اقتصاد۲۴ - ساجده رحیمی: همانطور که در گزارش های قبلی نیز به تفصیل اشاره کردیم، چین یکی از کشور‌های موفق در زمینه مناطق آزاد است. این کشور از سال ۱۹۷۹ برای اولین بار به فکر ایجاد مناطقی برای جذب سرمایه گذاری خارجی افتاد و در همان زمان چهار منطقه را در جنوب این کشور ایجاد و آن را برای پذیرش سرمایه و تکنولوژی آماده کرد. شانتو (SHANTOU)، شنجن (SHENZHEN)، جوخی (ZHUHAI) و شیامن (XIAMEN) چهار منطقه‌ای بودند که به این منظور ایجاد شدند. تجربه ایجاد این مناطق و موفقیت در اجرای سیاست درب‌های باز موجب شد در سال ۱۹۸۴ چین تصمیم به ایجاد مناطق بیشتری بگیرد و ۱۴ منطقه ساحلی و بندری از جمله شانگهای، کانتون، تیانجین، دالیان را برای جذب سرمایه گذاری خارجی و سیاست در‌های باز ایجاد کند.
امروزه ۹۰ درصد مبادلات جهانی از طریق حمل و نقل دریایی صورت می‌پذیرد، و در واقع دریا یک بعد غیر قابل انکار مسایل اقتصادی کشور‌ها به حساب می‌آید به همین خاطر چین توانست از این موقعیت خود برای توسعه اقتصادی خود بهره ببرد و با ایجاد مناطق متنوع اقتصادی پیشرفتی چشمگیر در زمینه تجارت خارجی به نمایش بگذارد. علاوه بر موقعیت مناسب نیروی کار زیاد از عوامل موفقیت این مناطق در چین به حساب می‌آید.
بیشتربخوانید: نقش بنادر و مناطق ویژه اقتصادی چین در توسعه اقتصادی آن/ چین چگونه از ظرفیت بنادر خود برای توسعه اقتصادی بهره می‌گیرد؟
دولت مرکزی چین سه دوره را برای روند توسعه مناطق ویژه اقتصادی در نظر گرفت که مرحله نخست آن یعنی از ۱۹۷۹ که اولین بنیان‌های این مناطق در چین ایجاد شد بیشتر به کسب تجربه، آموزش و یادگیری گذشت و زیرساخت‌های لازم برای این مناطق به وجود آمد و حتی در سال ۱۹۸۰ این مناطقی که به تازگی ایجاد شده بودند جایگاهی در اقتصاد چین نداشتند و در مرحله بعد توسعه و ایجاد اقتصادی متکی بر صادرات تا سال ۱۹۹۰ در نظر گرفته شد و در سال ۱۹۹۴ همین مناطق حدود ۲۲ درصد از حجم تجارت خارجی کل کشور را به خود اختصاص داده بودند و همین روند در سال‌های بعد نیز ادامه پیدا کرد. در مرحله بعد توسعه این مناطق مورد توجه قرار گرفت و از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ بر تعداد این مناطق افزوده شد و در کنار آن بر کیفیت مناطق قبلی که از سال‌ها قبل ایجاد شده بود تاکید شد.
منطقه آزاد تجاری شانگهای
همانطور که اشاره شد شانگهای یکی از مناطق مهمی است که در طی این سال‌ها در راستای سیاست اقتصاد باز در چین ایجاد شد و امروز از نظر میزان بار شلوغ‌ترین بندر در جهان محسوب می‌شود.
بندر شانگهای در ابتدا و در حدود قرن پنجم تا هفتم میلادی با نام شن یا هودو وجود داشت که در سال ۱۲۹۷ توسط سلسله یوان به عنوان شهر رسمی شناخته شد. در حدود سال ۱۶۸۴، کشتی‌های اقیانوس پیمای مشخصی به آن رفت و آمد می‌کردند و به مرور تا سال ۱۷۳۵ به مهمترین بندر دریایی در منطقه یانگ تسه تبدیل شد.
بیشتربخوانید: برترین مناطق آزاد جهان در سال ۲۰۲۰ / بررسی تطبیقی مناطق آزاد پنج قاره
شانگهای بزرگترین شهر چین است و بندر آن سریعترین رشد اقتصادی جهان را به خود اختصاص داده است و علاوه بر آن از جاذبه‌های دیدنی زیادی نیز برای گردشگران برخوردار است به همین دلیل از مقاصد مهم گردشگری چین نیز به حساب می‌آید.
این شهر ابتدا تنها یک دهکده برای ماهیگیری به شمار می‌رفت، اما به تدریج و پس از اینکه به عنوان منطقه اقتصادی در نظر گرفته شد به مرور مسیر پیشرفت را در پیش گرفت، اما میتوان گفت توسعه‌ها و پیشرفت‌های اساسی در شانگهای از قرن ۱۹ شروع شد و از همان زمان بریتانیا و کمپانی هند شرقی با تجارت‌های اقلامی نظیر چای و پشم از این بندر، موجب رونق روزافزون آن شدند. به مرور از اواسط قرن بیستم کارخانه‌های متعدد در این بندر ایجاد و تجارت خانه‌ها شروع به فعالیت کردند و شانگهای به عنوان بندری بازرگانی مورد توجه قرار گرفت تا امروز که یکی از مهمترین بندر‌های جهان با بیشترین رفت و آمد کشتی‌های تجاری به حساب می‌آید.
علاوه بر اینکه شانگهای یک منطقه مهم تجاری است دارای زیر مجموعه‌هایی مهم و مطرح در سطح جهانی نیز هست. برای مثال Wusongkou، Waigaoqiao و Yangshan سه منطقه اصلی بندر کانتینری بندر شانگهای چین هستند که امروز خودشان هم دارای ارزش تجاری در سطح بین الملل هستند و منطقه آزاد Waigaoqiao در رتبه بندی سال ۲۰۲۰ مجله fDi که یک بخش تخصصی از فایننشال تایمز است بهترین منطقه قاره آسیا و اقیانوسیه شناخته شد.
در توضیحات این مجله آمده است؛ منطقه آزاد تجاری Waigaoqiao شانگهای، به عنوان برترین منطقه آزاد در منطقه آسیا و اقیانوسیه انتخاب و مقام چهارم را در رتبه بندی جهانی کسب کرده است. این منطقه در سال ۱۹۹۰ تأسیس شده و بزرگترین منطقه در چین است. این منطقه از صنایع ترکیبی و متنوعی برخوردار است که بیشترین تمرکز آن بر صنایع علوم زیستی، تولید هوشمند و اطلاعات الکترونیکی است و اثرات خوشه‌ای ایجاد می‌کند. مقامات منطقه اعلام کرده اند که حدود ۱۱۷ شرکت چند ملیتی دفتر مرکزی خود را تا اواخر ماه مه سال ۲۰۲۰ در منطقه آزاد تجاری وایگاوکیائو تأسیس کرده اند، که این آمار بیش از هر جای دیگر در سرزمین اصلی چین است.
اطلاعات زیادی از این منطقه در دسترس نیست و جالب این است که در رتبه بندی این مجله بسیاری از مناطق مطرح شده، پیشینه طولانی ندارند، اما با بررسی‌ها به این نتیجه می‌رسیم که سرعت رشدشان زیاد است و در مدت کوتاهی توانسته اند با مدیریت و برنامه ریزی درست توجه فعالان اقتصادی و سرمایه گذاران خارجی را به خود جلب کنند.
اقتصاد۲۴ پیشتر نقش مناطق آزاد در اقتصاد آلمان، چین ، ترکیه ، امارات ، هند ، سنگاپور ، اسپانیا، کره جنوبی، کاستاریکا، یونان ، ایتالیا ، عمان، نیجریه ، موریس ، مالزی ، کانادا ، بنگلادش ، سوریه، تونس و مناطق ویژه اقتصادی روسیه، ازبکستان ، بلاروس ، عربستان ، لبنان ، تانزانیا ، آرژانتین ، لیتوانی ، غنا ، گرجستان ، اندونزی ، کرواسی ، نامیبیا ، پاناما، کلمبیا، اولین منطقه آزاد تجاری جهان و همچنین شهر اینترنتی دبی را نیز بررسی کرده بود که گزارش آن را می‌توانید مطالعه کنید.