موج سوم در تالار شیشه‌ای

اقتصاد۲۴- روند صعودی قیمت سهام که از اوایل بهمن سال گذشته آغاز شده بود، در سال جاری نیز ادامه یافت تا با رشد بیش از ۲درصدی شاخص کل بورس تهران در روز یکشنبه، این نماگر از کف اخیر خود بیش از ۲۱درصد فاصله بگیرد و بر اساس تعریف‌های مرسوم در بازار‌های مالی وارد فاز صعودی یا گاوی شود. این سومین‌بار از آغاز رکود ۶۰۰روزه در تالار شیشه‌ای است که معامله‌گران شاهد تغییر فاز و موجی افزایشی هستند که هنوز مشخص نیست آیا می‌تواند ادامه داشته باشد یا همانند دو مرتبه گذشته، رشدی موقتی را به فعالان خود نشان می‌دهد. با این حال چه در میان عوامل داخلی و چه فرامرزی، محرک‌هایی مشاهده می‌شود که می‌تواند روند فعلی بورس را پشتیبانی کند. جایی که شاخص‌های کالایی رشد دوبرابری را در قیاس با دو سال گذشته نشان می‌دهند و ارزندگی سهم‌ها پس از ریزشی ۱۹ماهه و امید به بهبود شرایط اقتصادی درصورت احیای احتمالی برجام، سهامداران را نسبت به رشد سودآوری بنگاه‌های بورسی امیدوار کرده است.

روز یکشنبه شاخص‌کل بورس تهران با رشد بیش از ۲‌درصدی تا میانه ابرکانال ۴/ ۱‌میلیون واحد صعود کرد تا سومین موج صعودی بازار سهام از ابتدای رکود شکل گیرد. با افزایش ارتفاع دیروز نماگر سهام، حالا شاخص‌کل از کف یک‌میلیون و ۲۰۷‌هزار واحدی ثبت‌شده در ۵ بهمن ماه سال‌گذشته، بیش از ۲۱‌درصد فاصله گرفته و بر اساس تعریف‌های مرسوم در بازار‌های مالی وارد فاز رونق (گاوی) شد، اما آیا این موج صعودی نیز همانند دو موج پیشین موقتی خواهد بود یا این‌بار بخش بیشتری از زیان سهامداران را جبران می‌کند؟ جدیدترین دوره رونق بورس در رکود ۶۰۰ روزه چه ویژگی‌هایی دارد؟ سوالاتی که برای پاسخ به آن‌ها لازم است جوانب مختلف اثرگذار بر بازار سهام و عملکرد بنگاه‌های بورسی را مورد بررسی قرار داد.

باد مساعد جهانی

کالا‌های پایه در بازار‌های جهانی با وجود افت‌های مقطعی روندی صعودی را می‌پیمایند. آنگونه که شاخص کالایی بلومبرگ با پوشش سبد متنوعی از مواد خام نشان می‌دهد متوسط قیمت کالا‌ها به دلار در دو سال گذشته بیش از دوبرابر شده و در بازه زمانی یکساله نیز از رشدی ۴۸‌درصدی حکایت می‌کند، اما اهمیت این موضوع در چیست؟ بورس تهران طی ۱۵ سال‌اخیر با ورود پرشمار شرکت‌های بزرگ معدنی، فلزی، پتروشیمی و پالایشی ارتباط مستقیم و مهمی با روند قیمت مواد خام در سطح جهانی پیدا کرده است. هرچند انتظار می‌رود با عبور از فصل تقاضای چین، کاهش آثار تنش‌های ژئوپلیتیک و نیز پیگیری سیاست‌های انقباضی پولی در غرب، زمینه تعدیل عمومی نرخ‌ها به ویژه از زمستان فراهم شده و شاهد تعدیل قابل ملاحظه شتاب رشد قیمت‌ها در میان مدت باشیم، اما تا به اینجای کار روند صعودی مذکور نویددهنده افزایش سودآوری شرکت‌های کامودیتی محور بورس تهران بوده و با عنایت به تعدیل محسوس قیمت‌ها در رکود فرسایشی بازار سهام سبب افزایش جذابیت سرمایه گذاری در گروه‌های مرتبط به بازار‌های کالایی شده است.

سیگنال جذابیت از کانال ارزش گذاری

همان‌طور که اشاره شد کاهش جدی قیمت سهام در ۶۰۰ روز رکودی اخیر و تعدیل نسبت قیمت به درآمد به کانال ۵ واحد سبب شده تا شاهد افزایش جذابیت سهام برای سرمایه گذاری باشیم. جذابیتی که تنها مختص گروه‌های کامودیتی محور نیست و حتی ریالی‌های کوچک بورس تهران نیز از شرایط مشابهی برخوردارند که در کنار عواملی که در ادامه مفصلا مورد بررسی قرار خواهند گرفت، زمینه را برای بازگشت سرمایه‌های گریزان فراهم کرده است.

کاهش جذابیت رقبا

کاهش انتظارات تورمی این روز‌ها نمود بیشتری پیدا کرده است. قیمت‌ها در بازار‌های موازی همچون دلار، طلا و سکه و حتی مسکن و خودرو مسیر کاهشی را می‌پیمایند تا اضافه چربی بازار‌های سفته بازی رو به تخلیه باشد. همزمان نرخ سود چه در بازار بین بانکی و چه بازار بدهی نزولی شده است. به این ترتیب شاهد کاهش جذابیت بازار‌های رقیب سهام در ماه‌های گذشته هستیم. حتی درمیان گزینه‌های نزدیک سرمایه گذاری همچون صندوق‌های بادرآمد ثابت که نمی‌توان از آن‌ها به‌عنوان رقیب نام برد نیز این روز‌ها سرمایه‌های حقیقی راه خروج را برگزیده اند. عواملی که می‌تواند امید به شکل گیری موج جدید تقاضا در تالار شیشه‌ای را پررنگ‌تر کند.

سود چندگانه احیای برجام

احیای برجام این روز‌ها نزدیک‌تر از همیشه به‌نظر می‌رسد. هر چند طی ماه‌های گذشته این احتمال در برخی برهه‌ها کمی کمرنگ شده است، اما سیگنال‌های مثبتی از این مهم دریافت می‌شود. روز گذشته نیز وزیر امورخارجه تاکید کرد ایران در مذاکرات به توافق نزدیک شده و پیشنهادات خود را در مورد موضوعات باقی‌مانده از طریق مذاکره‌کننده ارشد اتحادیه اروپا به طرف آمریکایی منتقل کرده است. هر چند به اعتقاد او در حال‌حاضر توپ در زمین آمریکایی هاست، اما از قول دبیرکل سازمان ملل ابراز امیدواری کرده که طرفین هرچه زودتر به توافق برسند. این شرایط سبب شده سرمایه گذاران به ثبات اقتصادی، پیش بینی‌پذیر شدن اقتصاد، کاهش هزینه و دردسر‌های مبادله کالا و خدمات برای شرکت‌های صادرات محور، افزایش درآمد شرکت‌های ریالی به سبب بهبود وضعیت معیشتی خانوار‌ها و از همه مهم‌تر برچیده‌شدن بساط اقتصاد دستوری با کاهش فشار‌های تحریمی بر دولت‌ها امیدوارتر شوند. موضوعی که می‌تواند سودی چندگانه برای بنگاه‌های بورسی؛ چه داخلی و چه صادراتی داشته باشد.

اصلاح ساختاری بورس در تیررس

رکود فرسایشی ۶۰۰ روزه سهام و نصف شدن سرمایه بسیاری از سرمایه گذاران در این مدت سبب شده تا نقصان‌های بازار سرمایه بیش از گذشته مورد‌توجه فعالان بازار قرار گیرد و حالا نه‌تن‌ها در بدنه کارشناسی بلکه سهامداران خرد این بازار نیز به این واقعیت پی برده اند که بورس نیازمند اصلاحات ساختاری و رفع محدودیت‌هایی است که در هر برش زمانی به گونه‌ای سرمایه‌ها را در معرض ریسک قرار می‌دهد و تا زمانی که تجدیدنظری در این‌خصوص نشود، حتی دوره‌های صعودی نیز چندان خوشایند نخواهند بود، چراکه سهامداران به این واقعیت پی برده اند افزایش قیمت‌هایی که عموما به حبابی‌شدن و چربی گرفتن بدنه بازار سهام منجر می‌شود، نزولی فرسایشی و طاقت فرسا را به‌دنبال خواهد داشت که گریزی از آن نیست. با این اتفاق‌نظر برای اصلاح ساختار بازار، انتظار می‌رود خیلی زود شاهد افزایش جسارت سیاستگذار برای تغییر ریل باشیم. تغییر ریلی که می‌تواند «نابازار» فعلی را به «بازار»‌ی کارآمد با رشد‌های واقعی (و نه اسمی) تبدیل کند.

روزشماری برای خداحافظی با ۴۲۰۰

حذف دلار ۴۲۰۰‌تومانی که در فروردین سال‌۹۷ پا به عرصه اقتصادی کشور گذاشت، مدت هاست که مورد بحث و بررسی قرار گرفته و حالا دیگر کمتر کسی را می‌توان یافت که قائل به باقی ماندن این نرخ در اقتصاد ایران باشد. پس از آنکه مجلس اختیار حذف دلار ترجیحی مشروط به جبران مافات آن را به دولت داد، حالا نه‌تن‌ها فعالان اقتصادی و شرکت‌ها و صنایع درگیر با این ارز در انتظار بازشدن این گره هستند، بلکه سهامداران نیز چشم امید دارند که در سال‌جاری، این دغدغه مهم مرتفع شود تا زمینه برای رشد سودآوری شرکت‌های بورسی نیز فراهم شود. شاید یکی از دلایل افزایش متقاضیان خرید سهام گروه‌های مرتبط نیز به این موضوع برگردد و در صورت خداحافظی اقتصاد ایران با دلار ترجیحی، چشم انداز روشنی را می‌توان برای بورس و شرکت‌های ریالی متصور بود.

حرکت منابع حقوقی به سمت بورس

نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ماه‌های پایانی سال گذشته در جریان بررسی بخش‌های درآمدی لایحه بودجه ۱۴۰۱، در مصوبه‌ای سپرده‌های بانکی اشخاص حقوقی که پیش از این مشمول معافیت بودند را لغو کردند تا این اشخاص در سال‌جاری مشمول مالیات شوند. در ابتدا به‌نظر می‌رسید تا صندوق‌های سرمایه گذاری نیز مشمول این مصوبه شوند که با شفاف سازی رضا نوحی، مدیر نظارت بر نهاد‌های مالی سازمان بورس اعلام شد «بر اساس پاسخ سازمان امور مالیاتی، سود سپرده بانکی صندوق‌های سرمایه گذاری مشمول مالیات نخواهد شد.» موضوعی که دغدغه مهم بورسی‌ها را رفع کرد چراکه ریسک افزایش ابطال واحد‌های معاملاتی صندوق‌های با درآمد ثابت زیاد و افزایش فشار فروش برای تامین منابع این ابطال‌ها می‌توانست فشاری مضاعف بر روند دادوستد سهام در تالار شیشه‌ای وارد کند. اما نکته دارای اهمیت آنکه اعمال این نوع مالیات بر سپرده‌های بانکی حقوقی‌ها می‌تواند زمینه را برای تغییر جهت این منابع به سمت بازار سهام فراهم کند.

روی موج کدال

با نزدیک شدن به روز‌های پایانی فروردین ماه شاهد یکی از پرکارترین و پر ترافیک‌ترین بازه‌های زمانی ارسال اطلاعات روی سامانه جامع اطلاع رسانی ناشران (کدال) خواهیم بود. همـزمان، تحلیلگران و فعالان بازار سهام نیز دوره‌ای پرمشغله به لحاظ مطالعه و بررسی گزارش‌های مالی یکساله شرکت‌ها خواهند داشت. آنچه در شرایط کنونی به لحاظ انتظارات از این گزارش‌ها می‌توان گفت، این است که به طور عمومی در شرکت‌های بزرگ صادرات محور در گروه فلزات اساسی، پالایشی، معدنی و شیمیایی، توقع سرمایه گذاران ثبت تعدیلات مثبت سودآوری از سوی بنگاه هاست، از این‌رو می‌توان پیش بینی کرد که محتوای گزارش‌ها تعیین کننده جهت نوسانات قیمت سهام در صنایع مختلف و در نگاهی کلی‌تر بازار سهام باشد. در سهام کامودیتی محور که تقریبا ۶۰ درصد وزن بورس را به خود اختصاص داده اند شاکله توقعات تا حد زیادی روشن است و تحقق پیش بینی‌ها نقش مهمی در سیگنال دهی به سرمایه گذاران متناسب با میزان تطابق انتظارات با عملکرد واقعی خواهد داشت.

بیشتر بخوانید: آغاز به کار بورس با رشد شاخص کل

پنج رکورد افزایشی بورس یکشنبه

همان‌طور که اشاره شد در اولین روز کاری بورس تهران پس از اتمام روز‌های نیمه تعطیل نوروز، شاهد رشد بیش از ۲‌درصدی نماگر اصلی تالار شیشه‌ای و گذر آن از میانه کانال ۴/ ۱‌میلیون واحد بودیم. رشدی که موجب شد تا این شاخص با افزایش ارتفاع ۲۱‌درصدی نسبت به کف اخیر ثبت‌شده در ۵ بهمن ۱۴۰۰، وارد فاز گاوی یا صعودی شود. این سومین موج صعودی سهام از آغاز ریزش قیمت‌ها در ۲۱ مرداد ۹۹ است. در موج اول که از ۲۰ آبان ۹۹ آغاز شد و تا ۲۲ آذرماه آن سال‌ادامه داشت، شاهد افزایش ۲۶‌درصدی ارتفاع شاخص‌کل بودیم. موج دوم که طولانی‌ترین و پردامنه دوره گاوی بازار سهام در آغاز ریزش بود، از ۳ خرداد ۱۴۰۰ آغاز و تا ۶ شهریور سال‌گذشته ادامه داشت و در این برش سه‌ماهه، میانگین وزنی قیمت سهام ۸/ ۴۳‌درصد افزایش یافت. بازار خرسی (Bear market) و بازار گاوی (Bull market)؛ دو واژه‌ای که به گوش همه فعالان بازار‌های سرمایه گذاری آشنا است حتی اگر درخصوص معنای واقعی آن اطلاعاتی نداشته باشند، اما دلیل این نامگذاری چیست؟ چرا از این واژه‌ها در زمان صعود و نزول بازار‌ها استفاده می‌شود؟

بورس نیویورک یکی از بزرگ‌ترین بازار‌های مالی است که در وال استریت بنا شده است. چند متر مانده به درب ورودی بورس نیویورک دو مجسمه بزرگ دیده می‌شود. مجسمه برنزی یک گاو بزرگ که در مقابل یک خرس تنومند قرار گرفته است. مجسمه «گاو» معرف همه سرمایه گذارانی است که ریسک پذیری زیادی دارند و معتقدند ظرفیت رشد در بازار وجود دارد و مجسمه «خرس» نمادی از سرمایه گذارانی است که می‌ترسند بازار با افت مواجه شود، اما چرایی این نامگذاری به رفتار دو حیوان مذکور در زمان مبارزه بازمی‌گردد. گاو‌ها هنگام مبارزه و جنگ، با حرکت‌دادن سر و شاخ خود از پایین به بالا سعی در ضربه زدن به دشمن را دارند و به‌عبارتی حریف خود را به بالا پرت می‌کنند.

در خرس، اما عکس این موضوع صادق است. خرس‌ها در نبرد، همواره با دستان پر قدرت و ضربات از بالا به پایین دست ها، به حریف ضربه زده و آن را شکست می‌دهند، از این‌رو بازار صعودی به بازار گاوی و بازار نزولی به بازار خرسی معروف است، اما افزایش یا کاهش قیمت‌ها در یک روز یا یک هفته نشان از گاوی یا خرسی بودن آن بازار نیست، بلکه آنچه نوع بازار را مشخص می‌کند، روند بلندمدت آن است. براساس تعاریف مالی- رفتاری، زمانی که نماگر یک بازار نسبت به سقف پیشین خود با کاهش بیش از ۲۰‌درصدی مواجه شود، از اصطلاح بازار خرسی استفاده می‌شود و در موارد عکس گفته می‌شود بازار گاوی شده است.

دیروز همزمان با رشد قیمت سهام و افزایش ارتفاع ۰۸/ ۲‌درصدی شاخص‌کل که بیشترین رشد درصدی این نماگر از ۹ بهمن ماه سال‌گذشته بود و شاخص‌کل را به بالاترین ارتفاع از ۱۷ مهر ۱۴۰۰ رساند، ارزش معاملات خرد سهام بورسی نیز افزایش یافت و به بالاترین ارقام ثبت‌شده از ۱۶ آبان ماه ۱۴۰۰ دست یافت. روز گذشته در جریان دادوستدها، مجموع سهام و حق تقدم معامله شده در بورس تهران به ۳۹۵۵ میلیارد‌تومان رسید و در فرابورس نیز سهامی به ارزش ۱۴۱۸ میلیارد تومان رد و بدل شد.

روز یکشنبه همچنین بیشترین ورود پول حقیقی از ۱۰ شهریورماه سال‌گذشته رقم خورد؛ جایی که سهامی به ارزش ۴۵۰ میلیارد‌تومان از پرتفوی حقوقی‌ها به سبد سهام معامله گران خرد بورس تهران منتقل شد. تمامی این رکورد‌های مثبت در شرایطی رقم خورد که هیچ نماد بورسی شاهد شکل گیری صف‌فروش نبود. همچنین در این بازار از ۳۴۴ نماد معامله‌شده، قیمت پایانی ۲۹۰ سهم (۸۴ درصد) مثبت بود و در مقابل ۵۱ سهم (۱۵ درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند، ضمن آنکه ۱۱۶ نماد (۳۴ درصد) صف خریدی به ارزش ۱۰۸۲ میلیارد تومان را تشکیل دادند. در فرابورس ایران نیز همزمان با افزایش ارتفاع ۶۳/ ۱ درصدی آیفکس، ۱۴۸ نماد معامله شدند که در این میان قیمت ۱۱۲ سهم (۷۶ درصد) مثبت و ۳۳ سهم (۲۲ درصد) منفی بود.

ر این بازار ۳۶ نماد (۲۴ درصد) صف خریدی به ارزش ۶۵ میلیارد‌تومان تشکیل دادند و در مقابل شاهد شکل گیری صف‌فروش در ۴ نماد فرابورسی (۳ درصد) به ارزش ۱۳ میلیارد‌تومان بودیم. بازار پایه نیز روز یکشنبه میزبان دادوستد ۱۵۵ نماد بود. در این میان ۹۳ سهم (۶۰ درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد ۵۹ سهم (۳۸ درصد) در محدوده منفی بودیم. در این بازار نیز ۵۳ نماد (۳۴ درصد) صف خریدی به ارزش ۷۴ میلیارد‌تومان شکل دادند و صف‌فروش در این بازار به ۱۹ نماد (۱۲ درصد) با ارزشی بالغ بر ۲۴ میلیارد‌تومان اختصاص پیدا کرد.