در برخی مناطق مردم تا زانو در آب بودند.
برخی آنقدر عصبانی بودند که مسئولان شهری و استانی را بیغیرت خطاب کردند؛ یکی از فیلمهایی که در فضای مجازی دست به دست شد و مورد توجه قرار گرفت حاوی همین مطلب بود.
اگرچه بیشترین بارندگی روز ۹ آذر در ماهشهر رخ داده است. اما شهرهای اهواز، کارون، آبادان، خرمشهر، شادگان، رامهرمز، رامشیر، ماهشهر و ایذه نیز شاهد آبگرفتگی شدید بودند. شرایط بهگونهای بود که به دنبال این بارشها راه ۵۰ روستای اندیکا تخریب و سقف ۱۰ خانه در بخش سوسن ایذه فروریخت.
در واکنش به این خرابیها سیدمحمد مولوی نماینده آبادان در مجلس نیز با فلاکتبار خواندن وضعیت شهرهای خوزستان پس از بارشهای اخیر، عدم نظارت بر عملکرد شهرداران، شورای شهر و مسئولان بالادستی را مشکل اصلی شهروندان دانست و خواستار بازداشت مسئولان مرتبط شد.
استانداری خوزستان از قبل در جریان مشکلات زیرساختی این شهرها بوده است و بروز این مشکلات برای این نهاد متولی استان غیرقابل پیشگیری و ناگهانی نبوده است؛ با این حال مشکلات مردم ناشی از بارندگی طی روزهای اخیر نشان داد که استاندار تلاشی برای رفع این مشکلات و واداشتن مدیران نهادهای مختلف برای عمل به وظایف خود نداشته است.
شریعتی استاندار خوزستان شب گذشته با حضور در برنامه خبری شبکه یک (به جای حضور در خوزستان) و دفاع از اقدامات خود میگوید با اقدامات انجام شده از سوی آبفا و شهرداری البته تنها در شهر اهواز امسال تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد این شهر زیر آب رفته است. اعدادی که اگر چه از سوی شریعتی نشان از موفقیت در رفع مشکلات مرکز استان دارد اما همچنان تاسفآور بوده و این سوال را ایجاد میکند که به چه علت باید چنین اتفاقی حتی در چنین ارقام از نظر استاندار پایین در این شهر رخ دهد. شرایط مرکز استان که این است باید گفت وای به روزگار سایر شهرهای استان!
نکته عجیب آنجاست که مشابه همین سخنان سال گذشته توسط غلامرضا شریعتی مطرح شده و گفته بود در حال ترمیم زیرساختها هستیم تا دیگر شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم. استان خوزستان برای تعمیر و بازسازی زیرساختهای خود در سال گذشته بالاترین بودجه را در میان سایر استانها دریافت کرد اما ظاهرا این بودجهها جایی به جز نیازهای مردم هزینه شده است.
نکته مهمتر آنکه سال گذشته با دستور آیت الله خامنهای، ۱۰۰ میلیون یورو برای رفع مشکلات فاضلاب اهواز تخصیص داده شده است و با وعده شریعتی قرار بود با این پول مشکل حل شود. در این شرایط ناگوار، شریعتی همچنان از مشکلات میگوید و خود به عنوان «مخاطب بایدها» استوار روی صندلی مدیریتیاش نشسته است، بی آنکه کسی او را بازخواست کند که کارنامه او به عنوان مدیر ارشد استان به جز تبدیل اعتراضات مدنی به اعتراضات امنیتی چه بوده است!
بیشتر بخوانید: استاندار خوزستان دیگر باید چکار کند تا برکنار شود؟
برخی از حاشیهنشینان اهواز شرایط بد دفع آب و فاضلاب در مناطق خود را شرح داده و عنوان کردهاند که شرایط آنها از نظر تجمع آب در معابر نسبت به سالهای گذشته فرقی نکرده و حتی بدتر هم شده است.
شبنم قنواتیزاده فعال محیط زیست و مدیرعامل جلگه سبز خوزستان درباره گرفتگی آب در استان خوزستان و اهواز میگوید: به صورت کلی در خوزستان جمعآوری آبهای سطح برعهده شهرداریها و مدیریت فاضلابها با سازمان آبفاست. از طرف دیگر ما در این استان سیستم جمعآوری آبهای سطحی را نداریم و تنها در برخی مناطق شرکتی که توسط انگلیسیها ساخته شده است، مانند نیوساید، شهرک نفت و... سیسستم جمعآوری آبهای سطحی هم پیشبینی شده است. در این مناطق آبهای ناشی از نزولات جوی به راحتی تخلیه شده و به سمت رودخانه هدایت میشوند.
وی ادامه میدهد: وقتی کانال جمعآوری آبهای سطحی وجود ندارد باعث میشود که آب به سمت مجاری فاضلاب حرکت کنند که این مجاری هم مسائل خودشان را دارند. در شبکه فاضلاب اهواز و سایر شهرهای خوزستان لولههای بتنی یا آزبستی است که قابلیت انعطاف ندارند. در نتیجه این لولهها طی سالهای اخیر دچار معضلاتی شدند یکی آنکه دچار نشست شدند به این معنا که هر چه به سمت دریا نزدیکتر شوید سطح آبهای زیرزمینی بالاتر میآید گاهی به دلیل نوسانهایی که رخ میدهد، لایههای زمین دچار فشردگی شده و لولههای فاضلاب دچار نشست و ترک میشوند به همین دلیل هم ما در اهواز با نشت آبهای فاضلاب به آبهای زیرزمینی هم مواجه هستیم.
این فعال محیط زیست با بیان اینکه این شکستگیها باعث ریزش لایههای خاک بالایی به داخل کانالهای فاضلاب میشود، عنوان میکند: وقتی ترک در لولهها ایجاد میشود، ریگ و خاک وارد لولههای فاضلاب میشوند.
او خاطرنشان میکند: ایراد اصلی به شهرداری باز میگردد. شهرداریها بهویژه در شهر اهواز بدون کار کارشناسی تراکم بسیاری را در مناطقی ایجاد کرده که قبلا تراکم کمی داشتند. مثلا منطقه گلستان خیابان سعدی در اهواز خیابانی است با عرض کم که طرفین آن مجتمعهای بزرگ ساختهاند. در گذشته در این منطقه واحد ویلایی بود که خروجی فاضلاب هر واحدی برای یک خانواده بوده است و سیستم فاضلاب طراحی شده در این منطقه به اندازه همین تعداد خانوار بود. اما در حال حاضر طمع شهرداری برای گرفتن هزینههای ساخت و ساز، باعث شده که این ویلاها تبدیل به مجتمعهایی با بیش از ۱۰ واحد شوند و هر کدام هم خروجی فاضلاب خود را داشته باشند، در نتیجه لولههای فاضلاب تعبیه شده در گذشته کشش حجم بالای فاضلابهای این مجتمعها را ندارند.
قنواتیزاده با اشاره به اینکه در تابستان هم شاهد بیرونزدگی فاضلاب در معابر شهری هستیم، اظهار میکند: همواره شاهد اعتراض به این مساله بودهایم. ایراد آبفا آن است که باید پیش از آغاز فصل بارندگی و در طول سال به دفعات باید نسبت به پاکسازی لولههای فاضلاب اقدام کند. این عمل باعث میشود که لولههای تمیز شده و در اثر انباشت رسوب، قطر مجرای خروجی فاضلاب کاهش یابد.
وی میگوید: ایراد اصلی متوجه شهرداری و شورای شهر به عنوان نهاد ناظر بر شهرداری است که باید نظارت لازم بر ساخت و ساز و تراکم شهر را داشته باشد. ما علاوه برآنکه تراکمهای بالایی را در شهر داریم و شهر به صورت عمودی در حال رشد است؛ حتی مجوز ساخت و ساز تجاری در جاهایی که نباید ساخت و ساز شود یعنی در حریم جادهها هم صادر میشود.
قنواتی زاده معتقد است شهرداری درباره جمعآوری آبهای سطحی تعلل میکند، زیرا هزینههای انجام این کار بالاست. این درحالی است که از شهروندان هزینه میگیرد، اما باز هم با کسری بودجه مواجه شده و اقدامی که سالهاست باید انجام میداده، انباشته شده و این کوتاهی به شکل آبگرفتگیها در سطح شهر خود را نشان میدهد.
مدیرعامل جلگه سبز خوزستان اضافه میکند: آبفا هم در لایروبی و پاکسازی لولهها کوتاهی کرده است. از طرف دیگر در مکانهایی که بستر ما در حال نشست است باید از لولههای منعطف برای فاضلاب استفاده شود که این کار تنها در برخی مناطق انجام شده است. همچنین وقتی در یک منطقه تراکم ساخت و ساز و جمعیت بالا میرود آبفا باید سیستم فاضلاب در آن منطقه را پایش کرده و قطر لولههای فاضلاب را افزایش دهد تا کشش این حجم فاضلاب را داشته باشد.
وی عنوان میکند: ما در خوزستان یک دوره خشکسالی را تجربه کردیم که به دلیل بارش کم آبگرفتگی رخ نمیداد. اما در همان دوره هم بیرونزدگی فاضلاب را در ایام گرم سال هم داشتیم که دلیل آن همان موضوع عدم تناسب حجم لولههای فاضلاب با میزان تراکم در مناطق است. اما از نیمه دوم سال ۹۷ که بارشها افزایش داشته و نزول بارشها به صورت آنی و شدید رخ میدهد، مشکل آبگرفتگی شدید رخ داده است. شهرداری میتوانست از دوره کم بارش استفاده کرده و و سیستم جمعآوری آبهای سطحی را راهاندازی کند.قنواتیزاده میگوید: ما پیشنهادهایی را به شهرداری و شورای شهر دادیم که این سیستم آبهای سطحی میتواند به جای تخلیه در رودخانه جمعآوری شده و در زمان نیاز به آب برای آبیاری فضای سبز و ... استفاده شود. این درحالی است که این آبها هدر رفته و به صورت مخلوط با فاضلاب به رودخانه هدایت میشوند. این مساله هم اثرات منفی را بر سلامت شهروندان دارد. آنقدر میزان آبی که با فاضلاب مخلوط شده، زیاد بوده که در برخی خانهها آب از طریق لوله فاضلاب وارد خانهها شده است.
این فعال محیط زیست تصریح میکند: در هر ایرادی که در سطح استان وجود دارد؛ خصوصا مشکلاتی از این دست استانداری به عنوان مدیر استان باید نقش نظارتی میداشت و ارگانهای مختلف را باید مکلف میکرد که به وظایف خود پیش از واقعه به درستی عمل کنند.
قنواتی زاده میگوید: فعلا ۲ روز است که تمام بانکها و ادارات اهواز و چند شهر دیگر تعطیل است. وضعیت کوتعبدالله یا شهرستان کارون بسیار وحستناک بوده و مردم در آب هستند. در اهواز حتی مناطق بالانشین که ساخت و ساز با کیفیتی دارند، هم دچار آبگرفتگی شدهاند. جمعآوری آبهای سطحی در بسیاری از مناطق دچار مشکل شده است. ساکنان یک مجتمع ۴۴ واحدی در یکی از خیابانهای اهواز تخلیه شدند به دلیل اینکه کنار آن گودبرداری شده بود و گودال بزرگ پر از آب شده که به زیر ساختمان نفوذ کرده و امکان ریزش آن وجود داشت. اگر ما سیستم جمعآوری آبهای سطحی را داشتیم قطعا چنین اتفاقاتی نمیافتاد.
وی تاکید میکند: در این آبگرفتگیها در کنار اینکه اموال مردم ویران شده و شهروندان به خطر میافتند، بسیاری از جانوران شهری نیز جان خود را در گرفتاری از دست داده و با ورود ناگهانی حجب بالای آب به داخل مجراهای مختلف یا خیابانها این جانوران و تولههای آنها از بین میروند. به عبارت دیگر در ایان شرایط هم به محیط زیست و هم به شهروندان آسیب میرسد.
محمدرضا ایزدی رئیس کمیسیون تحقیق، نظارت و بازرسی شورای شهر اهواز میگوید: در اهواز و کل استان خوزستان چیزی به نام شبکه مجزا برای فاضلاب و آبهای سطحی وجود ندارد و از پنجاه سال گذشته تا کنون شبکه فاضلاب و آبهای سطحی یکی بوده و همین شرایط یکی بودن شبکه دفع فاضلاب و آبهای سطحی را داشتهایم.
او ادامه میدهد: تا زمانی که شبکه فاضلاب دست شهرداری بود، هر سال لایروبی میشد، اما از ۱۲ سال پیش که این شبکه به دست شرکت آبفا داده شد، نگهداری خوبی نشد؛ به نحوی که طی پنج سال اخیر که دست پیمانکار شرکت آبفا داده شده حتی لایروبی هم انجام نشده است. از سوی دیگر لولههای فاضلاب نیز طی سالهای اخیر دچار فرسودگی و شکست شدهاند، چون عمر آن بالاست و این موضوع به مشکلات موجود دامن زده است.
عضو شورای شهر با تاکید براینکه شرکت آبفا هزینه دفع میگیرد و باید هزینه کند، عنوان میکند: این درست نیست که پولهای قبوض مستقیم به حساب شرکت آبفای مرکز در تهران واریز شود و این سازمان در اهواز با مشکل مالی مواجه شده و کارشان را انجام ندهند.
وی تصریح میکند: گناه این شرایط اول بر گردن آبفا و بعد شهرداری است که چرا طی ۱۰ سال گذشته تدبیری برای شبکه آبهای سطحی نداشته است. هر چند احداث آبهای سطحی با بودجه اهواز و استان قابل انجام نیست و باید نمایندگان مجلس برای آن بودجه ملی تأمین کنند.
ایزدی میگوید: البته سال گذشته رهبری ۱۰۰ میلیون یورو برای رفع مشکلات فاضلاب اهواز از محل صندوق توسعه ملی اختصاص دادند که پنجاه میلیون امسال و پنجاه میلیون سال آینده برای اصلاح شبکه فاضلاب هزینه شود.
رئیس کمیسیون تحقیق، نظارت و بازرسی شورای شهر اهواز اظهار داشت: شبکه آبفا به تازگی با قرارگاه خاتم برای سروسامان دادن به شبکه فاضلاب اهواز تفاهمنامهای امضاء کرده که قرار است به زودی اجرایی شود، اما به هرحال این موضوع ۲ سال طول میکشد و نگرانیم که در این ۲ سال با هر بارش با چنین شرایطی مواجه شویم.
او عنوان میکند: اعضای شورای اسلامی شهر اهواز برای اولین بار کمیته آبهای سطحی را در اهواز تشکیل داد و جلسات متعددی با مدیران مناطق هشتگانه شهرداری اهواز و همچنین مدیران آبفای اهواز برگزار شده و طی تفاهمنامهای، ۵۷ نقطه بحرانی را در دستور کار قرار گرفت که طی هشت ماه گذشته حدود ۷۰ درصد آن انجام شده است. براساس این تفاهمنامه ماندگاری آب باران، از سه چهار روز به سه ساعت تبدیل شده است.
اوضاع در ماهشهر و شهرک چمران (جراحی واقع در ۲۵ کیلومتری ماهشهر) بحرانیتر است. بنا بر اخبار دراین مناطق طی یک روز بیش از ۱۷۰ میلیمتر بارندگی رخ داده است. این مناطق نیز فاقد سیستم دفع فاضلاب شهری هستند. تصاویر هوایی نشان میدهند که آب منطقه چمران را بلعیده و بسیاری از ساختمانها تا نیمه در آب فرو رفتهاند. اوضاع آنقدر وخیم است که تا کنون ۴ اردوگاه اضطراری توسط هلال احمر در این شهر راهاندازی شده است.
فرماندار ماهشهر نیز عنوان کرده که طبق برآوردهای اولیه ۵۰۰ تا ۶۰۰ واحد مسکونی در این شهرستان در بارندگی ۹ آذر دچار آبگرفتگی شدند که برآورد میزان خسارت به منازل مسکونی تا ۲ روز آینده مشخص میشود.
عبدالله رشیدیزاده فعال محیط زیست و ساکن ماهشهر درباره وضعیت این شهر میگوید: اکثر خیابانهای ماهشهر قدیمی و بهویژه بافت فرسوده آن که وسعت زیادی هم دارد، با آبگرفتگی بسیار شدیدی مواجه شده و عبور و مرور برای مردم سخت شده است. آب وارد خانههای مردم شده و ما سعی کردیم که مردم را در حسینیهها و مساجد محلهایی منتقل کنیم که میزان آبگرفتگی آنها کمتر است.
او میافزاید: در این آبگرفتگی خسارت مادی به خانهها وارد شده است. مساله این است که گریز آب در ماهشهر به دلیل همسطح بودن با دریا بسیار پایین است و برای جمعآوری آبهای سطحی نیاز به نصب پمپ داریم. ما بارها و بارها از مسئولان ذیربط مطالبه کردهایم که پمپهایی را در سطح شهر نصب کنند تا آبهای سطحی را دفع کنند، اما متاسفانه مسئولان گوششان بدهکار نیست و تا کنون برای این موضوع اقدام نکردهاند.
این فعال محیط زیست با تاکید براینکه ماهشهر به لحاظ زیرساختی و فاضلاب با مشکلات زیادی مواجه است، اظهار میکند: ما هرسال با چنین مسالهای در ماهشهر مواجه هستیم. بهویژه خیابانهای بیگلری، شریفی و مرتضوی هر سال با این مشکل روبهرو هستند و مسئولان هم هرسال این شرایط را مشاهده میکنند، اما اقدام خاصی برای رفع آن انجام نمیدهند. در حال حاضر جنوب شهر ماهشهر که تازه ساخت است کمتر دچار آبگرفتگی شده، اما نمیتوان آن را نادیده گرفت. در واقع کل خیابانهای شهر را آب گرفته است.
وی خاطرنشان میکند: مردم ۲ روز است که هیچ رفتوآمدی در سطح شهر نمیکنند، زیرا این آبهایی که سطح شهر را اشغال کرده است؛ علاوه بر آب باران با آب فاضلاب هم مخلوط شده و در این شرایط بحران کرونا این مساله معضل بزرگی است و سعی میکنیم در خانه بمانیم. از نظر ورود آب به منازل نیز این اتفاق بیشتر در بافت فرسوده و محلات فقیرنشین رخ داده و بخشی از محلات صنعتی که شرایط جغرافیایی خاصی دارند.
او میگوید: بارها و بارها استاندار به ماهشهر آمده و مشکلات را دیدهاند و حتی اعتباراتی هم برای رفع مشکل در نظر گرفتهاند. اما ما نمیدانیم علت کوتاهی مسئولان شهری چیست. تا کنون دو بار مسئول اداره آبفا تغییر کرده، اما باز هم تغییری ایجاد نشده و شهر با همان مشکلات دست و پنجه نرم میکند.
رشیدیزاده در پاسخ به این سوال که شهرداری ماهشهر با توجه به نبود پمپهای تخلیه آب برای رفع آبگرفتگی چه میکند، میگوید: به این امید نشستهاند که آبهای سطحی خودشان دفع شوند و به سطح دریا بروند. شهرداری مگر میتواند به چند محله شهر رسیدگی کند؟ در حال حاضر در ورودی شهر و مرکز شهر که بیشتر دیده میشوند، اقداماتی برای رفع آبگرفتگی انجام میشود، اما داخل محلاتی که آب به منازل وارد شده و جایی هم در هوای سرد برای پناه بردن ندارند چنین اقداماتی انجام نشده است. متاسفانه ماهشهر شرایط وخیمی دارد.
وی اضافه میکند: شهرک چمران (جراحی) کلا زیر آب بوده و حدود ۲ متر آب در شهر بالا آمده است. مردم در این منطقه با قایق جابجا میشوند و در آنجا هم آب موجود در سطح شهر مخلوطی از آب باران و فاضلاب است.
این فعال محیط زیست خاطرنشان میکند: انتظار داشتیم که این مشکلات پیش از این بارشها رفع میشد. برای فردا و پس فردا باز هم هشدار سیل دریافت کردهایم. امیدوارم حداقل راهکاری از همین الان اتخاذ کنند که مردم دوباره با این مشکل مواجه نشوند و حداقل پمپهایی برای هدایت کردن آبهای سطحی به سمت دریا و بیابانهای ماهشهر در اختیار شهر قرار بدهند.
بیشتر بخوانید: آخرین وضعیت آبگرفتگی در اهواز و ماهشهر
پونه پیلرام مشاور امور بانوان فرماندار سابق اهواز نیز با اشاره به هشدار اولیه مدیریت بحران خوزستان در خصوص وضعیت جوی میگوید: این هشدار بندهای مختلفی داشت که یکی از آنها ناظر بود بر آماده به کار شدن تجهیزات مورد نیاز واضطراری جهت دفع سریع فاضلاب و آبهای سطحی وعبورسیلاب احتمالی. حال سوال این است که مسئول اجرای این بند کدام نهاد بود و آیا مدیریت بحران خوزستان مسئول اجرای صحیح هشدارهای خود نیست. چرا که اگر همه تمهیدات و تجهیزات به کار گرفته میشد قطعا شاهد چنین بحرانی در سطح استان نبودیم.
او در پاسخ به این سوال که مگر تجهیزات لازم برای مقابله با این بحران در اختیار اداره کل مدیریت بحران استان قرار نداشت، عنوان میکند: نهاد ناظر بر وجود یا عدم وجود امکانات لازم برای مدیریت بحران مدیر کل بحران استان است. مدیر کل بحران استان که زیر نظر استانداری فعالیت میکند، باید تجهیزات را بررسی کرده و اگر کم و کسری وجود داشت خرید لوازم مورد نیاز را در دستور کار قرار داده و اجبار به انجام خرید این لوازم میکرد.
این فعال اجتماعی تصریح میکند: در هیچ بندی از هشدار اداره کل بحران به شهروندان هشدار داده نشده که امکان نفوذ آب یا فاضلاب (هر احتمالی) به منازل انها وجود دارد. این مساله باعث شد که مردم بهطور غیر منتطره با بحران سیل زدگی روبرو شده و اموال آنها آسیب ببیند. به عنوان مثال وسایل برقی در آب سوخت و به ساختمانها اسیب وارد شد. به نظر من حداقل برای جلوگیری از آسیب به اموال منقول مردم این امکان وجود داشت که شهروندان با اگاهی یافتن از احتمال خسارت به وسایل شان آنها را به جای امن منتقل کنند.
وی تاکید میکند: از منظر دیگر وقتی هشدار اداره کل بحران به شهروندان در مناطق شهری داده نمیشود که امکان نفوذ فاصلاب و آب وجود دارد، عملا قلب واقعیت است و تقلب در هشدار. چرا استانداری خوزستان شیوه تقلب در اطلاع رسانی را انتخاب کرده است؟ طبق قانون مدعی العموم باید به این اختفا اطلاعاتی توسط مدیریت بحران ورود کند.
پیلرام خاطرنشان میکند: متولی نظارت بر فعالیت سازمانهای مختلف در سطح استان برعهده استانداری است. اگر شهرداریها یا سازمان آبفا در مناطق مختلف درست به وظایف خود عمل نکردهاند، باید علت آن را در ضعف نظارت استانداری دید، زیرا استانداری از قبل نسبت به مشکلات و مسائل بحرانآفرین در استان از جمله مساله نبود سیستمهای جداگانه در حوزه آبهای سطح و فاضلاب خبر داشته و باید نسبت به رفع این مشکل اقدامات لازم را انجام میداده است.
مسئولان شهری و استانی خوزستان از کاهش آب در سطح شهرها خبر داده و گفتهاند به زودی آبگرفتگی فروکش خواهد کرد، اما حقیقت آن است که در نبود مدیریت مناسب شهرها و ترمیم و بازسازی زیرساختهای مدیریت آب و فاضلاب و ایجاد شبکههای جداگانه برای این دو موضوع قطعا استان خوزستان در هر بارش همچنان دچار مشکلات عدیده از جمله آبگرفتگیهای شدید خواهد شد. شرایط زیرساختی در شهرهای مختلف خوزستان به صورتی است که باید گفت «به پایان آمد این دفتر، حکایت همچنان باقیست.»
منبع: رویداد24