فیلترشکن‌ها امنیت مردم را به خطر می‌اندازند

اقتصاد ۲۴ - نخستین نشست خبری وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات صبح دیروز در یکی از سالن‌های کوچک این وزارتخانه و با حضور ده‌ها خبرنگار برگزار شد که در آن «عیسی زارع‌پور» هم برنامه‌ها و اولویت‌های خود را مطرح کرد و هم تلویحا انتقادات فراوانی را نسبت به دولت پیشین بیان کرد.

شاید یکی از این موارد خبرساز بودجه امسال برنامه‌های فضایی ایران باشد که وزیر کنونی ارتباطات تأکید فراوانی بر پنج‌برابرشدن این بودجه در لایحه سال آینده داشت و همانند نزدیکان دولت کنونی به انتقاد از عملکرد دولت پیشین در این زمینه پرداخت؛ این انتقاد‌ها البته در هفته گذشته با واکنش آذری‌جهرمی هم روبه‌رو شد که در این باره نوشته بود «اگر برنامه فضایی تعطیل بود، رئیس‌جمهور از چه چیزی بازدید کرد که امیدوارکننده بود؟

آن شش ماهواره آماده پرتاب و خود ماهواره‌بر سیمرغ و ذوالجناح که بازدید شد و امیدواری ایجاد کرد؛ در کدام دولت طراحی و ساخته شد؟ قرارداد‌های خارجی خرید ماهواره‌های GEO و LEO ایران در چه زمانی منعقد و با همه دشواری‌های مالی، پرداخت‌ها انجام شد؟». فارغ از این کنش و واکنش‌ها که احتمالا در ماه‌ها و حتی سال‌های آتی هم ادامه پیدا خواهد کرد، در نشست دیروز بار‌ها بحث فیلترینگ، طرح موسوم به صیانت و همچنین فعالیت شخص وزیر در شبکه‌های اجتماعی در پرسش‌های خبرنگاران مطرح شد که با واکنش نسبتا محافظه‌کارانه زارع‌پور همراه بود؛ او تأکید داشت که با وجود پیگیری و پایش شبکه‌های اجتماعی حاضر نیست از شبکه‌های اجتماعی فیلترشده استفاده کند هرچند هم‌زمان اعلام کرد که با چندین خط در شبکه‌های مختلف حضور دارد.

یکی از پرسش‌ها در این نشست هم به همین موضوع مربوط بود که «شما می‌گویید با خطوط مختلف در شبکه‌های اجتماعی حضور دارید، اما هم‌زمان اعلام می‌کنید که حساب سازمانی در شبکه‌های فیلترشده ندارید، آیا این به معنای داشتن اکانت ناشناس یا همان فیک است؟».

پاسخ زارع‌پور به این پرسش تکرار یک جمله بود که «اگرچه شبکه‌های اجتماعی مختلف را پیگیری می‌کنم، اما اکانت فیک ندارم». وزیر ارتباطات که در این نشست بار‌ها به زندگی‌کردن خود در خارج از ایران اشاره کرده و مدعی بود به ۱۷-۱۸ کشور سفر کرده است، تأکید داشت که در همه کشور‌ها خط قرمز‌هایی درباره اینترنت وجود دارد و ایران را هم کشوری مشابه دیگر کشور‌ها می‌دانست که نگران امنیت روانی جامعه و سلامت کودکانش است، اما در واقعیت، این نگاه تا چه اندازه در بین افکار عمومی به این شکل پذیرفته شده و تا چه اندازه جامعه ایران با شیوه کنونی فیلترینگ همراه است؟

اگر حتی پلتفرم‌های خارجی مانند توییتر و تلگرام حاضر شوند که حاکمیت ملی و محلی را به رسمیت بشناسند آیا تضمینی وجود خواهد داشت که برخورد فراقانونی و غیرقانونی با کاربران ایرانی فعال در این شبکه‌های مجازی نشود؟ به نظر می‌آید این نگرانی بخشی از جامعه ایران نسبت به شبکه‌های اجتماعی داخلی است و آیا وزیر ارتباطات می‌تواند در مقابل این فشار‌ها و خواسته‌های نامتعارف و غیرقانونی مقاومت کند؟

این پرسش دیگر از وزیر ارتباطات بود که زارع‌پور در پاسخ اعلام کرد که تحت هیچ فشاری نیست: «این برداشت شماست و من تحت فشار هیچ جا نیستم، بنده مستقل هستم و مبتنی بر واقعیت‌ها، ظرفیت داخلی و شرایط کنونی تصمیم می‌گیرم. در طول زندگی هیچ‌گاه تحت فشار نبودم و اینجا هم ان‌شاءالله نخواهم بود، اما باید بر مبنای واقعیت‌ها تصمیم‌گیری شود».

مرتبط با همین موضوع اینترنت و سانسور، مدت‌هاست که بحث فیلترشکن‌ها در ایران خبرساز است و وزیر پیشین بار‌ها از تلاش و برنامه خود برای مقابله با این فضا سخن گفت که در عمل به توفیق چندانی هم نرسید؛ حالا زارع‌پور چه برنامه‌ای برای فیلترشکن‌های ناامن و همچنین تأمین اینترنت بدون فیلتر مورد نیاز جامعه دارد؟

وزیر ارتباطات دراین‌باره گفت که این وی‌پی‌ان‌ها امنیت مردم را به خطر انداخته است: «درباره وی‌پی‌ان‌ها مصوبات شورای عالی فضای مجازی وجود دارد که لازم‌الاجرا است، اما اجرای آن‌ها نیازمند یک‌سری زیرساخت‌هاست که باید فراهم شود، اما استفاده از فیلترشکن‌ها باعث ناامنی می‌شود و امنیت مردم را به خطر می‌اندازد.

بیشتر بخوانید: فیلتر سراسری شبکه‌های اجتماعی در راه است؟

وقتی از فیلترشکن‌ها استفاده می‌کنید باید بپذیرید که کامپیوتر و تلفن همراه‌تان ممکن است به انواع ویروس آلوده شود».

او همچنین در پاسخ به پرسشی مبنی بر استفاده از اینترنت بدون فیلتر گفت: در کشور ایران، پلتفرم‌های خارجی که قواعد جمهوری اسلامی را بپذیرند، اجازه فعالیت دارند، بنده هم تنها از شبکه‌های اجتماعی و سایت‌های خارجی فیلترنشده استفاده می‌کنم. اینترنت بدون فیلتر ندارم و از اینترنت معمولی در گوشی همراهم استفاده می‌کنم.

زارع‌پور درباره استفاده از شبکه‌های اجتماعی خارجی گفت: یک استفاده شخصی است و یک استفاده به‌عنوان جایگاه سازمانی؛ بنده در جایگاه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات باید مقید به قانون باشم و از پلتفرم‌های خارجی فیلترنشده استفاده می‌کنم، اما به‌عنوان وزیر ارتباطات درباره پلتفرم‌هایی که طبق قانون جمهوری اسلامی فیلتر شده‌اند، این خط قرمز را دارم.

اگر خلاف این باشد، باید پاسخ‌گو باشم که چرا خلاف قانون عمل می‌کنم، زیرا نمی‌شود از طرفی برای پلتفرمی محدودیت اعمال کنیم و از طرف دیگر در آن بازارگرمی داشته باشیم؛ این یک تناقض است. او با بیان اینکه ملاحظه‌ای برای استفاده از پلتفرم‌های خارجی فیلترنشده ندارم، گفت: از زمانی که وزیر شده‌ام، از تلگرام استفاده نمی‌کنم، اینترنت بدون فیلتر هم ندارم و روی سیم‌کارت گوشی، تبلت و رایانه‌ام، از اینترنت معمولی استفاده می‌کنم، مثل باقی مردم. حضور مدیران وزارت ارتباطات در توییتر و سایر شبکه‌های فیلترشده هم یک تصمیم شخصی است، نه سازمانی و ما محدودیتی برایشان ایجاد نکردیم.

اما مسئله جدی این است که اسناد و مدارک دولتی هم‌اکنون در پیام‌رسان‌های خارجی جابه‌جا می‌شوند و این باید سامان پیدا کند، چون به ضرر مردم تمام خواهد شد. زارع‌پور درباره موضع وزارت ارتباطات درمورد فیلترینگ هم گفت: به‌عنوان کسی که پنج سال خارج از کشور، زندگی و به ۱۷ کشور سفر کرده‌ام، می‌گویم که اعمال محدودیت برای برخی سرویس‌ها در همه جای دنیا وجود دارد و کشور‌ها خطوط قرمز متفاوتی در این زمینه دارند.

در مصوبه ITU هم یک‌سری خطوط قرمز اعمال شده که همه کشور‌ها باید نسبت به این محتوا‌ها حساس باشند. موضع درخصوص فیلترینگ، صفر و یک نیست، اما همه کشور‌ها برای سالم‌سازی فضای مجازی، اعمال محدودیت را پذیرفته‌اند، اما این موضوع با توجه به خطوط قرمزشان متفاوت است. او با بیان اینکه اکنون فضای مجازی تبدیل به زیست اصلی مردم شده است، گفت اگر این فضا قاعده‌مند نباشد و هرکس که در آن فعالیت می‌کند، حقوق و تکالیف خود را نداند، آشفته‌بازار شده و حقوق مردم ضایع خواهد شد.

اگر سری به دادسرای جرائم رایانه‌ای بزنید و مراجعات مردمی را درخصوص مشکلات ناشی از فضای مجازی ببینید، باید از ما بخواهید که به‌عنوان حاکمیت از حقوق مردم در برابر هتک حرمت‌ها و کلاهبرداری‌ها در این فضا دفاع کنیم؛ لازمه این احقاق حقوق، ساماندهی فضای مجازی است. اگر فضا شفاف شود، به نفع بازیگران این حوزه است و پلتفرم‌ها نیز می‌دانند چه حقوق و تکالیفی دارند و با کدام دستگاه باید مواجه شوند.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ادامه داد: در برخی کشور‌ها در حوزه فضای مجازی هر سال یک قانون جدید تصویب می‌کنند، یا قانون مادر را به‌روزرسانی می‌کنند. ما هم برای استفاده حداکثری از این فضا، باید شفاف‌سازی و ساماندهی کنیم. اما آیا طرح حمایت از حقوق کاربران فضای مجازی که به طرح صیانت موسوم شده، تضمین‌کننده است؟

ما به مجلس اعلام کردیم که این طرح جای بهبود و ارتقا دارد. ما در تعامل با همه بازیگران حاکمیتی که در این حوزه حضور داشتند، پیشنهادی را تهیه و به مجلس ارائه کردیم تا بخشی از نگرانی‌های بخش خصوصی را برطرف کنیم. مجموع این طرح، به نفع بخش خصوصی و کسب‌وکارهاست و شفافیت در این طرح می‌تواند باعث رشد کسب‌وکار‌ها شود.

زارع‌پور درمورد موضع وزارت ارتباطات برای رفع فیلتر پلتفرم‌هایی مانند توییتر و یوتیوب، گفت: این یک تصمیم‌گیری جمعی است و وزارت ارتباطات در کمیته فیلترینگ از میان ۱۳ عضو، تنها یک رأی دارد و هر زمان که از ما بخواهند، نظر خودمان را در قالب این رأی اعلام می‌کنیم. اعتقاد من این است که هر پلتفرم خارجی که قواعد ما را بپذیرد، اجازه فعالیت در کشور را دارد و این شاه‌بیت نظر ما درمورد طرح حمایت از حقوق کاربران است.

او ادامه داد: اگر پلتفرم‌های خارجی الزامات ما را بپذیرند، هیچ منعی نداریم که آن‌ها در کشور فعالیت کنند. اما بحث حاکمیت فضای مجازی، نگرانی همه کشورهاست و یکی از دغدغه‌های جدی است که دولت‌ها حتی به‌تازگی در اجلاس IGF لهستان آن را مطرح کرده‌اند، زیرا پلتفرم‌ها در صورت نبود قواعد و ضابطه، باعث خلع سلاح دولت‌ها می‌شوند و نمی‌توان حقوق مردم را از طریق آن‌ها استیفا کرد.

زارع‌پور در پاسخ به اینکه چرا با وجود تأکید بر شفافیت، پیشنهاد وزارت ارتباطات برای طرح حمایت از حقوق کاربران با مهر محرمانه به مجلس ارائه شده است، گفت: ما جلسات متعددی را با حضور فعالان این حوزه برای طرح حمایت از حقوق کاربران فضای مجازی برگزار کردیم و چارچوب به‌روزشده‌ای را تهیه کردیم تا نگرانی این حوزه را برطرف کند، اما معتقدیم قبل از اینکه این پیشنهاد‌ها در مرجع تخصصی بررسی شود، به قضاوت گذاشتن عمومی آن به ضرر طرح خواهد بود.

ازاین‌رو قبل از بررسی این پیشنهاد‌ها در کمیسیون طرح، رسانه‌ای‌کردن آن را جایز ندانسته‌ایم. او در این باره ادامه داد: هم‌اکنون با ارائه‌شدن این پیشنهاد‌ها در کمیسیون و مرکز پژوهش‌های مجلس، از رئیس کمیسیون می‌خواهم در صورت صلاحدید پیشنهاد وزارت ارتباطات را انتشار عمومی دهد.

این پیشنهاد‌ها ماحصل بررسی وزارت ارتباطات و مرکز ملی فضای مجازی است و تنها نکته ما این بود که حاشیه بر متن غلبه پیدا نکند و اصل مسئله زیر سؤال نرود. ما هیچ‌گونه محرمانگی روی این طرح نداشتیم و قصدمان این بود در صورتی که مجلس پیشنهاد‌های ما را برای بررسی بپذیرد، آن را اعلام عمومی کنیم.

وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات درباره ایجاد جو ناامیدی و نگرانی در اکوسیستم استارت‌آپی پس از مطرح‌شدن طرح صیانت، توضیح داد: قطعا نگرانی در فعالان استارت‌آپی این حوزه وجود دارد، اما تدابیر دولت سیزدهم این است که نگرانی‌ها را به امید تبدیل کند و اکنون بارقه‌های امید با ورود اولین کسب‌وکار دیجیتال به فرابورس ایجاد شده است.

این‌جانب روزانه موارد متعددی را پیگیری می‌کنم، البته معتقدم تنظیم‌گری در این بخش باید شکل بگیرد و فضا شفاف شود تا کسب‌وکار‌ها بتوانند در حوزه اقتصاد دیجیتال کار کنند. ما منفعل عمل نکرده و در بحث قضائی مربوط به یکی از استارت‌آپ‌ها نیز پیگیری‌های متعددی داشته‌ایم. زارع‌پور همچنین در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا این وزارتخانه به کاهش سرعت اینترنت بین‌الملل و کندشدن پلتفرم‌های خارجی اقدام کرده، گفت: ما سیاست کندشدن اینترنت بین‌الملل را دنبال نمی‌کنیم.

اگر سرویس‌دهنده داخلی باکیفیت باشد، می‌تواند جای خود را میان کاربران باز کند و ما نیز از سرویس‌دهنده داخلی حمایت می‌کنیم، اما محدودیتی برای ترافیک خارجی ایجاد نمی‌کنیم؛ بلکه حتی با توسعه پروژه فیبر نوری به دنبال افزایش سرعت هستیم و راهبردمان این است که شبکه پرسرعت امن و باکیفیت راه‌اندازی کنیم.