براساس دادههای رسمی، در حال حاضر بیش از ۸۰۰ شهر و ۱۶ کلانشهر ایران در معرض خطر فرونشست قرار دارند. این مسئله نهتنها تهدیدی برای سکونتگاهها و اراضی کشاورزی است، بلکه میراث گرانبهای تاریخی را نیز در معرض نابودی قرار داده است.
سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور با اشاره به آغاز پدیده فرونشست از اوایل دهه ۱۳۵۰، گفت: تمرکز جمعیت به سمت شهرها، تغییر اقلیم، کمبارشی و خشکسالیهای مکرر و افزایش برداشت آبهای زیرزمینی از عوامل تشدید این پدیده در سالهای اخیر بوده است.
زنگ خطر افزایش فرونشست زمین به صدا در آمده است. میزان اضافهبرداشت از آبهای زیرزمینی به قدری بحرانی بوده که سخنگوی آب نسبت به فرونشست زمین در کل کشور هشدار داده است. موضوعی که به طور مستقیم به نحوه مدیریت آب در کشور باز میگردد.
سخنگوی صنعت آب با بیان اینکه کل کشور دچار فرونشست شده است،گفت: برای مهار فرونشست به جز کاهش برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی و محدودیت آن راه دیگری وجود ندارد.
پژوهشگران تأکید میکنند مهار بحران فرونشست، بدون بهرسمیتشناختن آن بهعنوان یک اولویت ملی ممکن نیست. آنچه تهران را تهدید میکند، فقط زلزله یا خشکسالی نیست،
صالحیامیری، با اشاره به اینکه بهجز استان گیلان، تقریباً تمام استانهای دیگر با پدیده فرونشست درگیر هستند، از تبعات این پدیده بر بناهای تاریخی ابراز نگرانی کرد و گفت: «این مسئله با همکاری مشترک وزارتخانه و سازمان محیطزیست بهطور ویژه دنبال میشود.»
تهران در حال حاضر از وضعیت زیستپذیری اکولوژیک بسیار نامطلوبی رنج میبرد و بسیاری از شاخصهای حیاتی آن در وضعیت بحرانی قرار دارند. تهران یکی از آلودهترین کلانشهرهای جهان است. آلودگی هوا به یک معضل دائمی تبدیل شده که نهتنها کیفیت زندگی را کاهش میدهد، بلکه سالانه جان تعداد زیادی از شهروندان را میگیرد.
چندی پیش سیداسکندر صیدایی، رییس سازمان نقشهبرداری کشور با اشاره به اینکه حدود ۹۰ هزار کیلومتر مربع از خاک ایران معادل مساحت پنج کشور جهان، تحتتاثیر فرونشست قرار دارد، گفته بود نرخ سالانه فرونشست حتی به ۳۱ سانتیمتر رسیده که چند برابر استاندارد جهانی است.
افزایش سرسامآور در تعداد چاههای غیرمجاز – از ۴۷ هزار به بیش از یک میلیون حلقه در چهار دهه – زمین را از درون توخالی کرده و موجب شکاف، فروریزش و نابودی زیرساختهایی، چون خطوط ریلی، راههای مواصلاتی و حتی خانههای تاریخی شده است.
تازهترین گزارش منتشرشده درباره فرونشست زمین در تهران و دیگر نقاط ایران، مربوط به ۲۳ مه (برابر با سوم خردادماه جاری) است. «مارکو رانکیاری» در مجله Renewable Matter، وضعیت فرونشست را اینطور وصف کرده است: تهران در حال فرو رفتن است
فرونشست هالهای در تهران بهاحتمال بسیار زیاد بهدلیل بیشبرداشت آب سفرههای زیرزمینی با احداث چاههای جدید یا افزایش برداشت از چاههای گذشته ایجاد شده است
بر اساس آخرین آمار منتشرشده از سوی سازمان نقشهبرداری کشور، میزان فرونشست زمین در حریم جنوب غرب تهران به ۳۱ سانتیمتر رسیده است. این رقم هشداردهنده نشاندهنده یکی از جدیترین مخاطرات زیستمحیطی استان تهران است.
ایران دارای عجیبترین، طولانیترین و قدیمیترین قناتها در جهان است و بههمین دلیل یونسکو در سال ۱۳۹۵ تعداد ۱۱ قنات ایرانی را به عنوان شاهکار مهندسی در مدیریت منابع آب در فهرست جهانی یونسکو به عنوان بیستمین اثر جهانی ایران به ثبت رساند.
پدیده فرونشست زمین در تهران به بحرانی جدی تبدیل شده و سازمان نقشهبرداری کشور با هشدار درباره سرعت بالای فرونشست در برخی مناطق، از احتمال وقوع فاجعه زیستمحیطی و انسانی در پایتخت خبر میدهد.
در حالی چندی پیش رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی از میزان فرونشست زمین در مناطق مختلف کشور اظهار بیاطلاعی کرد که گزارشها از همین مرکز نشان میدهد که نرخ فرونشست در تهران ۲۰ تا ۳۱ سانتیمتر در سال است و ۴۰۰ شهر ایران در در پهنههای پر خطر قرار دارند.
در ابتدای سال ۱۴۰۴ دشت ورامین تهران و اصفهان شاهد نرخ فرونشست بیش از ۲۵ سانتی متر در سال هستند که جزو بالاترین نرخهای جهانی است. دشتهای مشهد کاشان و کرمان نیز با تشدید فرونشست مواجهند.
دشت نیشابور نیز مانند ۳۵۹ دشت موجود در پهنه ایران در حال فرونشست است، لیکن مقدار فرونشست در برخی مناطق مانند دشت جنوبی تهران سالانه از ۳۵ سانتیمتر نیز فراتر میرود و این موضوع در ایران بستگی به کاهش نفوذ آب و برداشت آبهای زیرزمینی دارد.
پدیده فرونشست، در ایران به بحرانی تبدیل شده است که مسئولان به هشدار در مورد آن بسنده میکنند. در حالی که پژوهشهای بینالمللی، چهار میلیمتر فرونشست در سال را در حد بحران میدانند، میزان این چالش در ایران به سالانه ۱۸ سانتیمتر رسیده است. آمارها میگویند ۳۰ استان کشور در درجات مختلف با پدیده فرونشست درگیر هستند و تنها گیلان از بروز فرونشست در امان مانده است.
سیصد و یازدهمین جلسه شورای شهر تهران پر بود از موضوعات حائز اهمیت. از افزایش عوارض بهشت زهرا گرفته تا توقف بخشنامه معاون علیرضا زاکانی، شهردار تهران و شرایط فضای سبز تهران. اما یکی از موضوعات مهمی که مطرح شد، فرونشستهاست.