یک یارانه و هزار دردسر

اقتصاد۲۴ -  آذرماه سال ۸۹ بود که داستان پرداخت یارانه‌های نقدی شروع و از آن سال ماهانه مبلغ ۴۵ هزار ۵۰۰ تومان برای هر نفر به حساب سرپرست خانوار‌ها واریز می‌شد. از همان ابتدا این طرح مخالفان بسیاری داشت و بسیاری از کارشناسان دائما هشدار‌هایی را درخصوص پرداخت یارانه‌های نقدی می‌دادند. آن‌ها پرداخت یارانه و یا افزایش مبلغ آن را عاملی برای افزایشی نقدینگی دانسته و معتقد بودند که این طرح به جز زیان دستاورد دیگری نخواهد داشت. اما با تمام این مخالفت‌ها پرداخت یارانه‌ها ادامه پیدا کرد، به‌گونه‌ای که اگر امروزه صحبت از حذف یارانه‌ها به میان بیاید قطعا با واکنش مثبتی از طرف خانوار‌ها روبه‌رو نخواهیم بود.

اخیرا زمزمه‌ها نشان می‌دهد که قرار بر این است در سال آتی یارانه نقدی دچار تغییرات مهمی شود، طبق گفته سخنگوی کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۰ یارانه با روش پرداخت جدید در راه است. رحیم زارع، در نشست خبری خود درخصوص چگونگی پرداخت یارانه نقدی گفته است: «یارانه نقدی در دو سقف پرداخت می‌شود که ۵۸ میلیون نفر یک مبلغ و مازاد بر ۵۸ میلیون نفر مبلغ دیگری دریافت می‌کنند. همچنین یارانه تولید برای نخستین بار در سال ۱۴۰۰ پرداخت می‌شود که در حوزه ایجاد اشتغال و یارانه سود تسهیلات در حوزه‌های کشاورزی، مسکن و صنعت و معدن است.»

بیشتر بخوانید: تعیین ۲ سقف پرداختی برای یارانه ۱۴۰۰

اما و اگر‌های یارانه‌های نقدی

در صورتی خبر از پرداخت یارانه با روشی جدید داده می‌شود که بسیاری از تحلیلگران یارانه نقدی را بلای جان اقتصاد می‌دانند. به گفته آن‌ها با تزریق یارانه‌های نقدی یا کالا‌های سوبسیدی نه تنها یک ملت ثروتمند نمی‌شود بلکه چالش‌های بی‌شماری به وجود خواهد آمد، چرا که از یک سو نقدینگی افزایش خواهد یافت و از سوی دیگر یارانه یک تعهد الزام‌آور نقدی برای دولت ایجاد می‌کند، تعهدی که نمی‌توان اقدام به حذف آن کرد. البته هستند کارشناسانی که معتقدند اگر منابع پرداخت یارانه از طریق مالیات‌ستانی باشد مشکلات آنچنانی برای جامعه ایجاد نخواهد شد. در این راستا مرتضی افقه، کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه با اشاره به شیوه جدید پرداخت یارانه نقدی از سال آینده به «ابتکار» گفت: متاسفانه تا کنون کشور با سیستمی مدیریت شده است که دولت را ناچار به کمک و پرداخت سوبسید کرده است. البته که کمک به اقشار کم‌درآمد جامعه مشکلی ندارد، اما مسئولان مربوطه باید توجه داشته باشند که منابع کمک و سوبسید‌ها باید از طریق مالیات‌ها باشد.

وی با بیان این مسئله که سیستم شناسایی خانوار‌های هدف برای پرداخت یارانه ضعیف بوده ادامه داد: پرداخت یارانه از گذشته تا کنون چالش‌های زیادی را برای ما به همراه داشته است، مهم‌ترین نکته‌ای که باید به آن اشاره کرد این است که شناسایی خانوار‌های نیازمند برای پرداخت یارانه بسیار اهمیت دارد. هدفی که از ابتدای پرداخت یارانه‌ها در دولت احمدی‌نژاد مطرح بود و در این سال‌ها ثابت شد که نتوانستند به این هدف دست پیدا کنند چراکه دولت توانایی شناسایی دقیق خانوار‌های هدف را نداشته است، البته انتظار می‌رود طی این سال‌ها سیستم شناسایی قوی شده باشد.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: من گمان می‌کنم ۵۸ میلیون نفری که گفته‌اند در سال آتی مبلغ یارانه بیشتری دریافت خواهند کرد همان خانوار‌های هدف بوده که از وضع مالی نامناسبی برخوردار هستند.
این استاد دانشگاه در ادامه گفتگو به تورم‌زا بودن یارانه‌ای که از محل نامناسب تامین شده باشد اشاره کرد و گفت: بالاخره یارانه پرداخت می‌شود، همانطور که اشاره کردم اگر پرداخت‌ها از طریق مالیات باشد تورم‌زا نیست، اما پرداخت یارانه از روش‌های دیگر قطعا تورم‌زا خواهد بود و کشور را با مشکلات بی‌شماری روبه‌رو می‌کند.

افقه حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی را همراه با تبعاتی برای اقتصاد دانست، وی در این‌باره گفت: حذف ارز ۴۲۰۰ تومان در شرایط فعلی بدون شک تبعات سنگینی را برای اقتصاد به همراه خواهد داشت. به عبارتی دیگر حذف این ارز موجب تورم شده و فشار این تورم بیشتر بر خانوار‌های کم‌درآمد یا همان ۵۸ میلیون نفر وارد خواهد شد. به هر حال حذف این ارز و پرداخت یارانه ناشی از آن اگر همراه با تمهیدات جدی نباشد تبعات جبران‌ناپذیری را برای اقتصاد به همراه خواهد داشت.

این کارشناس اقتصادی به نکته‌ای در خصوص پرداخت یارانه به دهک‌های پایین اشاره کرد و گفت: یک نکته‌ای درخصوص پرداخت یارانه‌های نقدی به دهک‌های پایین جامعه وجود دارد و آن هم این است که پرداخت یارانه به اقشار کم درآمد می‌تواند کمکی به تولید داخل کند چراکه معمولا تقاضا طبقات پایین به تولیدات داخل محدود می‌شود، بنابراین ساخت داخل مورد حمایت قرار می‌گیرد.