اقتصاد ۲۴- کمتر از یک‌ماه پس از پیش‌بینی‌ها درخصوص کاهش تولید زعفران، یک خبر خوش کام زعفران‌کاران و دیگر فعالان حوزه زعفران را شیرین کرد. «بسته سیاستی حمایت از زعفران» ابلاغی وزیر جهادکشاورزی که درست در آستانه فصل برداشت زعفران به تصویب رسید، با بند‌هایی متضمن حمایت از تولیدکننده و صادرکننده، امید‌ها به بهبود شرایط تولید و صادرات کالای استراتژیک ایرانی را پررنگ کرد تا فعالان این حوزه بعد از چند سال سخت و دست‌وپنجه نرم کردن با موانع و مشکلات متعدد ازجمله تحریم، قاچاق، افت قیمت داخلی و بین‌المللی، مشکلات تعرفه‌ای کشور‌های هدف و کاهش بارندگی و خشکسالی به آینده زعفران امیدوار شوند.
طرحی که سرانجام در حال تحقق است
در مهرماه سال گذشته اعضای شورای ملی زعفران، اتحادیه صادرکنندگان، جمعی از تولیدکنندگان و برخی نمایندگان منتخب شهرستان‌های زعفران‌خیز در مجلس، گرد هم آمدند و با امضای نامه‌ای، به رعایت قیمت ۱۶میلیون تومانی برای هر کیلو پوشال و قیمت ۲۰ میلیون تومان برای هرکیلو نگین زعفران متعهد شدند.
در آن زمان، منتقدان با توجه به شرایط بازار داخلی و مشکلات صادراتی، تعیین این قیمت را، غیرمنطقی و بلندپروازانه توصیف کردند، اما امضاکنندگان معتقد بودند درصورت رفع موانع صادرات، تحقق زعفران ۲۰میلیونی دور از دسترس نیست. حال یکی از اصلی‌ترین مفاد بسته حمایتی دولت، تعیین قیمت ۲۰.۵ میلیون تومانی برای زعفران است.
عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی و عضو هیأت امنا و هیأت رئیسه شورای ملی زعفران، در گفتگو با همشهری می‌گوید: ما امیدواریم این طرح واقعا به اجرا درآید، زیرا بر این اعتقادیم اگر دولت حمایت لازم، کافی و به‌موقع را از زعفران داشته باشد، تحقق این قیمت برای زعفران دور از دسترس نیست.
علی شریعتی‌مقدم با اشاره به اینکه اعلام و ابلاغ به‌موقع این بسته حمایتی در آستانه فصل برداشت نکته بسیار مثبت این طرح است، می‌افزاید: نکته مهم‌تر این است که هرگونه حمایت و تغییر و تحولی که در زمینه زعفران انتظار داریم در دل زنجیره ارزش زعفران دیده شود تا منافع افراد فعال در این زنجیره از تولید تا فراوری تضمین شود؛ به این شکل که ارزش گل زعفران از محدوده ۱۶۰ هزار تومان پایین‌تر نیاید و تسهیلات به اندازه کافی، به‌موقع و تسهیل‌شده، به اجزای زنجیره ارزش زعفران بسته به استعداد و قدرت جذب آن‌ها پرداخت شود.
به‌گفته این فعال اقتصادی ارزش کل اقتصاد زعفران با محاسبات جدید ۱۱ هزار میلیارد تومان است و تامین و تخصیص این مبلغ با توجه به کم‌ارزش شدن ریال، کار دشواری نیست. شریعتی مقدم معتقد است تامین این تسهیلات به‌خصوص در فصل برداشت می‌تواند با ایجاد انگیزه برای فعالان این حوزه بسیار تأثیرگذار باشد و باعث شود به‌جای برنامه‌های کوتاه‌مدت با پیگیری برنامه‌های میان‌مدت زعفران به جایگاه واقعی خود نزدیک شود.
امیدواری برای رفع موانع صادرات
ایجاد پشتوانه برای حفظ ارزش پولی زعفران اگرچه همواره از مهم‌ترین خواسته‌های فعالان تولید و صادرات زعفران بوده، اما تمام درخواست آن‌ها نیست.
عضو هیأت‌رئیسه شورای ملی زعفران با اشاره به ضرورت رفع موانع صادرات این کالای استراتژیک، می‌افزاید: یکی از مهم‌ترین کار‌هایی که لازم است در حوزه زعفران انجام شود ایجاد ارزش افزوده مناسب برای این کالاست تا زعفران به جای اینکه به‌صورت ماده خام به بازار‌های واسطه مثل امارات، اسپانیا و هنگ‌کنگ فرستاده شود، به‌صورت بسته‌بندی شده و با برند‌های ایرانی به بازار‌های نهایی شامل ۱۸۰ کشور دنیا صادر شود.
بیشتربخوانید:هر ایرانی چقدر زعفران مصرف می‌کند؟
شریعتی مقدم، سیاست‌های ارزی بانک مرکزی از سال ۹۷ را اشتباهی تاریخی می‌خواند و معتقد است: حمایت از صادرکنندگان و رفع موانع صادراتی به‌گونه‌ای که در این بسته حمایتی آمده است، می‌تواند شرایط را برای شرکت‌هایی که سال‌ها در زمینه صادرات زعفران سرمایه‌گذاری کرده‌اند، اما تحت‌تأثیر سیاست‌های نادرست ارزی کمرشان شکسته است، تغییر دهد و محصولات اصیل ایرانی را از محاق خارج کند.
او توافق با بازار‌های هدف صادراتی و افزایش قدرت چانه‌زنی با کشور‌هایی مثل چین و هند را که مبادلات تجاری گسترده‌ای در زمینه اقلامی مثل چای و برنج دارند، دیگر پیش‌زمینه توسعه صادرات می‌داند و معتقد است: درصورت برقراری چنین معاهداتی امکان حضور مستقیم صادرکنندگان ایرانی در این کشور‌ها فراهم و تحقق اهداف بسته حمایتی تسهیل می‌شود.
نکات مثبت دیگر بسته حمایتی
رفع تعهدات ارزی صادرکنندگان به‌ویژه در یک‌سال گذشته از خواسته‌های مهم تجار از دولت بوده است. صادرکنندگان معتقدند نه‌تن‌ها حمایت و تشویقی از سوی دولت برای ارزآوری دریافت نمی‌کنند بلکه در کنار مشکلات ناشی از تحریم، سختگیری‌های دولت در زمینه تعهدات ارزی هم سد راه توسعه صادرات شده است.
عضو هیأت نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی، یکی از نکات مثبت بسته حمایتی وزارت جهادکشاورزی را توجه به صادرکنندگان می‌داند. شریعتی‌مقدم می‌افزاید: در این بسته حمایتی به نوعی صادرکنندگان برای نخستین بار دیده شده‌اند و نهادسازی برای بخش تولید نیز مورد توجه قرار گرفته است، چون تولیدکنندگان تاکنون یک نهاد اجماع‌شده برای دفاع از منافع خود نداشته‌اند.
به اعتقاد او، زمان مناسب ابلاغ این بسته حمایتی که در ابتدای فصل برداشت منتشر شد، دیگر نکته مثبت این طرح حمایتی بود، زیرا اعلام دیرهنگام طرح‌های خرید حمایتی سال‌های قبل کشاورزان را به فروش محصول خود با قیمت پایین وادار می‌کرد.
عضو شورای ملی زعفران به پویا بودن این طرح حمایتی به‌عنوان یکی از مزیت‌های آن نسبت به طرح‌های مشابه اشاره می‌کند و می‌افزاید: رقم ۱۰ تا ۱۵ درصدی برای کل اقتصاد زعفران در این طرح دیده شده، ولی راه برای تغییر و افزایش این اعداد و ارقام باز گذاشته شده تا متناسب با تغییر شرایط اقتصادی به سرعت این اعداد و ارقام تغییر کند.
صندوق حمایت از توسعه صادرات زعفران در زمان برنامه سوم توسعه تشکیل شد و فعالیت‌های خوبی در کشور‌های آلمان، ژاپن و امارات برای معرفی زعفران و توسعه صادرات به این کشور‌ها انجام شد، اما به این دلیل که در زمان برنامه چهارم و پنجم مورد حمایت قرار نگرفت، کارایی مورد انتظار را نداشت.
در بسته حمایتی جدید ارائه شده از سوی جهادکشاورزی به تشکیل صندوق حمایت از توسعه صنعت زعفران اشاره شده است. شریعتی مقدم معتقد است تشکیل این صندوق می‌تواند راهکاری قانونی برای اجماع اجزای قانونی زنجیره زعفران اعم از تولیدکننده، فراوری‌کننده، واحد‌های صنعتی، صادرکنندگان و توزیع‌کنندگان باشد، مشروط بر اینکه این نهاد، همچون گذشته و دیگر نهاد‌های مشابه با نگاه‌های بخشی مواجه نباشد و تجارب جامع حوزه بازار به‌کار گرفته شود.
پیش‌بینی تولید امسال
تولید امسال زعفران باوجود سطح زیرکشت مشابه سال گذشته، به‌دلیل خشکسالی کمتر از سال ۹۹ خواهد بود. البته خشکسالی تنها دلیل افت تولید نبوده است.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران ایران معتقد است مجموعه‌ای از عوامل دست به دست هم داده تا تولید امسال زعفران کشور از لحاظ وزنی افت داشته باشد. غلامرضا میری با اشاره به عامل خشکسالی به‌عنوان مهم‌ترین دلیل افت تولید زعفران می‌گوید: علاوه بر شرایط نامناسب جوی و کاهش بارندگی در سراسر کشور به‌ویژه استان‌های تولیدکننده زعفران طی یک‌سال اخیر، هزینه‌های تولید به‌شدت افزایش یافته و تولید زعفران به‌صرفه نیست.
به‌گفته این مقام صنفی طی یک سال اخیر هزینه‌های کشاورزان چند برابر شده درحالی‌که قیمت خرید محصولشان افزایشی نداشته و این امر، انگیزه‌ای برای تولید نزد کشاورزان باقی نگذاشته است. با ابلاغ بسته حمایتی، به‌نظر می‌رسد مشکل قیمت حل شده باشد و انگیزه‌های تولید افزایش یافته باشد، اما این اتفاق شاید بتواند بر تولید سال آینده اثرگذار باشد، نه امسال.
به‌گفته عضو هیأت رئیسه شورای ملی زعفران تولید امسال زعفران کشور دست‌کم ۳۰ درصد نسبت به سال قبل کاهش خواهد داشت. شریعتی مقدم می‌گوید: مسئولان جهادکشاورزی خراسان رضوی رقم کاهش تولید را ۳۵ تا ۴۵ درصد در این استان برآورد کرده‌اند و باید دید تولید در دیگر استان‌های تولیدکننده چه میزان خواهد بود، اما به‌نظر می‌رسد با توجه به شرایط آب و هوایی دست‌کم با ۳۰ درصد کاهش تولید مواجه خواهیم بود.