امر اجتناب‌ناپذیر پیوستن به FATF

اقتصاد۲۴ - «فضای مجمع را منفی ندیدم و به همه سؤالات مجمع تشخیص پاسخ دادیم. این موضوع، جزو ضرورت‌های بانکی و تصمیم‌گیری برای آن خیلی هم دیر شده است.» این جملات را عبدالناصر همتی رئیس کل بانک مرکزی در جلسه‌ای که با اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام در رابطه با موضوع FATF داشت، گزارش کرد. همتی درباره لوایح «پالرمو» و «سی‌اف تی» و دلایل و ضرورت‌های تصویب این کنوانسیون‌ها در مجمع تشخیص گفت: تصویب این لوایح به نفع کشور است و منتظر تصمیم مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌مانیم. موضوع پرمناقشه‌ای که تبعات اقتصادی اش عیان است، اما با عینک سیاست بررسی می‌شود. آنچه از صحبت کارشناسان هم بر می‌آید پرهیز از اظهار نظر‌های سیاسی است. با این حال پس از سال‌ها بحث و گفتگو درباره ضرورت‌های پیوستن به این دو کنوانسیون و در آستانه نظر نهایی مجمع تشخیص مصلحت نظام از کارشناسان و فعالان اقتصادی خواستیم در این رابطه نظرشان را با «ایران» درمیان بگذارند. لازم به ذکر است که «کارگروه اقدام مالی» FATF، در سال ۱۹۸۹ و به دستور گروه هفت تأسیس شد و مقر آن در پاریس است. این کارگروه یک سازمان فرادولتی است که تلاش دارد با اجرای سیاست‌ها و استاندارد‌های خود، جرایم مالی نظیر پولشویی، تأمین مالی تروریسم و سایر تهدید‌های مربوط به سیستم مالی بین‌المللی را تحت نظارت قرار داده و از بروز آن جلوگیری کند.

پرهیز از اظهار نظر سیاسی

آلبرت بغزیان، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران

هر نوع اظهار نظری درباره ماهیت FATF مستلزم این است که ابتدا ماهیت آن برای ما روشن شود. این موضوع بعد از اینکه بحث قوانین مقابله با پولشویی مطرح شد بویژه بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر ممکن است منابع مالی برای بخش‌های تروریستی هم جابه‌جا شود. این مسائل موجب شد که گروهی به‌نام اف‌ای تی اف تشکیل شود که کشور‌های عضو با قوانین و مقررات بین‌المللی منابع مالی خودشان را شفاف‌سازی کنند. چیزی مانند شبکه شتاب بانکی که بانک مرکزی بر نقل و انتقالات نظارت می‌کند. اف‌ای تی اف هم معاملات مشکوک و معامله‌هایی که مقصد آن مشخص نیست یا اینکه مقصد آن برای گروه‌های خاص نامعلوم و مجرمانه است و همچنین پول‌هایی که مبدأ آن مشخص نباشد را مدیریت و رصد می‌کند. آن چه کشور ایران را مجبور می‌کند که به اف‌ای تی اف بپیوندد همچون بانکی است که از روبه‌رو شدن با شبکه شتاب عقب بیفتد. یعنی خدمات را از دست می‌دهد و به علاوه اینکه ممکن است کل عملکرد آن نهاد زیر سؤال برود. کشور‌هایی که عضو اف‌ای تی اف می‌شوند و قوانین آن را می‌پذیرند ممکن است از طرف سازمان‌های بین‌المللی دنیا مورد اتهام قرار گیرند و معاملات مشکوکی را برخی از کشور‌ها با آن‌ها انجام دهند که این معاملات مشکوک شامل قاچاق، دور زدن ممنوعیت‌ها و اقدام‌های تروریستی می‌شود. یعنی منابع مالی آن جابه‌جا می‌شود. به همین منظور این موضوع از نظر جهانی اجتناب‌ناپذیر است و ما نمی‌گوییم اجباری است. ممکن است کشوری بدون عضو شدن با کشور‌هایی که اف‌ای تی اف را دور می‌زنند معامله کنند. در کل این مسأله به گونه‌ای زیر سؤال رفتن سیستم بانکی است. بانک‌های خارجی که می‌خواهند در کشور دیگری سرمایه‌گذاری کنند ابتدا این موضوع را رصد می‌کنند که آیا آن کشور عضو اف‌ای تی اف هست یا نه و آیا این سرمایه‌گذاری اعتبار جهانی آن را از بین می‌برد یا نه. چرا که در غیر این صورت آن سرمایه‌گذار احتمال متهم شدن و جریمه‌شدن از طریق قوانین بین‌المللی را دارد. به همین خاطر طرف کشور‌های عضو هم، آن کشوری که عضو نیست را طرد می‌کنند و آن کشور امکانات مالی را از دست می‌دهد. این اتفاق از نظر اقتصادی مسأله‌ای است که اقتصاد دان‌های آن‌ها نظرشان بر این است که عضویت در سازمان‌های جهانی به گونه‌ای باشد که از تجارت کالا و انتقال منابع مالی بر اساس قانون باشد. مسأله عضویت در (سازمان تجارت جهانی) wto اجتناب‌ناپذیر است، اما بسیاری از کشور‌ها هم عضو آن نشدند و کارشان را هم انجام می‌دهند. به همین دلیل نباید درباره این موضوع اظهار نظر سیاسی کرد. چرا که اف‌ای تی اف یکسری شرایط را تحمیل می‌کند که از نظر مسئولان ارشد و نظام، مصلحتی در آن نیست که ما عضویت اف‌ای تی اف را بپذیریم. مانند لیستی از گروه‌های جهانی که آن‌ها را در لیست تروریست قرار می‌دهند و ما آن را قبول نداریم؛ و بحث دیگر هم شفاف‌سازی معاملاتی است که انجام می‌شود که دسترسی آن‌ها به سیستم بانکی کشور می‌تواند به ایجاد یکسری بهانه و موقعیتی بینجامد که بتوانند ایران را بیشتر تحریم کنند. من در این مورد از نظر سیاسی هیچ اظهار نظری ندارم و آن چه که مصلحت کشور باشد را قبول دارم، اما از نظر اقتصادی این عضویت یک امر اجتناب‌ناپذیر است که هزینه را هم به‌دنبال دارد.

بیشتر بدانید: لوایح FATF تصویب خواهند شد؟

گرفتار در قفس تحریم

مجیدرضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین

در بررسی موضوع اف‌ای تی اف، باید گفت مشکل اصلی ما تحریم هاست. به محض اینکه تحریم‌ها از اقتصاد کشور برداشته شود مبادلات بانکی ما به‌دلیل دو پیمانی که از مجموع دستورالعمل‌های معروف به دستورالعمل‌های اف‌ای تی اف و گروه ناظر اقدام مالی آن زمان بروز پیدا می‌کند. من قبلاً هم این مثال را زده ام. ما مثل پرنده‌ای می‌مانیم که در قفس تحریم زندگی می‌کند، اما در داخل این قفس تحریم بال و پرش را چیده‌اند. درواقع آن بال و پر را با اف‌ای تی اف چیده‌اند. حالا اگر هر لحظه‌ای که در قفس تحریم باز شود ما قدرت پرواز نداریم به‌دلیل اینکه بال و پرمان با اف‌ای تی اف چیده شده است. البته مقصود و تحلیل فعلی از منظر اقتصاد است چرا که هر مسأله سیاسی می‌تواند در روند مذاکره وجود داشته باشد و افراد سیاسی اف‌ای تی اف را به‌عنوان گروگان مسأله تحریم نگه دارند. در حد دانش سیاسی من نمی‌توانم در مورد این موضوع اظهار نظر کنم، چون این احتمال وجود دارد که اف‌ای تی اف را برای مذاکرات تحریمی گروگان گرفته باشند که به جای خودش از نظر سیاسی قابل بحث است، اما از نظر اقتصادی ما به محض اینکه از قفس تحریم بیرون بیاییم باید قبل از آن بال و پرمان را ترمیم کرده باشیم و مشکلات‌مان را با اف‌ای تی اف حل کرده باشیم تا بتوانیم از قفس تحریم پر بکشیم و بیرون بیاییم پس بهترین حالت این است که اگر چشم‌انداز رفع تحریم‌ها بر اقتصاد و سیاست ما حاکم است باید همزمان با مذاکراتی که برای رفع تحریم‌ها صورت می‌گیرد آمادگی مذاکره را برای این داشته باشیم که موضوعات‌مان را با گروه ناظر اقدام مالی و مسائلی که مربوط به پیمان‌هایست که آن‌ها از ما خواسته‌اند را حل کنیم. یعنی تکلیف‌مان را با اف‌ای‌تی‌اف حل کرده باشیم که به محض اینکه شرایط تحریمی برطرف شد، بتوانیم حداکثر استفاده را از رفع شرایط تحریمی داشته باشیم و برای تجارت خارجی و جلب سرمایه و پروژه‌های‌مان انجام دهیم. کاری که دفعه قبل بعد از رفع تحریم‌هایی که ناشی از مذاکرات برجام بود نتوانستیم انجام دهیم و از زمانی که توافق برجام اجرایی شد و تحریم‌ها برای مدت کوتاهی برداشته شد ما به‌دلیل مشکلاتمان با اف‌ای تی اف کسانی که مایل به همکاری با ما بودند به‌دلیل همین مشکلات نتوانستند با ما کار کنند و ما آن زمان را از دست دادیم و این‌بار باید از آن تجربه استفاده کنیم.