اکتشافات موفق به دانش نوین نیاز دارد

اقتصاد۲۴ - مهندس شهریار متوکل مدیر امور اکتشاف و مهندسی شرکت ملی صنایع مس ایران در میزگردی با عنوان «چالش‌های فرآروی اکتشافات کانسار‌های جدید مس و عناصر همراه در سومین همایش فلزات غیرآهنی درباره ذخایر کشف شده در یک دهه اخیر در جهان عنوان کرد: در جهان اکتشافات قابل‌توجهی از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۷ میلادی اتفاق افتاده که حدود ۸۴۶ ذخیره شناسایی شده و پیش‌بینی می‌شود حدود ۲۱۳ ذخیره در مراحل اکتشاف باشد که هنوز گزارش نشده است.

به گفته متوکل اگر این ذخایر را به رتبه یک، دو و سه طبقه‌بندی کنیم، براساس آمار‌های جهانی ارزش خالص فعلی بیش از یک میلیارد دلار را به عنوان رتبه یک، ارزش خالص فعلی بین ۲۰۰ میلیون دلار تا یک میلیارد دلار به عنوان رتبه دو و برای ارزش خالص فعلی کمتر از ۲۰۰ میلیون دلار به عنوان رتبه سوم در نظر گرفته می‌شود.

وی افزود: براساس این داده‌ها حدود ۳۶۷ گزارش در یک دهه اخیر ارائه شده است که نشان می‌دهد که این ذخایر در سطح دنیا کشف شده است. نکته مهم این موضوع است که هیچ ذخیره قابل‌توجهی در خاورمیانه در یک دهه اخیر در رتبه دو و سه کشف و گزارش نشده است. ۱۹ ذخیره در رتبه اول قرار دارد و از این ۱۹ ذخیره، ۴ ذخیره مربوط به معادن مس در کشور‌های اندونزی، گینه، پرو و صربستان گزارش شده است.
متوکل در ادامه خاطرنشان کرد: از سال ۲۰۱۲ میلادی فعالیت‌های اکتشافی در دنیا به میزان ۵۸ درصد با کاهش روبه‌رو شده است. از سال ۲۰۱۰ به بعد با وجود افزایش هزینه‌کردها، اما متناسب با آن حجم کانسار به دست آمده حاصل نشده و این موضوع جای سوال دارد.

وی با اشاره به این موضوع که طی یک دهه گذشته هزینه‌های اکتشافی سه برابر شده است، گفت: متوسط هزینه‌کرد جهانی بین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۲۰۰۰ به صورت میانگین ۶۳ میلیون دلار به ازای هر کانسار کشف شده در رتبه‌های یک، دو و سه بوده که این هزینه‌کرد در سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸ به صورت متوسط به ۱۸۵ میلیون دلار رسیده که حدود سه برابر شده است.

مدیر امور اکتشاف و مهندسی شرکت ملی صنایع مس ایران با اشاره به هزینه‌کرد میانگین جهانی در زمینه مس، عنوان کرد: متوسط هزینه‌کرد به ازای هر ذخیره اکتشاف‌شده در جهان در رتبه‌های یک، دو و سه همین روند افزایشی را طی کرده است. در زمینه مس تقریبا در دنیا از ۱۰۵ میلیون دلار به ۱۵۴ میلیون دلار رسیده‌ایم.
متوکل با اشاره به موضوع هزینه‌کرد در برابر آورده اکتشافاتی نیز خاطرنشان کرد: در دهه گذشته هزینه‌کرد فعالیت‌های اکتشافی در جهان ۱۹۸ میلیارد دلار بوده که ماحصل به دست آمده آن حدود ۱۰۹ میلیارد دلار است که تقریبا به نصف رسیده است، این درحالی است که تا پیش از این آورده دو برابر بوده، اما هم‌اکنون نصف شده و این می‌تواند یک چالش جدی به‌شمار رود. واقعیت این است که سرعت اکتشافات نتیجه‌بخش رو به کاهش است. همچنین زمان لازم برای نتیجه‌بخشی اکتشافات ۱۲ سال بوده که در بازه زمانی ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۸ به حدود ۱۵ سال رسیده است.

وی با اشاره به این موضوع که روش‌های اکتشافی در جهان تغییر کرده است، گفت: تا دهه‌های ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ روش‌های اکتشاف بیشتر به صورت چکشی بوده و جویندگان معادن بیشتر وزن را در اکتشافات معدن داشته‌اند، اما پس از آن به تدریج روش‌های نوین ژئوفیزیک و ژئوشیمی در جهان ابداع شده و از روش سعی و خطا به روش‌های نتیجه‌بخشی رسیده است. در حال حاضر بیش از نیمی روش‌های موثر در اکتشافات، روش‌های ژئوفیزیک و ژئوشیمی و ترکیبی از این دو روش هستند و وزن ذخایر اکتشافی نیز افزایش یافته است. یکی از افزایش این حجم از اکتشافات، سوق یافتن اکتشافات به عمق بوده است. از دهه ۱۹۹۰ بیشتر ذخایر اکتشافات به‌ویژه در حوزه مس به سمت عمق پیش رفته‌اند.

مدیر امور اکتشاف و مهندسی شرکت مس در ادامه با اشاره به کانسار‌های فلزات پایه عنوان کرد: در دهه ۱۹۵۰ میلادی، کانسار‌ها فلزی در استرالیا و کانادا، حدود ۲۰ تا ۳۰ متر عمق داشته‌اند که در جهان به صورت متوسط ۴۵ متر بوده است، اما طی ۱۰ سال اخیر میانگین متوسط جهانی به ۱۸۰ متر رسیده است. با توجه به این موضوع باید بپذیریم که اکتشافات موفق باید به سمت دانش نوین و عمیق پیش بروند. هم‌اکنون روش‌های اکتشافی قدیمی در کشف کانسار‌های عمیق دیگر جواب‌گو نیستند و باید به روش‌های نوین روی آورد.

متوکل در ادامه خاطرنشان کرد: همان‌گونه که عنوان شد پیش‌تر جویندگان در پی معادن بودند، اما از دهه‌های ۱۹۶۰ به بعد نقش شرکت‌ها و دولت‌ها پررنگ شد و این روند تا سال ۲۰۰۰ ادامه پیدا کرد و نقش ۶۰ تا ۷۰ درصدی جویندگان معادن به سازمان‌های دولتی و شرکت‌های بزرگ منتقل شد. اما قابل توجه است که از سال ۲۰۱۰ حدود ۶۳ درصد اکتشافات در دنیای غرب توسط شرکت‌های کوچک و متوسط روی داده است. این شرکت‌های کوچک به دلیل چابک بودن و استفاده آن‌ها از روش‌های نوین، سبب شده که سریع‌تر به نتیجه برسند، از این‌رو نقش دولت‌ها و شرکت‌های بزرگ نیز در حال کمرنگ شدن است.