اقتصاد۲۴ - روابط ایران و چین حالا به مساله‌ای مهم نه فقط برای ایران که برای تمام رقبای منطقه‌ای ایران و جهان تبدیل شده است. نزدیک شدن چین به جایگاه اول اقتصاد در جهان، نشان می‌دهد آینده اقتصاد جهان در دستان شرق خواهد بود. با این حال حساسیت‌های فراوانی نسبت به روابط ایران و این کشور ایجاد شده است.
جزییات مهم از سند همکاری ۲۵ ساله ایران و چین
انتشار اخباری در خصوص انعقاد قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین یکی از اتفاقاتی بود که زمینه را برای ابهام‌آفرینی در این حوزه افزایش داد. به عنوان مثال افزایش استخراج ارز‌های مجازی یکی از مواردی بود که بار دیگر نام چین را بر سر زبان‌ها انداخت. حضور چینی‌ها و سرمایه‌گذاری آن‌ها برای استخراج ارز مجازی در ایران، نام مزارع چینی را در فضای خبری کشور پرتکرار کرد.
مجیدرضا حریری در بخش اول مصاحبه با تاکید بر اینکه ایجاد حساسیت نسبت به روابط ایران و چین از سوی رقبای منطقه‌ای پیگیری می‌شود تاکید کرد: ایران پول بلوکه شده‌ای در چین ندارد و چین بابت نگهداری منابع ایران هزینه‌های بالا دریافت نمی‌کند. قسمت دوم این مصاحبه در خصوص وضعیت سرمایه‌گذاری چینی‌ها و مراودات اقتصادی دو کشور پیش روست.
رییس اتاق بازرگانی ایران و چین در پاسخ به این سئوال که موضوع عقد قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین در چه مرحله‌ای است؟ گفت: نکته مهم و اولیه برای پاسخ به این سئوال این است که ما تا امروز قرارداد ۲۵ساله با چین منعقد نکردیم. موضوع این است که می‌خواهیم سندی تدوین کنیم و بر مبنای آن با طرف چینی تفاهم کنیم تا روشن شود در ۲۵ سال آینده در چه حوزه‌هایی و به چه میزانی می‌توانیم روابط اقتصادی داشته باشیم.
وی ادامه داد: این مساله همچنان در حال پیگیری است و زمانی که بر اساس این سند با طرف چینی به توافق نهایی برسیم؛ قاعدتا به سمتی می‌رویم که در هر بخش از اقتصاد، پروژه‌هایی تعریف کنیم و پس از آن برای انجام پروژه‌های مختلف در طول ۲۵ سال آینده قرارداد‌هایی بسته خواهد شد.
وی ادامه داد: این کار مهم در حال پیگیری است و سر و صدایی که بر سر آن برپا شد به نظر من اصلا از داخل ایران نبود. من معتقدم کشور‌هایی که با نزدیک شدن رابطه اقتصادی ایران و چین مشکل دارند، چنین اخبار منفی‌ای را منتشر کردند.
بیشتر بخوانید: سند همکاری‌های ایران و چین؛ شاه‌بیت سیاست نگاه به شرق
حریری در جواب این پرسش که چرا توضیحاتی دقیق پیش از این دست انتقادات در ایران مطرح نشد؟ گفت: از ابتدا مقرر شده تا زمانی که تفاهم نهایی حاصل نشده، روی این مساله مانور خبری داده نشود، زیرا دو کشور قرار است نسبت به یک نقشه راه ۲۵ ساله به توافق برسند و طبیعی است چنین مباحثی، مباجثی بسیار تخصصی است و باید از منظر کارشناسی مورد بررسی قرار گیرد.
وی در پاسخ به این سئوال که مفاد اولیه سند از کجا به بیرون درز کرد؟ تاکید کرد: همه آن حرف‌ها، اعداد و ارقام و ... در اصل ساخته و پرداخته ذهن کسانی بود که از این مساله سخن می‌گفتند.
وی تشریح کرد: این مساله در حال پیگیری است و به دلیل شیوع کرونا رفت و آمد بین کشور‌ها سخت و عملا غیرممکن شده است، اما در ایران کار مطالعاتی این سند به صورت متمرکز و همان گونه که اطلاع رسانی شد توسط شخص آقای لاریجانی به عنوان نماینده نظام نه نماینده دولت، در حال پیگیری است و کمیته‌های کارشناسی در حال انجام کار بر روی آنچه که مورد نظر ما و منفعت ملی است، هستند تا در تفاهم‌نامه نهایی بر اساس روابط متقابل و برد –برد؛ بیشترین ظرفیت را از این سند برای منافع ملی احصاء کنیم.
افزایش تعرفه واردات کالا‌های ایرانی از واقعیت تا خیال
یکی دیگر از مسائلی که در هفته‌های گذشته اخباری در مورد آن منتشر شد، بحث اعمال تعرفه گمرکی بالا بر کالا‌های صادراتی ایران به چین بود؛ رییس اتاق بازرگانی ایران و چین درباره انتشار این‌گونه اخبار انتقادات در این مورد افزایش تعرفه‌های گمرکی در چین توضیح داد: خیر این مساله اصلا صحت ندارد و عنوان‌کنندگان یا بی‌اطلاع چنین حرفی می‌زنند یا اینکه عمدی در تخریب روابط ایران و چین دارند.
وی در توضیح این مطلب افزود: نگاهی به فهرست کالا‌های صادراتی ایران به چین نشان می‌دهد، ایران کالا‌های ساخته شده به چین صادر نمی‌کند. در حقیقت عراق و افغانستان مهمترین مشتریان کالای نهایی یا ساخته شده‌ی ایرانی هستند.
حریری اضافه کرد:آمار‌های گمرک ایران نشان می‌دهد حدود ۷۵درصد صادرات ایران شامل گاز و فرآورده‌های نفتی، میعانات، پتروشیمی، مواد خام معدنی، فولاد و سیمان است. به این ترتیب ۷۵درصد صادرات ما به جهان را اقلامی تشکیل می‌دهند که مشمول تعرفه نمی‌شوند و حداقل تعرفه نیز به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد، زیرا مواد خام صنعتی هستند.
به گفته وی تعرفه معمولا به کالا‌هایی تعلق می‌گیرد که مستقیم از گمرک خارج و وارد بازار مصرف می‌شود، در نتیجه عمده صادرات ایران چنین شرایطی را ندارد.
وی در پاسخ به این سئوال که تعرفه صادرات کالا‌های سنتی چه تغییری کرده است؟ گفت: عموما این بحث در مورد صادرات سنتی ایران نظیر فرش، صنایع دستی، زعفران و پسته و خشکبار مطرح شده بود. البته چین چند مدل تعرفه را برای ورود کالا اعمال می‌کند. مدل اول کشور‌هایی هستند که با چین قرارداد تجارت آزاد و بدون تعرفه دارند که ما جزو آن کشور‌ها نیستیم و اگرچنین قراردادی با چین ببندیم، به حتم به ضرر ما خواهد بود، زیرا ما کالای ساخته شده بیشتری از چین وارد می‌کنیم.
دوم کشور‌هایی هستند که با چین قرارداد تعرفه ترجیحی دارند که جزو آن کشور‌ها هم نیستیم. اگر چنین قراردادی ببندیم با مخالفت تولیدکننده داخلی روبرو می‌شویم چرا که تولید کننده می‌گوید بازار از مالای چینی اشباع شده و در نتیجه مزیت فعالیت در بازار یاران برای تولیدکنده ایرانی از میان می‌رود. در دسته بندی سوم کشور‌های عضو WTO قرار دارند، البته ایران جزو این سازمان نیست، اما کشور‌های عضو سازمان تجارت جهانی با چین قرارداد‌های تعرفه‌ای خود را دارند.
وی در توضیح این مطلب ادامه داد: در چنین شرایطی می‌بینیم ما جزو هیچ کدام از این دسته‌ها نیستیم، اما چین با کالا‌های صادراتی ایران مانند سایر اعضای سازمان تجارت جهانی برخورد می‌کند. به عبارت دیگر رفتار چین با ایران درست مانند رفتار چین با کشور‌هایی است که عضو سازمان تجارت جهانی هستند.
حریری خاطرنشان کرد: به عنوان مثال تعرفه صادرات پسته به چین؛ مطابق تعرفه کشور‌های عضو WTO بوده و رقیب ما در این زمینه در دنیا فقط آمریکاست و با توجه به جنگ تجاری بین چین و آمریکا، تعرفه پسته آمریکایی در گمرک چین ۶درصد بالاتر از تعرفه پسته ایرانی است؛ بنابراین نه تنها خبر افزایش تعرفه واردات بر کالا‌های ایرانی در چین درست نیست بلکه شرایط معکوس هم اتفاق افتاده است.
سرمایه‌گذاری چینی‌ها در مزارع استحراج رمز ارز
رییس اتاق بازرگانی درباره بحث‌های اخیر در مورد حضور چینی‌ها در مزارع استخراج رمز ارز‌ها و تاثیر آن بر خاموشی‌های اخیر تهران و کمبود برق نیز توضیح داد: بنده اطلاع دقیقی از ظرفیت برق کشور ندارم، اما با توجه به اهمیت مساله، موضوع را از منابع رسمی کشور پرس و جو کرده‌ام؛ میزان مصرف برق همه کسانی که در کشور بیت کوین را با مجوز قانونی استخراج می‌کنند، کمتر از یک درصد از تولید برق کشور است. این آمار البته استخراج‌کنندگان رسمی را در برمی‌گیرد که کسانی که بدون مجوز در نه کسانی که در قالب مرغداری، کارخانه صنعتی و ... در این حوزه فعال هستند.
تبلیغات علیه حضور چینی‌ها در مزارع استخراج رمز ارز‌ها با هدف چین ستیزی است و یک سر این قضیه در فضای مجازی بوده و سر دیگر آن در تلویزیون بن سلمان و... قرار دارد
به عبارت دیگر همه کسانی که به صورت قانونی کار استخراج بیت کوین را انجام می‌دهند، می‌توانند بین یک تا ۱.۵ درصد از ظرفیت برق تولیدی نیروگاه‌های کشور را استفاده کنند، بنابراین این مساله که چینی‌ها باعث خاموشی‌ها یا آلودگی‌ها هستند، نمی‌تواند واقعی باشد.
وی در پاسخ به این سوال که سهم چینی‌ها از میزان برق مصرفی مزارع استخراج بیت کوین چقدر است، عنوان کرد: باید توجه داشت که از ۱.۵درصد میزان استفاده از برق، کمتر از نیمی از آن را چینی‌ها استفاده می‌کنند.
وی ادامه داد: در مزارع استخراج بیت‌کوین در ایران، شاهد سرمایه گذاری لهستانی‌ها، چینی‌ها و هندی‌ها هستیم و این سه کشور به صورت رسمی مجوز گرفته و در حال استخراج بیت کوین هستند، اما اینکه مانوری مداوم بر سرمایه‌گذاری چینی‌ها صورت می‌گیرد، موضوع مهمی است که باید بررسی شود.
حریری گفت: این تبلیغات با هدف چین ستیزی و ایجاد حساسیت افکار عمومی است، به نظر می‌رسد یک سر این قضیه در فضای مجازی استو سر دیگر آن در تلویزیون بن سلمان و... قرار دارد. در همین راستا دائم به مساله شاخ و برگ می‌دهند و فقط به حضور چین اشاره می‌کنند، اما صحبتی از حضور سرمایه‌گذاران لهستان و هند در این مزارع نمی‌شود.
وی در پاسخ به این سئوال که توقف فعالیت این مزارع بر کاهش تمایل خارجی‌ها نسبت به سرمایه‌گذاری در ایران گفت: هر سرمایه‌گذاری که مجوز لازم را دریافت کند، باید تضمین شده به فعالیت خود ادامه دهد. مضاعف بر اینکه نرخ برقی که صاحبان این مزارع پرداخت می‌کنند، مطابق با نرخی برقی است که از کشور صادر می‌شود، حال نکته اینجاست که چنین کاری بهتر است یا بکارگیری تمام خطوط انتقال نیرو برای صادرات برق به عراق و بروز بحران برای دریافت پول آن؟
افزایش فروش نفت به چین
رییس اتاق بازرگانی ایران و چین درباره بهبود و گسترش روابط تجاری ایران و چین در سال ۲۰۲۱ گفت: قطعا این مساله رخ خواهد داد البته همه چیز بستگی به فضای کلی سیاست خارجی ما دارد؛ آنچه که در یکی دو ماه اخیر اتفاق افتاده و هنوز تغییری در رابطه ما با امریکا پیش نیامده فقط چشم انداز مثبتی دیده می‌شود.
وی اضافه کرد: چشم انداز مثبت در روابط خارجی سبب شده سبب شده تا تحت تاثیر این شرایط، فروش نفت ایران به چین افزایش یابد. به هر حال با کاهش فشار آمریکا بر ایران و از بین رفتن نظارت سفت و سختی که بر تحریم‌ها اعمال می‌شود، می‌توان در انتظار افزایش صادرات به چین بود.
حریری خاطرنشان کرد: پیش بینی می‌کنیم به محض رفع تحریم صادرات نفت و محصولات پتروشیمی افزایش یابد چرا که پتانسیل دو کشور بالاتر از میزان کنونی مراودات است.
وی توضیح داد: در سال ۲۰۲۰ حجم مراودات اقتصادی ایران و چین کمتر از ۲۰میلیارد دلار بود در حالی که قبل از شروع تحریم‌ها و در سال ۲۰۱۴ حجم رابطه تجاری دو کشور به ۵۲ میلیارد دلار رسیده بود. من فکر می‌کنم ایران و چین حتی این پتانسیل را دارند که حجم روابط اقتصادی بین خود را به بالاتر ۱۰۰ میلیارد دلار برسانند.