شواهد گویای آن است که در مسیر چالش‌زدایی در تولید عدم رسیدگی به مشکلات اصلی و نیز اتخاذ تصمیمات خلق‌الساعه نه تنها کمکی به رفع موانع نکرده، بلکه در مواردی سبب شده تا در روند کار تولیدکنندگان کشور مشکلاتی جدید پدید بیاید.
نمونه این موضوع، مساله تخصیص سهمیه فولاد به تولیدکنندگان کشور است که طبق دستورالعمل وزارت صمت الزام به ثبت‌نام در سامانه بهین‌یاب شده، اما این امر امسال سبب شده تا با شکل‌گیری یک بوروکراسی پیچیده، نه تنها از سهمیه‌های قبلی ورق خبری نباشد، بلکه حتی در مواردی تا ۹۰ درصد سهمیه ورق فولادی تولیدکنندگان کاهش یافته و در صنعتی مانند قطعه‌سازی خودرو تا خردادماه بیشتر ورق برای تولید وجود نداشته باشد.
دپوی ۲ میلیون حلقه لاستیک
همین مساله اکنون گریبانگیر صنعت تایر کشور نیز شده، به طوری که اکنون سامانه تخصیص تایر پیامد‌هایی را برای تولیدکنندگان و فروشندگان آن ایجاد کرده که سبب افزایش هزینه‌های انبارداری، تولید، سرمایه در گردش و پیچیدگی بوروکراسی‌های اداری شده است.
نکته جالب این است که وزارت صمت هدف خود از این اقدامات و راه‌اندازی سامانه‌های جدید را جلوگیری از قاچاق، دلال‌بازی و واسطه‌گری عنوان می‌کند، اما شواهد نشان می‌دهد که به عنوان نمونه در بحث تخصیص ورق‌های فولادی دست تولیدکننده برای خرید کوتاه باشد و در مقابل ورق در بازار آزاد تا ۸۰ درصد بالاتر از قیمت بورس کالا به وفور موجود بوده و به فروش برسد.
دقیقا همین مساله در صنعت تایر هم سبب شده که اکنون دو میلیون حلقه لاستیک به دلیل محدودیت‌های خرید و فروش سامانه تخصیص تایر دپو شود، به طوری که به تازگی در کارگروه تخصصی شورای گفتگو که با حضور جمعی از فعالان این صنعت و نمایندگان وزارت صمت در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد، تقی گنجی رییس هیات‌مدیره انجمن صنفی کارفرمایی زنجیره ارزش لاستیک کشور گفت: به علت مشکلاتی که سامانه درفروش لاستیک ایجاد کرده، هم‌اکنون یک‌میلیون حلقه لاستیک در انبار کارخانه‌ها و یک‌میلیون هم در انبار نمایندگان فروش دپو شده و هزینه‌های متعدد انبارداری و سرمایه در گردش را برای تولیدکنندگان ایجاد کرده است.
در واقع مقرر شده بود کارکرد سامانه تخصیص تایر برای تایر‌های سواری تنها به‌منظور ثبت آماری باشد و برای صدور حواله‌های خرید الزامی بر استفاده از سامانه وجود نداشته باشد. این موضوع به‌صورت بخشنامه نیز به تولیدکنندگان لاستیک ابلاغ‌شده، اما هنوز برای تایر‌های مورد استفاده در ماشین‌های سنگین مشکلاتی وجود دارد و تنها برای یک سایز خاصی از تایر (۱۲-۲۴) اجازه فروش ۵۰ درصد خارج از سامانه تخصیص تایر صادر شده است.
بیشتربخوانید:تلاش برای ثبات قیمت لاستیک در ۱۴۰۰/ بگذارید تولید کنندگان راه خود را بروند
این قضیه فارغ از مشکلات برای تولیدکنندگان و فروشندگان لاستیک، احتمال وقوع مجدد چالش بزرگی در نظام حمل و نقل کشور به مانند سال ۱۳۹۷ را تقویت می‌کند. هر چند در آن زمان سامانه بقرار توانست موفق به مهار کمبود شدید و گرانی قیمت تایر‌های سنگین شود، اما گفته می‌شود که وزارت صمت قصد دارد بر خلاف ضوابط اجرایی تبصره ۴ ماده ۱۸ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، بخشی از تایر‌های سنگین را از شبکه توزیع سیستمی خارج کند؛ موضوعی که هفته قبل یک کارشناس صنعت تایر تاکید کرد که این مساله با توجه به تجربه‌های پیشین باعث عدم اطمینان به داده‌های سامانه توزیع تایر و متعاقب آن موجب بر هم خوردن آرامش نسبی موجود در بازار این کالای اساسی و استراتژیک خواهد شد، زیرا پس از اقدام صحیح وزارت صمت در سیستمی کردن توزیع تایر سنگین در دو سال گذشته، این اقدام جدید نوعی عقبگرد در جهت نابودی زیرساخت ایجادشده جهت شفافیت و رصد بازار تایر بوده و مشکلات عدیده‌ای را برای دولت بعد در حوزه عرضه تایر سنگین و سواری ایجاد خواهد کرد.
سیاست‌های متناقض
در این رابطه طی جلسه‌ای که در شورای گفتگو و در محل اتاق بازرگانی ایران برگزار شد، رییس گروه لاستیک در معاونت بازرگانی وزارت صنعت با اعلام اینکه یکی از مهم‌ترین کارکرد‌های سامانه جامع تجارت جلوگیری از قاچاق کالاست، اظهار کرد: در حال حاضر برای تایر‌های سواری فقط ثبت در سامانه باید انجام شود و صدور حواله از طریق سامانه حذف شده و با توجه به لزوم جلوگیری از ایجاد بحران در تقاضای تایر، برای تایر ماشین‌های سنگین هم بنا، بر این شده که پس از یک ماه بررسی وضعیت بازار چنانچه مشکلی پیش نیامد، الزام حواله از طریق سامانه برای سایز‌های دیگر نیز حذف شود.
این در حالی است که در همین جلسه نمایندگان سازمان راهداری بیان کردند که با توجه به عدم تخصیص ارز دولتی (۴۲۰۰ تومانی) به لاستیک سنگین، بخشی از تقاضای لاستیک سنگین که منتظر دریافت تایر با قیمت پایین بودند، روانه بازار خواهد شد و فشار تقاضا افزایش خواهد یافت و در صورت عدم پایش این تقاضا با بحران مواجه خواهیم شد.
تمامی این اتفاقات جدید برای صنعت تایر در حالی صورت گرفته که با وجود تمامی مشکلاتی که در سال گذشته وجود داشت، این صنعت توانسته تولید خود را در لاستیک خودرو به ۲۵ میلیون حلقه برساند.
با این حال با وجود چالش‌هایی نظیر تحریم‌ها، مشکلات انتقال پول و گشایش اعتبار اسنادی به منظور واردات مواد اولیه و به‌روزرسانی ماشین‌آلات، این صنعت اکنون گرفتار فرآیندی از سیاست‌ها شده و سیاستگذاری نظام توزیع عملا دست تولیدکنندگان برای تحقق جهش تولید را بسته است.
لازم به ذکر است سخنگوی انجمن صنعت تایر اعلام کرد که وزارت صمت موافقت خود را برای توزیع تایر‌های سنگین خارج از حواله‌ها اعلام کرد و قرار است که فروش آزاد آنها هم توسط واحد‌های تولیدی افزایش یابد.
با این حال گویا این موافقت به صورت موقت و دوماهه صورت گرفته و هنوز کارکرد آن برای خروج از چالش کمبود تایر مشخص نیست.