دستور آموزش و پرورش برای پخش سرود سلام فرمانده در صبحگاه مدارس

اقتصاد۲۴- فروردین ماه امسال همزمان با نیمه شعبان ویدئو کلیپی با عنوان «سلام فرمانده» در صحن مسجد جمکران و با حضور ۳۱۳ کودک دهه نودی منتشر شد. انتخاب عدد ۳۱۳ به تعداد یاران امام عصر بر اساس برخی روایات اشاره دارد. به گفته ابوذر روحی خواننده گروه ماح و تهیه‌کننده این نماهنگ، هدف از ساخت چنین محصولی «آشتی بچه‌های انقلابی با انقلاب و نظام» بوده است.

یک ماه بعد از انتشار اولیه این نماهنگ، تلاش شد تا به صورت گسترده بازنشر شود. اولین بودجه توسط شهرداری تهران هزینه شد. همچنین همزمان با ۱۲ فروردین و روز جمهوری اسلامی، سرود سلام فرمانده در برج میلاد اجرا شد. کم‌کم ویدئو‌های مختلفی از مدارس تهران و سایر شهر‌های ایران و حتی مدرسه‌ای در کارگیل کشمیر در هندوستان منتشر شد که نشان می‌داد کودکان مقطع ابتدایی سر صف مشغول خواندن سرود «سلام فرمانده» هستند.

سندی به دست رویداد۲۴ رسیده رسیده که نشان می‌دهد اداره آموزش و پرورش یکی از مناطق تهران طی بخشنامه‌ای به مدارس دولتی مقطع ابتدایی، متوسطه اول، متوسطه دوم و هنرستان فنی حرفه‌ای دستور داده دانش آموزا قبل از ورود به کلاس این سرود را سر صف همخوانی کنند.

در این بخشنامه خطاب به مدیران، معاونین پرورشی و مربیان پروشی مدارس گفته شده به مناسبت فرارسیدن ماه رمضان اقدام به برگزاری سرود همگانی «سلام فرمانده» کنند. در ادامه تاکید شده معاونین و مربیان پرورشی مدارس باید «زمینه ترغیب و تشویق دانش آموزان» برای هرچه بهتر برگزار کردن این سرود همگانی را فراهم کنند.

این بخشنامه در واقع بخشی از یک مسابقه میان مدارس است که در نهایت به انتخاب سه مدرسه برتر بر اساس مقطع تحصیلی و جنسیت منتهی خواهد شد و به پرسنل مدارس برگزیده «تقدیرنامه» خواهند داد. در این بخشنامه گفته شده برای «سهولت امر برگزاری سرود» بهتر است فایل صوتی آن هر روز در برنامه صبحگاه و زنگ‌های تفریح پخش شود.

آنچه در مورد این بخشنامه و بخشنامه‌های مشابه مورد انتقاد است، نحوه آموزش باورهای ایدئولوژیک به کودکان است. به طور عام، والدین کودکان منتقد آموزش سیاسی و ایدئولوژیک در مدارس هستند و حتی در برخی کشورهای توسعه‌یافته طبق قانون رسمی آن کشور اجازه آموزش‌های حتی مذهبی هم در سنین خردسالی داده نمی‌شود. علیرضا حاجیان زاده، رئیس سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک در گفت‌وگویی که با خبرگزاری مهر وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی کرده، گفته در تربیت کودک باید فضایی ایجاد شود که هر نوع آموزش به صورت نامحسوس انجام شود «کودک نمی‌داند که تحت تعلیم قرار گرفته، اما تحت تأثیر رفتار والدین و اطرافیان، با صداقت و راست گویی مأنوس می‌شود و یاد می‌گیرد که از دروغ و خلاف واقع گفتن پرهیز کند و این امر باید در جان او بنشیند. همچنین تربیت دینی برای کودک باید نامحسوس انجام شود.»

در مقاله‌ای که علی مقدسی‌پور در نشریه مذهبی معرفت منتشر کرده است، چنین آمده است: «آنچه باید بدان توجه داشت، این است که درک و برداشت کودک از مفاهیم دینى با بزرگسالان یکسان نیست؛ آنان در حد ظرفیت ذهنى خود مطالب دینى را می‌فهمند و برآن اساس، جهان‏بینى خود را می‌سازند. با توجه به سخن رسول گرامى اسلام (ص) که فرمود «ما پیامبران موظفیم با هرکس مطابق درک و فهم او صحبت کنیم» اگر آموزش مفاهیم دینى براى دانش‌‏آموزان دوره ابتدایى به گونه‌‏اى حساب‌شده صورت نگیرد، نه تنها از تأثیرات سازنده‌‏اى برخوردار نمی‌شود، بلکه می‌تواند پیامدهاى زیانبارى به دنبال داشته باشد.»

بیشتر بخوانید: اعلام پایه حقوق معلمان با اجرای رتبه‌ بندی

سایت حوزه‌نیوز که به صورت تخصصی مسائل مذهبی را دنبال می‌کند، درباره آموزش کودکان مطلبی منتشر کرده و روایتی از پیامبر نقل کرده که در آن گفته شده «بچه‌ای که در بچه‌گی مشغول بازی باشد، همین بازی باعث می‌شود تا در بزرگسالی اهل تعقل شود.»

تحقیقاتی در سال ۱۹۶۱ تحت عنوان آزمایش «عروسک بوبو» توسط دانشگاه استنفورد انجام شده که نشان می‌دهد کودکان رفتار‌های اجتماعی را از طریق فرآیند یادگیری مشاهده‌ای می‌آموزند. این کار از طریق تماشای رفتار دیگر بزرگسالان صورت می‌پذیرد. به همین دلیل والدین سعی میکنند فرزندانشان را در محیطی قرار دهند که دلشان می‌خواهد عینا به اعضای آن تبدیل شوند و قرار دادن آن‌ها در محیطی با یک رویکرد سیاسی مشخص هم با هدف نزدیک شدن آن‌ها به ایدئولوژی مطلوبشان انجام می‌شود. اما تحقیقات جدید نشان می‌دهد اگر کودکان از سنین پایین در معرض آموزش‌های سیاسی قرار بگیرند، احتمال عصیان آنها در آینده بالاتر است.

نشریه آمریکایی آتلانتیک نتایج تحقیقات اخیر را منتشر کرده و نوشته «اینکه والدین بخواهند فرزندانشان با ارزش‌ها و باور‌های مطلوب آن‌ها بزرگ شوند، قابل درک است، اما تحقیقات نشان داده تلاش بیش از حد برای انتقال این ارزش‌ها اشتباه است.»

مجله علوم سیاسی بریتیش اخیرا داده‌هایی از آمریکا و انگلیس منتشر کرده که نشان می‌دهد والدینی که اصرار داشتند فرزندانشان نقطه نظرات سیاسی آن‌ها را اتخاذ کنند ناخواسته فرزندانشان را به سمت ترک آن عقاید سوق می‌دهند.

این نشریه در ادامه نوشته «مکانیسم این تحول شاید شگفت‌انگیز باشد: کودکانی که از خانه‌هایی می‌آیند که در آن سیاست موضوع محوری مباحث روزمره است احتمالا افراد سیاسی‌تری خواهند شد و همین مساله هم آن‌ها را در معرض دیدگاه‌های جدید قرار می‌دهد و احتمالا منجر به تغییر عقیده آن‌ها خواهد شد.»

این تحقیقات نشان می‌دهد تحولات فوق احتمالا در سال‌های نخست دانشگاه اتفاق می‌افتد. به گزارش آتلانتیک سال‌هاست که جریان‌های محافظه‌کار فرهنگی نسبت به تبدیل شدن دانشگاه به پایگاهی برای القای ارزش‌های لیبرال هشدار داده‌اند.

کارل پیکهارت روانشناس کودک و نویسنده کتاب‌هایی در این زمینه به نشریه آتلانتیک گفته القای دیدگاه‌های سفت و سخت درباره حق و باطل، قابل اعتماد و غیر قابل اعتماد، عشق و نفرت می‌تواند به صورت یک شمشیر دو لبه عمل کند.

با این حساب می‌توان گفت نه در ایران بلکه در تمام کشورها، حاکمان علاقمندند شرایطی رخ دهد که نسل‌های آینده نسبت به دیدگاه‌های کلی یک نظام سیاسی نگاهی خوشبینانه داشته باشند؛ کما آنکه در صنعت هالیوود نیز به نوعی آموزش‌هایی داده می‌شود و کارتون‌ها نیز گاه چنین کارکردی دارند، اما در آن موضوع نیز آموزش‌ها کاملا غیرملموس است.

کلیپ سلام فرمانده در برج میلاد