اقتصاد ۲۴- میرا قربانی‌فر: پسر شاید ۱۹ سال سن داشته باشد و یک جوری راه می‌رود، انگار دلشوره دارد و بی قرار است. جایی که نشسته ایم یک پارک کوچک محلی است و اگر چنین پارک کوچکی نبود شک می‌کردم که شاید منتظر یکی از همین ساقی‌هایی است که می‌گویند در کمتر از ۳۰ دقیقه مشتری را در تهران به مواد مخدر یا هر خلاف دیگری می‌رسانند است، اما در چنین پارک کوچکی که به راحتی می‌توان سر و ته آن را دید و بیش از اندازه محلی است، تصور نمی‌کنم که منتظر آن ساقی معروفی که درباره اش شنیده ایم باشد.
اما بی قراریش دیگر فقط توجه من و دوستم که آمده ایم در این پارک کمی بدون ماسک و ترس معاشرت کنیم را جلب نکرده است، بلکه حداقل توجه دو مادری که با کودکانشان در خنکای عصرگاهی در پارک هستند نیز به خود جلب می‌کند.
ربع ساعتی که می‌گذرد یک سواری می‌رسد. پسر خوشحال از دیدنش به سمتش می‌رود و مشخص است که قرار قبلی دارند. چیزی تحویل می‌گیرد و دوان دوان به سمت خیابان کناری پارک می‌دود و در انتهای خیابان ناپدید می‌شود.
گربه‌ای از زیر پایم رد می‌شود وصدای همراهم با ته خنده‌ای می‌گوید چی تحویل گرفت به نظرت؟ گل بود یا وید یا ماریجوانا؟ قیافه همچنان حیرت زده من را که می‌بیند بلندتر می‌خندد که تا به حال ندیده بودی؟ می‌گویم، شنیده بودم، خوانده بودم؛ اما به این وضوح نه ندیده بودم.
مصرف گل در تهران سرسام آور است
«مصرف گل با سرعت سرسام‌آوری در تهران در حال افزایش است، بذر آن تراریخته است و از کشور‌های اروپایی وارد می‌شود و هر بذر آن ۲۰۰ هزار تومان خرید و فروش می‌شود.»
این بخشی از سخنان رئیس پلیس مبارزه با موادمخدر تهران بزرگ در سال ۱۳۹۷ است. آمار و ارقامی که به نظر می‌رسد حالا خیلی تغییر کرده است و احتمالا متفاوت شده است.
روزگاری مواد مخدری که در ایران مصرف می‌شد بیشتر در ردیف تریاک و هرویین بود به نظر می‌رسد حالا آرایش مصرف تغییر جدی کرده، همان طور که سن مصرف کنندگان نیز دستخوش تغییرات جدی شده است. حالا اسامی موادی دیگر شنیده می‌شود، وید، گل، ماریجوانا (که همان گل در بازار مصرف ایران است)، علف، شادانه، گراس، حشیش، بنگ، سیگاری، ماشروم و ... اسامی است که حالا بیشتر از هر نام دیگری شنیده می‌شود.
اکنون شایع‌ترین ماده مخدر مصرفی در کشور تریاک و ماده مخدر صنعتی نیز شیشه و گُل است. در حال حاضر نیز گل جایگزین ماده مخدر شیشه شده است. شیشه و گل در صدر مواد مخدر مصرفی در تهران است.
اما این فقط همه ماجرا نیست، همزمان با تغییر مدل و نام موادمخدری که مصرف می‌شود، گویا سن و طبقه مصرف کنندگان نیز دستخوش تغییرات گسترده شده است.
مصرف کنندگان یقه سفید مواد مخدر
یقه سفیدها حالا یک دسته از این مصرف کنندگان هستند. اگر روزگاری اصطلاح «یقه سفیدها» برای گروهی از سیاسیون به کار می‌رفت حالا و این روز‌ها به اتوکشیده‌های خوش تیپ مصرف کننده محرک‌های روانگردان نیز گفته می‌شود. این گروه همان‌هایی هستند که ظاهر آرامی دارند، اما ممکن است با کمترین هیجان یکباره به یک بمب تبدیل شوند. بیشتر یقه سفیدها مصرف کننده کوکایین هستند و گفته می‌شود هر گروم کوکایین بین ۸۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومن قیمت آن است.
لب سیاه‌ها در میان مصرف کنندگان مواد مخدر
مقابل یقه سفیدها، اما لب سیاهان برای سال‌ها نامی بود که به مصرف کنندگان سنتی می‌دادند. این دسته مصرف کننده مواد مخدر سنتی هستند و بیشتر رنگ پوستشان و لب هایشان سیاه است و حرفه‌ای هایش نیز تا نابودی پیش می‌روند. در واقع حرفه‌ای شدن در این گروه به معنای نابودی و تباهی محض است.
در این دسته هروئین را گرمی ۱۸ هزار تومان و تریاک را گرمی ۸ هزار تومان و شیره تا ۱۵ هزار تومان خرید و فروش می‌شود.
خرید و فروش مواد مخدر در فضای مجازی
اما این همه ماجرا نیست. سرهنگ محمد بخشنده رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ در سال ۹۸ گفته بود که: «برای ما، خرید و فروش گل در فضای مجازی خیلی نگران‌کننده است، اما الگوی غالب مصرف در تهران، تریاک، هرویین، شیشه، حشیش و گل است.»
به نظر می‌رسد این ابراز نگرانی چندان بی دلیل نبوده است به خصوص که رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر در تهران در همان زمان گفته بود که نگران خرید و فروش مواد مخدر در شبکه‌های اجتماعی هستیم.
مساله البته با پاک کردن صورت مساله فیلتر و بگیر و ببند شبکه‌های اجتماعی حل نخواهد شد. این که اینستاگرام یا شبکه‌های اجتماعی حالا در عصر تازه تبدیل به فضایی شده است که برای تهیه و خرید و فروش مواد روان گردان شده است نباید باعث شود که دولت‌ها و حکومت‌ها به این بهانه دست به سانسور و حذف و فیلتر این فضا‌ها کنند، بلکه نیازمند قدرت نظارت بالاتر نهاد‌های نظارتی هم، چون پلیس فتا است.
فروشنده‌های مجازی گل و نابی‌های واقعی
اما این نگرانی‌ها درباره خرید و فروش مواد روان گردان در شبکه‌های اجتماعی حالا جلوه و صورت واقعی تری به خود گرفته است. برای رسیدن به قیمت این ماده روان گردان به سراغ اینستاگرام می‌روم. در همان ابتدا و تنها با جستجو در هشتگ‌ها به پخش کننده‌ای می‌رسم که فروشنده است و خودش می‌گوید تحویل در محل است. صفحه اش نام مشخصی ندارد و تنها یک نشان ماریجوانا را روی نمایه صفحه دارد.
سه تا گل نابی، صد تومن
خودش را مهرداد معرفی می‌کند، اما شک دارم نام واقعیش این باشد. از او قیمت و نحوه تحویل را می‌پرسم و می‌گوید: «سه تا گل بگیری، ۱۰۰ هزار تومان و تحویل در محل نیز ۱۵۰ هزار تومان است.»
برای این که نشان بدهم حرفه‌ای هستم می‌پرسم جنس خوب و مطمئنی است.
در جواب می‌گوید: «وقتی می‌گویم سه تا گل یعنی خورد نشده است و جنس خوب و درست است.»
برای توضیح بیشتر نیز می‌گوید که «قبلا که خُرد می‌دادند، قیمت‌ها متفاوت بود و دست زیاد و رقم‌ها بالا و پایین، چون توش آت و آشغال می‌ریختن، اما دیگه قیمت ثابت شده و خورد نمی‌کنند و بد و خوب دیگه فقط مربوط به کشت است.»
در ادامه می‌گوید «شما مشتری می‌شوید اصلا شک نکنید، این جنس ما نابی است و گیاهی است که خیلی به نور احتیاج دارد و نور طبیعی خورده نه از این زیرزمینی ها.»
می‌پرسم یعنی کار زیرزمینی هم دارد، که پاسخش فقط یک بله است و بیشتر توضیح نمی‌دهد و مشخص است تمایلی به دادن توضیحات بیشتر ندارد.
بذر‌های آمریکایی و آفریقایی گل در زیرزمین‌های تهران
اینستاگرام سامان را در روند پرس و جو‌ها به من معرفی می‌کنند. او وارد کننده بذر است. خودش البته این ادعا را می‌کند و می‌گوید که بذر‌های مختلفی دارد. مدعی است که از بذر آفریقایی تا بذر کلمبیایی و برزیلی دارد و خودش می‌گوید بذر‌های آمریکایی جنوبی بهتر است و آسیایی‌ها خوب نیستند.
سامان می‌گوید، بذر‌ها از ۲۰۰ هزار تومن هست تا ۳ میلیون تومان و آن‌ها که گران‌تر است وارداتی است و از مرز رد شده و بذر ۲۰۰ هزار تومانی هم معمولا همین مدل داخلی است.
سامان در ادامه نیز می‌گوید: «بستگی دارد بذر را برای چه بخواهید. قیمت گل حالا هرکیلوگرم شده هشت میلیون تومان و هر گرم مخلوط از ۳۰ تا ۵۰ هزار تومان و بعضی می‌خواهند وارد تولید شوند. مشتری گاهی بذر میخرد که بکارد برای مصرف شخصی و بگذارد بغل گل‌های دیگر پشت پنجره تا خودکفا شود و گاهی میخواهد دستی در کار پیدا کند که باید گلخانه خانگی آماده کند.»
لامپ‌های مخصوص ۳۵۰ هزار تومانی برای تولید گُل
می‌پرسم گلخانه خانگی مگر دارند؟ آفتاب زیادی نمیخواهد؟
در پاسخ می‌گوید «۲۴ ساعته باید نور بخورد می‌شود جنس نابی با کیفیت خوب و لامپ‌های مخصوص دارند برای نور دهی که باعث می‌شود حتی بتوانند داخل زیرزمین هم کشت کنند.» و این بار بدون این که سوال کنم می‌گوید «لامپ مخصوص دارد که هر کدام ۳۵۰ هزار تومان قیمت دارد.»
به نظر می‌رسد دچار تردید شده که شاید با کسی مواجه است که به دنبال تولید و توزیع است و می‌گوید: «ما فیلم آموزشی هم داریم، اگر زیرزمین داری میخواهی پرورش بدهی هم می‌توانم بیایم بازدید کنم و وسایل لازم را برایت تهیه کنم فقط هزینه بیشتری دارد.»
فکر می‌کنم چقدر جدی گرفته است. تشکر می‌کنم و می‌گویم حتما روزی بخواهم چنین کاری بکنم حتما با او تماس می‌گیرم.
شیشه گران شد یا ارزان؟!
دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در اسفند سال ۹۹ گفته بود که: «قیمت مواد مخدر سنتی افزایش پیدا کرده و از طرفی مواد مخدر صنعتی هم افزایش قیمت داشته و این افزایش قیمت هم به دلیل بالا رفتن هزینه ترانزیت است.»
این سخنان هرچند در شرایطی گفته شد که دوران کرونا بر روی بیشتر کسب و کار‌ها تاثیر گذاشته، اما به نظر می‌رسد در تجارت سیاه موادمخدر چندان شرایط شبیه الباقی کسب و کار‌ها نبوده است.
برای مثال قیمت شیشه در سال ۱۳۹۵ در هر کیلو حدود ۸۰ میلیون تومان بوده است، این رقم در سال ۹۶ به هر کیلو ۳۵ میلیون تومان رسیده است که حاشیه سود آن بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان بوده و در نهایت این رقم در سال ۱۳۹۸ به کیلویی ۱۸ میلیون تومان رسیده است.
در پایان سال ۹۹ و در دوران کرونا رقم شیشه به صورت عمده به ۲۴ میلیون تومان رسیده است. این رقم نشان می‌دهد که سخنان دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در اسفند سال ۹۹ حتما درست بوده است، اما این درست بودن نسبت به یک سال قبل از آن بوده است نه نسبت به ۴ سال قبل تر.
قیمت مواد مخدر شیشه در طول این سال‌ها بر خلاف تورم که تقریبا توانسته خانواده‌های ایرانی را به بحران بکشاند، کنترل شده و قیمت‌ها روندی کاهشی داشته است.
رییس پلیس مبارزه با موادمخدر ناجا در مرداد سال ۱۳۹۹ درباره ارقام و قیمت‌ها و با بیان این که فاکتور‌های متعدد دیگری نیز در افزایش قیمت دخیل است، گفته بود که: «در شرق کشور قیمت یک کیلو مواد ۲۰۰ دلار و در غرب کشور هر کیلو ۱۲هزار دلار می‌شود که این نشان می‌دهد ریسک قاچاق مواد به دلیل قدرت کشف بالا و اشراف اطلاعاتی پلیس افزایش یافته است. در واقع این‌ها هزینه‌هایی است که به گروه‌های قاچاق وارد می‌شود.»
سن مصرف گل به ۲۲ سال رسیده است
«فرید براتى سده» کارشناس پیشگیرى و درمان اعتیاد سازمان بهزیستى جمهورى اسلامى، اما درباره الگوریتم مصرف مواد روان گردان‌ها مى‌گوید که: «عوامل محیطى که این مواد را در دسترس مردم قرار مى‌دهد، به سمت و سویى حرکت کرده که هرکس میل داشته باشد، مى‌تواند به آسانى به آن دسترسى پیدا کند. بررسى‌ها نشان مى‌دهد که قیمت مواد مخدر روز به روز نسبت به نرخ تورم پایین‌تر مى‌رود و در فضاى مجازى و با یک تلفن در کمتر از هفت دقیقه مى توان آنرا تهیه کرد.»
این کارشناس به افزایش مصرف ماده مخدر «گل» در سنین پایین اشاره کرده و می‌گوید متوسط سن مصرف‌کنندگان مواد که قبلا ٢۵ تا ٢۶ سال بود، حالا به ٢٢ سال رسیده است.
کاهش سن مصرف کننده و پخش کننده گل در یک دهه اخیر
به نظر می‌رسد، اما فقط سن مصرف کننده‌ها نیست که کاهش یافته است، بلکه سن توزیع کنندگان و تولیدکنندگان این محصولات نیز کاهش محسوس داشته است.
نام صفحه اش «کود نابی» است و هیچ نام و نشان دیگری نیز ندارد. حتی در صفحه اینستاگرامش را که بگردید هیچ نشانه خاصی از این که می‌تواند به شما «گل» بدهد وجود ندارد، اما خودش می‌گوید هم بذر دارد و هم گل و هم شاهدانه.
می‌گوید ۲۷ ساله است و از دوران دانشجویی این کار را انجام می‌داده است، چون نمی‌توانسته هزینه‌های تحصیل را فراهم کند. دانشجوی رشته داروسازی بوده است و اولین بار نیز همکلاسی که در دانشگاه به دنبال ماده روان گردان بوده است باعث شده توجه اش به این مساله جلب شود.
ابتدا شروع به پرورش خانگی «گل» کرده و بین دوست ورفیق پخش می‌کرده و کمی بعد کار‌های دیگر را شروع می‌کند و تولید کود نیز حالا یکی از کار‌های اوست و حالا هم بذر می‌فروشد و هم گل.
گل، گراس، علف یا ماری جوانا؟!
توضیحاتش تخصصی‌تر از سایرین است و می‌گوید گراس، علف و گل، همه همان «ماری جوانا» هستند و همان گیاه شاهدانه. این که هر کدام به نامی آن را می‌خوانند یا بعضی مشتری هایش فکر می‌کنند مثلا حرفه ای‌تر هستند که می‌گویند گل نمی‌خواهیم و ماری جوانا یا گراس می‌خواهیم فقط باعث خنده او می‌شود، اما مشتری را راضی می‌کند.
می‌پرسم این اصطلاح جنس نابی یعنی چه؟ که می‌گویند و توضیح می‌دهد که اصطلاح مثلا ساقی‌های گل است برای این که بگویند خیلی جنس درجه یکی دارند.
از او درباره قیمت و نوع تحویل می‌پرسم، می‌گوید پول نقد باید به پیک پرداخت شود و پیک هم نمی‌داند چه چیزی حمل می‌کند و من هم مشتری را نمی‌بینم. بسته را می‌گیرد و پول را می‌دهد و تمام.
قیمت را هم سه گل از ۱۰۰ هزار تومان تا ۱۵۰ هزار تومان قیمت می‌دهد و می‌گوید تک گل اگر بخواهند هم ۷۰ هزار تومان است. قیمت خورد شده را نیز گرمی از ۳۰ هزار تومان تا ۶۰ هزار تومان قیمت می‌دهد.
کشور‌هایی که مصرف ماری جوانا را قانونی کردند
با تغییر جنس مواد روانگردان در کشور و هم زمان تغییر سن مصرف کنندگان، نحوه دسترسی به مواد نیز تغییر کرده است. از سوی دیگر با آزاد شدن مصرف پر سروصدای «ماری جوانا» در تعدادی از کشور‌های جهان هم، چون پرتغال، سویس، هلند، آمریکا و برخی دیگر از کشور‌ها، از فشار روانی مصرف این محصول برای بسیاری از جوانان نیز کاسته شده است.
این در حالی است که با همه این جاروجنجال‌ها در آمریکا تنها در ۴ ایالت مصرف ماری جوانا آزاد شده است و در بیشتر کشور‌های دیگر نیز تنها با نسخه و شرایط درمانی است که مصرف ماری جوانا کاملا آزاد است و حال دیگر به نظر می‌رسد با تغییر سبک زندگی آدم‌ها در جهان و شرایطی که هر روز در تغییر است باید منتظر تغییرات قانونی بیشتر در این رابطه در جهان باشیم.
از نظر پزشکی هم تائید شده ( البته کشور های دیگه هم آستانه مصرف دارن و مغازه هایی مخصوص کشیدن گل دارن و نمیتونی همینطوری تو خیابون بکشی)