اقتصاد ۲۴- طرح ساماندهی واردات خودرو در حالی برای بررسی و اعلام نظر نهایی شورای نگهبان ارسال شده است که برخی فعالان صنفی و کارشناسان با اشاره به ابهامات و اشکالات آن، طرح مذکور را فاقد کارآمدی لازم برای کاهش قیمت خودرو‌های وارداتی و تولید دانسته و تأکید می‌کنند که برخی تبصره‌های پیش‌بینی‌شده در طرح مانند ورود شورای رقابت به واردات خودرو منشأ مفاسدی مانند گرم‌شدن بازار خرید و فروش برگ ثبت سفارش خودرو خواهد شد. احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان ایران دراین‌باره گفتگو کرده‌ایم.
رویکرد خودروسازان داخلی به طرح واردات خودرو چیست؟
خودروسازان نه‌تن‌ها هیچ‌گاه مخالف واردات خودرو نبوده‌اند بلکه واردات مدیریت‌شده خودرو به میزان ۵ درصد مجموع تولیدات صنایع مختلف می‌تواند نه فقط برای خودروسازان بلکه هر صنعت دیگری مفید باشد.
در واقع این شیوه واردات کمک می‌کند تا مردم و بنگاه‌های تولیدی مانند خودروسازان با کم و کیف و قیمت محصولات خارجی آشنا شوند. با ایجاد رقابت در تولید و بازار به بالندگی صنایع کمک می‌کند و از این نظر خودروسازان مشکلی با واردات خودرو ندارند.
اما در طرح جدید مجلس برای واردات خودرو ابهامات و اشکالات اساسی وجود دارد که طرح مذکور را ناکارآمد کرده است.
همچنین باید توجه کرد که واردات خودرو با تعرفه معقول و نه تعرفه صفر کارآمد خواهد بود، ضمن اینکه افزایش تعرفه واردات خودرو در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ به ۸۶ درصد توسط مجلس در واقع به‌معنای تعرفه مؤثر ۱۳ درصدی برای واردات خودرو است که تعرفه چندان بالایی نیست؛ چراکه مبنای محاسبه قیمت خودرو‌های وارداتی در گمرک ارز ۴۲۰۰ تومانی است با این روند برای محاسبه تعرفه واردات یک خودروی ۱۰ هزار دلاری این رقم با نرخ ۲۶ تا ۲۷ هزار تومانی کنونی دلار آزاد و ضرب در ۸۶ درصد تعرفه محاسبه نمی‌شود بلکه برای استخراج تعرفه مؤثر واردات این خودرو ۱۰ هزار دلار در نرخ ۴۲۰۰ تومانی دلار ضرب و ۸۶ درصد این رقم به‌عنوان تعرفه واردات خودرو محاسبه می‌شود.
به‌نظر شما طرح مجلس برای واردات خودرو تا چه حد کارآمد است؟
این طرح دارای ابهامات و اشکالات متعددی است. گرچه در طرح مذکور واردات خودرو در مقابل صادرات خودرو، قطعات و نیرومحرکه پیش‌بینی شده که ازجمله محاسن آن محسوب می‌شود، اما ایراد و ابهام اساسی این طرح، واردات خودرو بدون انتقال ارز است.
چرا اجازه واردات بدون انتقال ارز به ماشین‌آلات صنعتی، قطعات یدکی و مصرفی صنایع داده نمی‌شود؟همچنین واردات خودرو بدون انتقال ارز ابهامات و راه‌های فرار زیادی دارد که به بازار ارز کشور لطمه زده و نخستین پیامد آن افزایش نرخ ارز است، چراکه براساس طرح مذکور همه افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند به روش‌های غیرقانونی و غیررسمی و خارج از نظارت بانک مرکزی با پرداخت ریال در داخل کشور ارز مورد نیاز برای واردات خودرو را در دیگر کشور‌ها دریافت کرده و در قالب واردات خودرو به کشور بازگردانند.
این امر موجب افزایش تقاضا و افزایش نرخ ارز در بازار غیررسمی شده و با دامن‌زدن به رشد تورم، به سیاست‌های پولی و بانکی و اقتصادی دولت لطمه می‌زند. در واقع این طرح منجر به تولید غیرقانونی ارز، پولشویی و تطهیر پول‌های کثیف می‌شود و بانک مرکزی نمی‌تواند نظارتی بر منشأ ارز واردات خودرو داشته باشد. در شیوه رسمی انتقال ارز یک شرکت به طرق قانونی کالا را صادر می‌کند.
با این صادرات در قبال بانک مرکزی و سازمان امور مالیاتی متعهد به رفع تعهدات ارزی و بازگشت ارز حاصل از صادرات برای تامین نیاز‌های ارزی کشور است. علاوه بر آن ورود سرمایه‌های خارجی ایرانیان یا اتباع خارجی به کشور با واردات خودرو رؤیایی بیش نیست؛ چراکه این افراد هیچ‌گاه دارایی‌های ارزی خود را تبدیل به ریال نخواهند کرد، چون امکان تبدیل ریال این سرمایه‌گذاری به ارز و بازگشت چنین سرمایه‌های ارزی پس از ورود به ایران وجود ندارد.
واردات خودرو بدون انتقال ارز راه‌های فرار زیادی دارد و ایرانی‌هایی که در خارج از کشور سرمایه ارزی دارند نیز به جای استفاده از آن برای واردات خودرو، قادر به عرضه آن در سامانه سنا و کسب سود لازم هستند. با این شیوه برخی افراد که با روش‌های غیرقانونی مانند قاچاق یا پولشویی موفق به کسب دارایی‌های ارزی شده‌اند، با اجرای این طرح و ایجاد بازار سفته‌بازی و پولشویی این ارز را وارد کشور می‌کنند.
تأثیر واردات بدون انتقال ارز خودرو در نظارت بانک مرکزی بر بازار ارز چگونه است؟
صدور مجوز واردات خودرو بدون انتقال ارز منجر به ایجاد شبکه غیرقانونی موازی با بانک مرکزی خواهد شد و برخی افراد می‌توانند با پرداخت ریال به روش‌های غیرمتعارف که مشمول پرداخت مالیات نیز نمی‌شود با خرید ارز دیجیتال، خودرو وارد کنند؛ یعنی اینکه چنین افرادی ارز دیجیتال خود را به کشور‌های هدف واردات خودرو حواله می‌کنند که می‌تواند منجر به گرم‌تر شدن بازار رمزارز‌ها شود. این در حالی است که به‌دلیل چنین مشکلاتی بانک مرکزی تا‌کنون حتی اجازه نداده تا کسری ماشین‌آلات و قطعات مورد نیاز کارخانجات به شیوه واردات بدون انتقال ارز انجام شود.
با این روند مصوبه مجلس برای واردات خودرو بدون انتقال ارز نسنجیده است و امیدواریم که شورای نگهبان با توجه به چنین اشکالاتی این بخش از مصوبه را رد کند.
آیا امکان واردات خودرو توسط هر شخص حقیقی و حقوقی وجود دارد؟
امکان واردات خودرو توسط همه اشخاص حقیقی و حقوقی وجود ندارد، چراکه نیازمند پاس‌کردن استاندارد‌های ۸۵ گانه‌ای است که باید در آزمایشگاه‌های مرجع سازمان استاندارد با پرداخت هزینه ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون تومانی طی شود و درنهایت هم ممکن است خودرو‌های وارداتی توسط اشخاص، استاندارد‌های اجباری این سازمان را پاس نکند.
اما در صورتی که اجازه واردات انبوه یک برند خودرو به چندین واردکننده داده شود و این واردکنندگان ملزم به ارائه خدمات پس از فروش، فراهم‌کردن ابزار تعمیرات، تامین قطعات یدکی، آموزش‌های لازم و... شوند، این شیوه واردات خودرو توسط برخی از افراد یا شرکت‌ها به‌صرفه خواهد بود؛ چراکه گمرک به صورت رندوم مثلا از ۱۰۰ خودروی وارداتی یکی را انتخاب می‌کند و با انجام آزمایش‌های لازم مجوز واردات بقیه این خودرو‌ها را می‌دهد. با این روند واردات خودرو توسط هر شخص حقیقی و حقوقی با تیراژ محدود فاقد صرفه اقتصادی و بسیار زمان‌بر خواهد بود.
نظر شما در مورد تعیین تیراژ خودرو‌های وارداتی توسط شورای رقابت چیست؟
ایراد اصلی این طرح ورود شورای رقابت به عرصه واردات خودرو است. پرسش مطرح آن است که با افزایش قیمت پراید از ۳۵ به ۱۵۰ میلیون تومان، این شورا چه گلی به سر بازار خودرو‌های داخلی زده که باید در واردات خودرو نیز دخالت کند؟ تعیین هر ۶ماه یک‌بار تعداد خودرو‌های وارداتی توسط شورای رقابت، منشأ فساد و شکل‌گیری نوعی رقابت کاذب برای واردات خودرو می‌شود به فرض اینکه شورای رقابت مجوز واردات ۱۰ هزار خودرو را بدهد، آیا برای واردات خودرو نوعی مسابقه بین اشخاص حقوقی و حقیقی شکل نخواهد گرفت که نخستین پیامد آن راه افتادن بازار خرید و فروش برگ ثبت سفارش خودرو است؟ اگر بخواهند به افراد مختلف برای واردات خودرو سهمیه بدهند نیز منجر به داغ‌شدن بازار امضا‌های طلایی می‌شود.
آیا این طرح می‌تواند موجب کاهش قیمت خودرو‌های تولید داخل یا وارداتی شود؟
اگر اشکالات اساسی این طرح رفع شود، می‌تواند بر بازار خودرو‌های وارداتی تأثیرگذار باشد؛ گرچه تأثیر‌گذاری این طرح بر بازار خودرو‌های وارداتی نیز بستگی به تعداد و قیمت خودرو‌های وارداتی دارد.
بیشتربخوانید:ورود مجلس به خودروسازی ممنوع!
اما طرح واردات خودرو در کاهش قیمت خودرو‌های پرتیراژ داخلی بی‌تأثیر خواهد بود، چراکه با استاندارد‌های موجود واردکنندگان نمی‌توانند خودرو‌های ارزان‌قیمتی را وارد کنند که رقیب این خودرو‌ها باشد و قیمت یک خودروی وارداتی با این شیوه حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار دلار و با احتساب سایر هزینه‌ها بیش از ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان خواهد بود که تنها می‌تواند رقیبی برای برخی خودرو‌های چینی یا مونتاژی کشور باشد.
برای ساماندهی بازار خودرو‌های کم‌تیراژ باید اجازه عرضه آن در حاشیه بازار داده شود تا از عرضه دونرخی و رانت حاصل از شیوه کنونی فروش خودرو جلوگیری شود.
با توجه به شرایط تولید و بازار، امکان صادرات خودرو و قطعه توسط افراد حقیقی وجود دارد؟
گرچه امکان صادرات خودرو و قطعه توسط برخی تجار با بررسی بازار‌های صادراتی وجود دارد، اما با توجه به شرایط تولید و عرضه چندنرخی خودرو در کشورمان، چنین احتمالی ضعیف است. با وجود این هدفگذاری تیراژ تولید ۳ میلیون دستگاه خودرو در کشورمان شدنی نیست؛ چراکه نیاز بازار به خودرو بیش از یک‌میلیون دستگاه نبوده و در صورت تحقق چنین رشد تیراژ تولیدی باید امکان صادرات آن فراهم شده یا با اجرای طرح‌هایی مانند جایگزینی خودرو‌های فرسوده این مازاد تولید جذب شود، وگرنه با شرایط موجود امکان صادرات با تامین خودرو از شرکت‌های خودروسازی یا بازار خودرو با قیمت رقابتی در بازار‌های صادراتی، بسیار کم است.
احتمال ورود خودروسازان و قطعه‌سازان به عرصه واردات خودرو چقدر است؟
در شرایطی که خودروسازان به‌دلیل کمبود و گرانی مواداولیه و قطعات و زیاندهی ناشی از قیمت‌گذاری دستوری شورای رقابت با دپوی خودرو‌های ناقص در خطوط تولید مواجه و از سوی دیگر دارای شبکه گسترده خدمات پس از فروش هستند، احتمال اینکه خودروسازان و قطعه‌سازان با صادرات محصولات‌شان به سمت واردات خودرو سوق داده شوند، بسیار زیاد است. با وجود این باید منتظر بررسی و تغییرات احتمالی این طرح در شورای نگهبان بود؛ گرچه با توجه به اشکالات و ابهامات، تصویب این طرح در شورای نگهبان بعید است.