آیا بی بی سی فارسی در کشته شدن فهیم دشتی نقش داشت؟

اقتصاد ۲۴- درگیری‌های دره پنجشیر به کشته شدن فهیم دشتی، سخنگوی جبهه مقاومت ملی افغانستان منجر شد. کشته شدن دشتی با موجی از واکنش افکار عمومی مواجه شد، فراتر از آن، اما نحوه ردیابی خودرویی که وی در هنگام حمله از آن استفاده می‌کرده بسیار جنجال ساز شده. آیا بی بی سی فارسی در کشته شدن فهیم دشتی دست داشته؟

برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی افغانستان و رسانه‌هایی نظیر کانال تلگرامی هرات نیوز و اقتصاد سالم این کشور مدعی شدند که شبکه ماهواره‌ای بی‌بی‌سی فارسی در شهادت فهیم دشتی سخنگوی جنبش مقاومت ملی افغانستان نقش داشته است.

ماجرا از این قرار است که تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی روز ۱۱ شهریور یک گفتگوی زنده تصویری با فهیم دشتی منتشر کرد. در خلال این مصاحبه برای لحظاتی صفحه تلویزیون بی‌بی‌سی سیاه شد و یک شماره ۱۰ رقمی بر روی آن ظاهر شد.

روز ۱۵ شهریور فهیم دشتی در یک حادثه که ابعاد دقیق آن مشخص نیست در کنار سه نفر از مقام‌های عالی رتبه جبهه مقاومت ملی پنجشیر کشته شد. برخی رسانه‌های افغان مدعی اند شهادت فهیم دشتی درست چند ساعت بعد از پخش مصاحبه وی دربی‌بی‌سی اتفاق افتاده و این رسانه بریتانیایی در لو رفتن محل اختفای او دست داشته است. به گفته این رسانه‌ها عامل لو رفتن محل استقرار سخنگوی جبهه مقاومت افغانستان، شبکه تلویزیونی بی‌بی‌سی فارسی بوده است.

بیشتر بخوانید: روایت یک خیانت

به ادعای آن‌ها عددی که بر روی صفحه پخش شده، شماره تماس فهیم دشتی بوده و در همین فاصله محل استقرار آقای دشتی در دره پنجشیر با استفاده از شماره تلفنی که وی با آن در حالِ گفتگو با تلویزیون بی‌بی‌سی بوده، توسط سازمان جاسوسی پاکستان آی اِس آی (ISI) شناسایی شده و پس از پایان گفت و گوی دشتی بابی‌بی‌سی فارسی و قطعِ تماس؛ وی توسط پهپادی که گفته می‌شود متعلق به ارتش پاکستان است، مورد هدف قرار گرفته و شهید می‌شود.

دفاع بی بی سی فارسی: ارتباط از طریق زوم بود

بی بی سی فارسی شب گذشته در صدد دفاع از خود برآمد و با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که ارتباط این شبکه با فهیم دشتی از طریق شبکه اجتماعی زوم بوده که اساسا این شبکه نیز قابل ردیابی نیست. به گفته بی بی سی شماره‌ای که در میانه برنامه و در پی قطع تماس بر روی گیرنده منتشر شده بود نیز آی دی زوم اقای فهیم دشتی بوده.

بی بی سی فارسی با انتشار توییتی نوشتک ادعا‌های مطرح شده مبنی بر اینکه انتشار یک شماره حین مصاحبه با فهیم دشتی در برنامه زنده صفحه ۲ باعث شناسایی محل او شده واقعیت ندارد. مصاحبه با نرم افزار زوم و این شماره، نام کاربری او بود و ارتباطی به محل اقامتش نداشت. بی بی سی امنیت و سلامت میهمانان برنامه هایش را بسیار جدی می‌گیرد.

ماجرای شماره تلفن فهیم دشتی چیست؟

شماره‌ای که بر روی صفحه بی‌بی‌سی فارسی منتشر شده یک شماره ۱۰ رقمی با پیش شماره ۷۰ است. در افغانستان شماره تلفن‌های همراهی که با پیش شماره ۷۰ آغاز می‌شوند، متعلق به شرکت مخابراتی «افغان بیسیم» اند. این شرکت مخابراتی یک بار در سال ۲۰۱۱ به جاسوسی متهم شد.

بر اساس گزارش‌های مربوط به آن سال، این شرکت مخابراتی افغانستانی در یک پروژه اطلاعاتی آمریکایی تحت عنوان فاکسدن مشارکت داشته. در این پروژه قرار بوده از طریق زیرساخت‌های افغان بیسیم، اطلاعاتی علیه رژیم طالبان جمع آوری شود.

آیا بی بی سی فارسی در شهادت فهیم دشتی نقش داشت؟ اما شماره‌ای که بر روی صفحه بی بی سی ظاهر شده یک رقم از شماره تلفن‌های اوپراتور تلفن همراه در افغانستان بیشتر است. شماره تلفن‌های افغان بیسیم به انضمام پیش شماره ۷۰، نه رقمی‌اند. به همین دلیل هم تماس‌های خبرنگار رویداد‌۲۴ با شماره یادشده پاسخی جز پیام «شماره افغان بیسیم را که دایل نموده‌اید در سیستم موجود نیست» به دنبال نداشته است.

از طرفی با توجه به قطعی سراسری اینترنت و خطوط تلفن در پنجشیر از زمان آغاز درگیری‌ها میان نیرو‌های طالبان و نیرو‌های مقاومت در این ولایت، به نظر می‌رسد گزینه شماره تلفن همراه اساسا منتفی است.

در عین حال زلمای نشاط کاربر توییتری که خود را فارغ التحصیل دانشگاه‌های اسکس و سوآس انگلیس معرفی کرده مدعی است که این شماره به تلفن همراه ماهواره‌ای فهیم دشتی تعلق داشته.

اثبات اینکه آیا این شماره یک تلفن ماهواره‌ای تعلق دارد یا خیر ممکن نیست، اما به این سوال که آیا تلفن‌های ماهواره‌ای قابل ردیابی‌اند؟ می‌شود پاسخ داد. پاسخ این سوال بله است. تلفن‌های ماهواره‌ای نه تنها قابل ردیابی‌اند بلکه این روش بار‌ها توسط سرویس‌های امنیتی و ارتش‌ها مورد استفاده قرار گرفته است.

جیکوب اپلبام برنامه‌نویس کامپیوتری و هکر معروفی که در جریان لو رفتن اسناد ویکی لیکس نقش محوری داشته جزو اولین کسانی است که به خبرنگاران درباره استفاده از تلفن‌های ماهواره‌ای هشدار داده است. او سال‌ها پیش در توییتر خود در این باره نوشته بود: تلفن‌های ماهواره‌ای شما تقریبا مکان دقیق شما را افشا می‌کنند و روش ناامنی برای تماس محسوب می‌شوند.

به گزارش کمیته حفاظت از خبرنگاران، سه راه برای ردیابی تلفن‌های ماهواره‌ای وجود دارد. اولین راه رهگیری فرکانس رادیویی تلفن همراه است. لازم به ذکر است که رهگیری فرکانس رادیویی برای یک تکنسین ماهر کار نسبتا ساده‌ای است.

دومین راه ردیابی تلفن‌های ماهواره‌ای، استفاده از دستگاه‌های ردیابی موجود در بازار است. برخی کمپانی‌ها نظیر کمپانی لهستانی TS ۲ دستگاه رصد مدل‌های مختلف تلفن‌های ماهواره‌ای می‌فروشند. به گزارش بلومبرگ شرکت ایتالیایی «اریا اس پا» نیز سال‌ها پیش تجهیزات رصد تلفن‌های همراه ماهواره‌ای را به سوریه فروخته بود که گفته می‌شد در سرکوب نیرو‌های ضد اسد به کار برده شده بودند.

سومین راه رصد و ردیابی تلفن‌های ماهواره‌ای، استفاده از GPS داخلی دستگاه تلفن همراه ماهواره‌ای یا بهره‌برداری از پروتکل‌های رمزگذاری ضعیف خود دستگاه است.

بیشتر بخوانید: سقوط افغانستان به نام طالبان، به کام اسلام آباد/ چرا پاکستان از طالب‌ها حمایت می‌کند؟

درباره نحوه ردیابی محل استقرار فهیم دشتی یک سناریوی دیگر نیز وجود دارد؛ گفته می‌شود هنگام حمله وی سوار خودروی احمد مسعود بوده و نیرو‌های مهاجم که قصد کشتن احمد مسعود را داشتند، به این خودرو حمله کردند. نحوه لو رفتن آن نیز به گفته برخی منابع از طریق افراد نفوذی بوده.

سید حسین فاضل سانچارکی، معاون سابق انتشارات وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان و از دوستان فهیم دشتی در گفتگویی با امتداد به نقل از منابع مختلف و موثق ردیابی محل حضور فهیم دشتی را برخی از عوامل داخلی در جبهه پنجشیر خوانده و گفت: در پی این عمل خیانتکارانه و مزدورانه دشمن از طریق پهپاد این مرکز را مورد حمله قرار داده که به تبع اصابت یک موشک به آن، مرکز به طور کلی نابود شده.

آیا بی بی سی سابقه همکاری با رژیم‌های ضد مردمی را دارد؟

اینکه آیا عدد ظاهر شده بر صفحه تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی به یکی از سه روش بالا ارتباطی داشته (برای مثال نماینده یک فرکانس رادیویی یا لوکیشین جغرافیایی بوده) یا نه مشخص نیست، اما کارنامه بی‌بی‌سی در همکاری با رژیم‌های سرکوبگر سیاه است.

رادیوی فارسی زبان بی‌بی‌سی متهم است که در جریان کودتای ۲۸ مرداد علاوه بر پخش برنامه‌های ضد مصدق، با دولت بریتانیا همدستی کرده و پیام حمایت دولت بریتانیا از کودتا را از طریق یکی از برنامه‌های رادیویی‌اش به گوش محمد رضا شاه رسانده. پیام عجیبی که با عبارت «اینجا دقیقا ساعت ۱۲ نیمه شب است» مخابره شد.

کرمیت روزولت مامور سیا که برای کمک به شاه برای کودتا به تهران رفته بود تا مصدق را سرنگون کند در کتاب ضد کودتا نوشته در اولین ملاقاتش با شاه توضیح داده که چطور قرار است رهبران آمریکا و بریتانیا حمایتشان را از کودتا به گوش شاه برسانند.

او گفته: به شاه گفتم پرزیدنت آیزنهاور این موضع را گنجاندن عبارتی در سخنرانی‌اش رد سان فرانسیسکو در ۲۴ ساعت آینده اتجام خواهد داد. چرچیل نخست وزیر بریتانیا نیز هماهمگ کرده تا در برنامه فرداشب بی بی سی تغییر مشخصی به هنگام اعلام ساعت انجام شود و به جای عبارت «جالا نیمه شب است» مجری خواهد گفت «حالا دقیقا نیمه شب است».

روزولت در این باور نسبت به نقش بی بی سی در کودتای ۲۸ مرداد تنها نیست. مانتی وودهاوس که در دوران ملی شدن صنعت نفت تا قبل از بسته شدن سفارت بریتانیا در تهران مامور MI ۶ در تهران بود هم در کناب خاطراتش تحت عنوان ـکتاب اقدامات جسورانه» که در مدت کوتاهی بعد از کتاب روزولت منتشر شده به این فرضیه دامن زده است.

وودهاوس در کتاش گفته: قدم کلیدی زمانی برداشتهش د که رزولت موفق شد به شاه خبر بدهد دولت‌های آمریکا وبریتانیا حمایتشان را با دو عبارت رمزی نشان خواهند داد: یکی در سخنرانی آیزنهاور گنجاده خواهد شد و و دیگری در برنامه‌های بی بی سی فارسی. این اتفاق در اوایل آگوست رخ داد.

در ۲۸ مرداد امسال، بی بی سی فارسی مستندی منتشر کرد و به اتهام دست داشتن این رسانه در کودتای ۲۸ مرداد پرداخت. در این مستند به خروج بخشی از اسناد ۷۰ سال پیش بی بی سی فارسی از طبقه بندی آرشیو ملی بریتانیا اشاره شده که نشان می‌دهد بخش فارسی بی بی سی در زمان کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ با هماهنگی وزارت خارجه بریتانیا برای تبلیغات علیه محمد مصدق همکاری کرده است.

در اسناد خارج شده از طبقه بندی صورت جلسه یک نشست میان نماینده وقت بریتانیا در خاورمیانه جرج میدلتون و اعضای عالی رتبه وزارت خارجه و دولت چرچیل وجود دارد. در این صورت جلسه آمده جرج میدلتون به اعضای وزارت خارجه اطلاع داده که رادیو بی بی سی کارش را در ارتباط با ایران به خوبی در راستای اهداف و منافع سفارت بریتانیا در ایران انجام می‌دهد.

بی بی سی هرگز این اتهام را به رسمیت نشناخته و به خاطر آن عذرخواهی نکرده است. وزارت خارجه بریتانیا در پاسخ به درخواست عوامل بی بی سی فارسی برای دسترسی به اسناد مرتبط با روز‌های منتهای به کودتا گفته وزارت خارجه نه تکذیب می‌کند و نه تایید می‌کند که اطلاعات مرتبط با درخواست شما را در اختیار دارد... رد یا تایید وجود چنین اطللعاتی به خودی خود می‌تواند به ارائه اطلاعاتی منجر شود که به روابط بین المللی بریتانیا آسیب خواهد زد. در شرایط فعلی منفعت عمومی عدم رد یا تایید هر گونه اطلاعاتی درباره این مساله است.

در بریتانیا بعد از تمام شدن دوره قانونی محرمانه بودن اسناد، بخشی از آن‌ها از آرشیو طبقه بندی خارج می‌شوند، اما به ادعای بی بی سی فارسی در هیچ یک از این سند‌ها اشاره‌ای به ارسال پیامی محرمانه به محمدرضا شاه و نشان دادن چراغ سبز برای کودتا نشده است. اما عدم اشاره به این پیام محرمانه نافی صحت آن نیست. بر اساس قوانین کشور‌های مختلف بعد از طی مدت زمانی بین ۳۰ تا ۷۰ سال، اسناد محرمانه اجازه انتشار پیدا میکنند، اما برخی اسناد که انتشار آن در زمان حال می‌تواند تبعاتی در پی داشته باشد همچنان طبقه بندی محرمانه شان را حفظ می‌کنند. در نتیجه عدم اعتراف بی بی سی به نقشی چنین پررنگ در کودتای ۲۸ مرداد با توجه به جایگاهی که امروز بی بی سی فارسی در میان رسانه‌های خبری فارسی زبان دارد منطقی است.

به گفته یرواند آبراهمیان در کتاب کودتا، این اقدام (کودتای ۲۸ مرداد) نه تنها نگاه پارانوئید غالب در فرهنگ سیاسی ایران را تشدید کرده بلکه آمریکا را نیز به این تصویر افزوده است.

اگر این ایده را مفروض بگیریم، قضاوت ایرانیان درباره کشور‌های غربی بستگی مستقیمی به نقش آن‌ها در کودتای ۲۸ مرداد پیدا کرده و در صورت اعتراف رسانه‌ای همچون بی بی سی به ایفای یک نقش فعال در این کودتا، جایگاه و اعتبار این رسانه در افکار عمومی مردم ایران به شدت تنزل پیدا خواهد کرد.