کاندیدایِ پوششی جدید در انتخابات/سرنوشت قالیباف در انتظار جلیلی؟

اقتصاد۲۴- مناظره اول انتخاباتی بین هفت کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم برگزار و مواضع و رویکردشان به انتخابات ۲۸ خرداد تا حدودی مشخص شد. حال سوال اینجاست که آیا همه این کاندیدا‌ها تا پایان رقابت‌ها باقی خواهند ماند یا همان طور که خیلی از ناظران معتقدند برخی از آن‌ها تنها به عنوان کاندیدای پوششی حاضر شده و در نهایت به نفع کاندیدای اصلی کنار خواهند رفت؟

مناظره‌ای که مناظره نبود

شنبه ۱۵ خرداد اولین مناظره انتخاباتی با موضوع اقتصاد میان هفت کاندیدای انتخابات ۱۴۰۰ برگزار شد. مناظره‌ای که با توجه به نحوه برگزاری آن چندان شباهتی به مناظره نداشت، ولی تا حدودی نکاتی را روشن کرد.

بعد از ثبت‌نام گسترده داوطلبان نامزدی اصولگرا، بسیاری از کارشناسان معتقد بودند که تعداد زیادی از آن‌ها برای آن که به عنوان کاندیدای پوششی در مناظره‌ها حاضر باشند راهی وزارت کشور شده‌اند تا در مقابل شخصیت‌هایی مثل علی لاریجانی، اسحاق جهانگیری و مسعود پزشکیان از کاندیدای اصلی جناح راست حمایت کنند.

با مشخص شدن کاندیدا‌های نهایی و احراز نشدن صلاحیت بسیاری از بزرگان و از طرفی احراز صلاحیت برخی از اشخاصی که شاید حتی خودشان هم باورشان نمی‌شد روی صندلی مناظره‌های انتخابات ۱۴۰۰ بنشینند معادلات به هم خورد. چرا که نامزد‌های اصلی اصلاح‌طلبان هیچ کدام در انتخابات حضور ندارند و از اعتدالگرایان هم چهره شاخصی در میان هفت کاندیدای نهایی دیده نمی‌شود.

رضایی و زاکانی پوششی رئیسی شدند

پیش از برگزاری مناظره اول به نظر می‌رسید سه رویکرد متفاوت در انتخابات شکل بگیرد. اول رویکرد اصولگرایانه با حضور سید ابراهیم رئیسی و سه کاندیدای پوششی برای او یعنی سعید جلیلی، علیرضا زاکانی و سید امیرحسن قاضی‌زاده‌هاشمی، رویکرد خارج از دو جناح اصلی با حضور عبدالناصر همتی و محسن رضایی و رویکرد اصلاح‌طلبانه با حضور محسن مهرعلیزاده.

اما انتخابات ۱۴۰۰ که از همان ابتدا صحنه شگفتی‌ها بوده پس از مناظره اول شگفتی دیگری را هم ایجاد کرد. در این مناظره همتی تلاش کرد با جمله معروف پنج در مقابل یک، کاندیدا‌های جناح راست را در مقابل خود نشان دهد و چندین بار هم به پوششی بودن برخی از آن‌ها اشاره کرد و محسن مهرعلیزاده هم تنها رئیسی را هدف حملات خود قرار داد.

از طرفی این رضایی و زاکانی بودند که با ضدحمله علیه همتی، تلاش کردند ترکش‌های حملات او را از رئیسی دور کنند و در این میان جلیلی کمتر مورد حمله قرار گرفت. اما در میان تمام کاندیدا‌ها تنها قاضی‌زاده‌هاشمی بود که علاوه بر دعوت همه به آرامش، تنها به ارائه برنامه‌های خود پرداخت و وارد حاشیه‌های مناظره نشد.

بیشتر بخوانید: سعید جلیلی به نفع رئیسی انصراف نمی دهد

ادبیات احمدی نژادی زاکانی در اولین مناظره

شاید همین مناظره اول ترکیب پوششی بودن برخی کاندیدا‌ها و گمانه‌زنی‌ها درباره انصراف به نفع کاندیدای اصلی را کمی تغییر دهد. در میان پنج کاندیدای جناح راست رضایی برخلاف تصور، از قامت یک کاندیدای مستقل خود را به قامت یک کاندیدای پوششی تنزل داد و زاکانی با نوع ادبیات و حملات احمدی‌نژادی خود سعی کرد نقش خط حمله اصولگرایان را بازی کند. رئیسی هم در نقش یک مدافع ظاهر شد.

با توجه به شرایط موجود به نظر می‌رسد معادلات در میان اصولگرایان کمی به هم ریخته باشد و شاید هم از ابتدا اینچنین برنامه‌ریزی شده بود.

وسوسه عدم انصراف

در جناح مقابل تکلیف روشن است و همتی و مهرعلیزاده نهایتا رقبای اصلی پنج کاندیدای دیگر خواهند بود، ولی در میان کاندیدا‌های جناح راست، با توجه به اینکه رقیب چندان قدرتمندی در مقابل خود نمی‌بینند شاید برخی از آن‌ها وسوسه شوند و از پوششی بودن بیرون بیایند.

البته ممکن است اگر اصولگرایان از جانب همتی-مهرعیزاده احساس خطر جدی کنند همه به نفع رئیسی کنار بروند، اما اگر روند فعلی و تصمیم بسیاری از مردم و جبهه اصلاحات درباره رای ندادن ادامه داشته باشد شاید اتفاقات دیگری در صحنه انتخابات رخ دهد.

ضربه محسن رضایی به خود

در میان کاندیدا‌های جناح راست، زاکانی ظرفیت رای‌آوری چندانی ندارد و به احتمال زیاد یکی از کسانی باشد که به نفع کاندیدای اصلی کنار می‌رود. از طرفی رضایی بیش از همه به خودش ضربه زد و موجب ریزش آرای خود شد و اگر وضع نظرسنجی‌ها به همین ترتیبی که دیده می‌شود، باشد شاید بهتر باشد با گرفتن قول معاونت یا وزارت، آبرومندانه به نفع کاندیدای اصلی کنار برود. در این بین شاید دوگانه جلیلی-رئیسی با مشکل مواجه شود و این بار اصولگرایان نتوانند جلیلی را مانند قالیباف به نفع رئیسی از رقابت منصرف کنند.

جلیلی مانند قالیباف انصراف می‌دهد؟

جلیلی به گفته خودش هشت سال با تشکیل دولت سایه تلاش کرده تمرین ریاست جمهوری کند و حالا می‌خواهد میوه این بذر هشت ساله را بچیند و ممکن است راضی کردن او برای انصراف کار چندان آسانی نباشد.

به نظر می‌رسد اصولگرایان برای رسیدن به پیروزی مطمئن در رقابت نابرابری که برایشان چیده شده نیاز به انصراف دست کم دو کاندیدای خود دارند. حملات به رئیسی از سوی همتی و مهرعلیزاده نه تنها هیمنه‌ای را که او به عنوان رئیس قوه قضاییه برای خود ایجاد کرده بود شکست بلکه وضعیت متزلزلی برای وی به وجود آورد.

قاضی زاده انصراف می‌دهد؟

از طرفی رئیسی اگر از پیروزی در انتخابات مطمئن بود از ریاست دستگاه قضا استعفاء می‌کرد، اما همین کنار نرفتن او از ریاست قوه قضاییه شاید دلیلی بر این باشد که اصولگرایان تلاش می‌کنند ابتدا از ظرفیت ۱۵ میلیون رای او در سال ۹۶ استفاده کنند و نهایتا با انصراف وی به نفع یک کاندیدای دیگر، رقابت ۱۴۰۰ را به نفع خود رقم بزنند. اما این کاندیدایی که ممکن است رئیسی به نفع او کنار رود آیا جلیلی خواهد بود یا قاضی‌زاده‌هاشمی؟

مناظره اول و نتایج نظرسنجی‌های بعد از آن نشان داد که قاضی‌زاده نسبت به جلیلی با اقبال بیشتری مواجه شده چرا که به هر حال خاطره مذاکرات جلیلی و قطعنامه‌هایی که برای ایران به ارمغان آورد هنوز از اذهان پاک نشده و این موضوع رای منفی زیادی برای او خواهد داشت، اما قاضی‌زاده بدون داشتن سوابق اجرایی مشخصی که بتوان آن را محک زد و تنها با چند دوره نمایندگی در مجلس، علاوه بر اینکه از حملات و حاشیه‌ها دور مانده، ممکن است بتواند نظر برخی از رای‌دهندگان متمایل به جناح راست را به سمت خود جلب کند و کناره‌گیری رئیسی به نفع او هم می‌تواند از سبد ۱۵ میلیونی چهار سال پیش رئیسی به سبد رای وی بیفزاید.

با این حال همچنان باید منتظر ماند و دید که رویکرد کاندیدا‌ها در دو مناظره بعدی چگونه خواهد بود و اگر همین روند ادامه پیدا کند ممکن است قاضی‌زاده‌هاشمی که تلاش دارد خود را به عنوان مصداقی از دولت جوان انقلابی نشان دهد، به رقیب اصلی همتی-مهرعلیزاده و رئیسی-جلیلی بدل شود تا شاید انتخابات ۱۴۰۰ با وجود نبود رقبای جدی، از سوی جناح راست به عنوان انتخاباتی به اصطلاح رقابتی نشان داده شود.