چگونه کالای قاچاق را تشخیص دهیم؟

اقتصاد۲۴- مدیر کل دفتر خدمات عمومی وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) گفت: مردم برای تشخیص کالای قاچاق می‌توانند #۷۷۷۷*۴* را شماره گیری و بعد در بخش استعلام کالا، شناسه را وارد کنند تا مشخص شود کالا قاچاق است یا خیر. راه دوم هم استفاده از اپلیکیشن سامانه جامع تجارت است.

حمید محله‌ای تاکید کرد که امکان تکرار کد رهگیری بر همه کالا ها وجود ندارد و با اشاره به اجرای جمع آوری باتری و کمک فنر قاچاق و تقلبی از ۱۵ فروردین، اظهار کرد: احتمالاً تا یک ماه آینده طرح مقابله با کالای قاچاق در سطح عرضه برای لوازم خانگی، محصولات آرایشی و بهداشتی و برخی محصولات دیگر هم اجرا خواهد شد. احتمالاً ماهانه کالاهایی به شبکه نظارتی اضافه خواهد شد.

سرعت اجرای طرح شناسه کالا بیشتر شد

وی با بیان اینکه طرح شناسه کالا برای مقابله با قاچاق فرق خاصی نکرده و فقط عمق و سرعت اجرای آن بیشتر شده، اظهار کرد: قانون مبارزه با قاچاق و سامانه‌ها در مورد شناسه کالا به چهار مقوله شامل کالا که راه شناسایی آن شناسه است، مکانهای تجاری یا انبارها که با کدپستی مشخص می‌شود، فعالان تجاری که با کد ملی شناسایی می‌شوند و نوع فعالیت که با کد آیسیک مشخص می‌شود، می‌پردازد. این چهار مقوله در کنار هم باعث ایجاد شفافیت در زنجیره تامین می‌شوند.

بیشتر بخوانید: افزایش سرسام آور قیمت کولر گازی/ ۱۰ برابر شدن قیمت‌ها در ۳ سال

به گفته وی در صورت شناسایی همزمان چهار مقوله یاد شده، کارایی بالاتر است، اما شناسه کالا بین آنها یک کار زیرساختی و پایه‌ای است که کل زنجیره تامین را به هم ارتباط می‌دهد. بنابراین نمی‌توان گفت با شناسه کالای جلوی قاچاق گرفته می‌شود، بلکه فقط یکی از ارکان مقابله با قاچاق شناسایی کالا است. اما اگر شناسه کالا و کد رهگیری فراهم باشد، اما مشخص نباشد چه کسی کالا را وارد کرده یا فروخته یا کجا نگهداری می‌شود، باز هم توفیقی حاصل نمی‌شود.

محله‌ای با بیان اینکه در تبصره ۳ آیین نامه ماده ۱۳ گروه‌های کالایی که باید شناسه دار شوند مشخص شده، گفت: البته کمی از این آیین نامه عقب هستیم. در حال حاضر حدود ۶۵۰ هزار شناسه صادر شده که هدف بیشتر کالاهای مهم از جمله لوازم خانگی، لاستیک، قطعات یدکی و غیره بوده است. به عبارت دقیق‌تر هدف گذاری اول کالاهایی بوده که موضوع قاچاق هستند و بعد کالاهای اساسی و کالاهای پرحجم به لحاظ واردات و تولید بوده است.

وی با بیان اینکه یکی از کالاهای دیگری که باید بیشتر روی آن کار شود، پوشاک است، تصریح کرد: قبلا تمام پوشاک وارداتی شناسه دار شدند، اما بعد از مدتی واردات پوشاک ممنوع شد و این کار نمود پیدا نکرد.

تفاوت شناسه کالا با کد رهگیری

این مقام مسئول درباره کدرهگیری نیز گفت: شناسه کالا برای یک قلم کالا صادر می‌شود. بعد از صدور شناسه برای یک کالا، تولید کننده و وارد کننده می‌تواند در سامانه شناسه کالا برای برند خود شناسه مختص بگیرد. در مواردی نیاز داریم برای کالاها شمارنده هم تعیین کنیم که همان کد رهگیری است. این کد برای اقلامی مثل دستمال کاغذی و شیرینی و شکلات که تعداد و انواع زیادی دارند استفاده نمی‌شود، اما رهگیری در این کالاها به روش دیگر استفاده می‌شود.

به گفته وی کد رهگیری برای کالاهای بادوام و سرمایه‌ای مثل خودرو، قطعات یدکی و غیره که به لحاظ ایمنی اهمیت دارند، قیمت آنها بالا است و موضوع قاچاق هستند، استفاده شده است. البته کد رهگیری برای سیگار و سخت افزار موبایل هم استفاده شده است. استفاده از کد رهگیری برای قطعات یدکی هم اخیراً با کمک فنر و باتری شروع شده است.

مدیر کل دفتر خدمات عمومی وزارت صمت اعلام کرد که کد رهگیری اخیراً برای ۵۳ قلم کالای دیگر در گروه لوازم یدکی مصوب و ابلاغ شده و تولیدکنندگان و واردکنندگان سه ماه فرصت دارند خودشان را با این سیستم هماهنگ کنند.

شناسه و کد رهگیری برای کدام کالاها اجباری است؟

وی با بیان اینکه شناسه کالا برای اکثر کالاها اجباری خواهد شد، اظهار کرد: اما آنچه تاکنون ابلاغ شده برای همه کالاها نیست. در اصل تاکنون محصولات معدنی، مواد شیمیایی، کل زنجیره فولاد، محصولات پتروشیمی، تلفن همراه، قطعات خودرو، ام دی اف، نخ، الیاف و منسوجات، سه گروه لوازم خانگی، محصولات سلولزی، پارچه، برخی مصالح ساختمانی، ماکارونی، شکر، قند، روغن خام و نباتی، کره نباتی، شیر خشک، کره حیوانی، لاستیک، چای، حبوبات، گوشت مرغ، گوشت قرمز، پودر لباسشویی، لوازم آرایشی و بهداشتی و روغن موتور مشمول ثبت شناسه کالا شده‌اند.

همچنین به گفته این مقام مسئول لوازم خانگی، دخانیات، موبایل و تبلت و لوازم یدکی مشمول اجرای طرح کد رهگیری شده‌اند.

رهگیری برخی کالاها بدون کد رهگیری

محله‌ای با بیان اینکه تولیدکنندگان هم از سیستم رهگیری کالای تولیدی خود استقبال و آن را مطالبه می‌کنند، اظهار کرد: رهگیری ۳۸ گروه کالایی که کد رهگیری ندارند نیز در حال انجام است. این رهگیری با استفاده از اسناد خرید و فروش در سامانه جامع تجارت انجام می‌شود. بر این اساس وقتی کالایی دپو می‌شود می‌توان از روی اسناد فهمید که یا اسناد لازم ثبت نشده یا احتکار شده است. حتی اگر کالا به افراد غیرمرتبط فروخته شده باشد مشخص می‌شود. در این راستا شاخص شفافیت هم بر اساس میزان خرید به فروش محاسبه می‌شود. افرادی که شاخص شفافیت پایین داشته باشند نمی‌توانند کالای جدید بخرند که روش کارسازی بود.

به گفته وی تفاوت کد رهگیری با روش رهگیری اسناد تجاری این است که تاریخ تولید هم مشخص است و به صورت فیزیکی روی کالا درج می‌شود. بنابر کد رهگیری امکانات بیشتری دارد و استفاده از آن راحت تر است، به طوری که برای مثال می‌توان پیگیری کرد چرا روی کالایی که شش ماه گذشته تولید شده قیمت جدید ثبت شده است.

شناسه کالا چیست؟

آئین‌نامه اجرایی شناسه‌های کالا و رهگیری کالا موضوع ماده (۱۳) قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز اواخر شهریور ماه ۱۳۹۵ از سوی اسحاق جهانگیری، معاون وقت رئیس‌جمهوری، برای اجرا ابلاغ شد. ماده ۲۰ این آئین‌نامه مسئولیت اجرای آن‌را به وزارت صنعت، معدن و تجارت محول کرده و طبق ماده ۱۲ آن وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) موظف است "امکان ثبت شناسه رهگیری و دریافت گواهی الکترونیکی را در سامانه جامع تجارت فراهم کند و یکتا بودن شناسه‌های رهگیری را در سطح تمامی کالاهای مشمول، تضمین کند". 

سال گذشته مدیرکل دفتر صنایع برق، فلزی و لوازم خانگی وزارت صمت گفته بود که شناسه کالا یک شناسه کلی برای کالا است و کد رهگیری، بارکدی است که مشخص می‌کند کالا در کدام کارخانه، چه روز و ساعتی و چگونه تولید شده است. درباره کالاهای وارداتی نیز شناسه کالا مبدا آن را مشخص می‌کند و می‌تواند تا حد زیادی جلوی کالای قاچاق را بگیرد؛ اما به نظر می‌رسد در بعضی بخش‌ها از جمله لوازم خانگی به اندازه کافی اثربخش نبوده و برخی کارشناسان معتقدند حلقه مفقوده مبارزه با کالای قاچاق نظارت در سطح عرضه است.