اقتصاد ۲۴- بورس تهران یک بار دیگر زمین خورد و با سیاست دستوری دولت ابراهیم رئیسی به طور موقت احیا شد. شاخص بورس طی روز‌های گذشته آن چنان سرخ پوش شد که دیروز ساعت ۶ صبح وزیر اقتصاد با حقوقی‌های بازار سرمایه جلسه گذاشت تا بورس را از سقوط دوباره نجات دهند. آیا بورس برای دولت رییسی حیثیتی است؟ دولت با وضعیت اقتصادی خود تا کی توان حمایت دستوری از بورس را خواهد داشت؟
بورس هفته گذشته را در مدار نزولی طی کرد و اولین روز هفته جاری یک سقوط سنگین را از خود بر جای گذاشت. همین سقوط و سرخ پوشی بازار سرمایه کافی بود که تیم اقتصادی رئیسی به تکاپو افتاده و به دنبال تزریق مسکن بیفتند. ساعت ۶ صبح دیروز وزیر اقتصاد با حقوقی‌های بازار سرمایه جلسه گذاشت و موضوع اصلی این نشست حمایت حقوقی‌ها از بازار بود. خاندوزی در این جلسه به صورت ضمنی گفته: «فروش اوراق دولتی در بورس به صورت موقت متوقف خواهد شد.»
بیشتر بخوانید: تحقیق و تفحص از سازمان بورس کلید خورد
این اشاره خاندوزی نکته بسیار مهمی بود که شاید از چشم رسانه‌ها جا ماند. خاندوزی در حالی برای حمایت از بورس صحبت از توقف فروش اوراق دولتی سخن گفته که این ابزار اکنون مهم‌ترین ابزار دولت برای جبران کسری بودجه است. دولت در غیاب برجام و درآمد‌های ارزی با کسری شدید بودجه مواجه است. تا جایی که محسن رضایی معاون اقتصادی رییس جمهور صحبت از کسری ۴۰۰ هزار میلیاردی بودجه کرده است. حالا در این میان دولت بخشی از کسری بودجه را به واسطه فروش اوراق پوشش می‌دهد، اما با توجه به حرف خاندوزی مشخص است که این ابزار آن چنان بی رویه و افراطی استفاده شود که کار دست دولت داده و موجب ریزش شاخص بورس شود، برای همین هم خاندوزی برای جلوگیری از ادامه ریزش بورس دستور توقف فروش اوراق را داده است. دولت روحانی در ۵ ماه حدود ۵۰ هزار میلیارد تومان اوراق را به فروش رساند و دولت رئیسی تنها در دو ماه ۶۰ هزار میلیارد تومان اوراق فروخته است.
اما موضوع اینجاست که این سیاست برای دولت به نوعی یک بن بست است؛ اگر اوراق منتشر نکند از پس دخل و خرج بودجه برنمی آید، اگر هم همچنان به انتشار و فروش اوراق بپردازد، به بورس آسیب زده و موجب ریزش شاخص می‌شود. این را هم باید درنظر بگیریم که مثبت نگه داشتن شاخص بورس برای دولت بسیار حیاتی است؛ هم از این نظر که به این واسطه می‌تواند تبلیغات مثبتی در خصوص عملکرد خود داشته باشد و از آن مهم‌تر برای کسب درآمد امسال خود به شدت نیازمند به بورس و سود شرکت‌های حقوقی/دولتی است. پس دولت هم نیازمند انتشار و فروش اوراق است و هم وابسته به سود شرکت‌های دولتی بورسی، اما موضوع اینجاست که این دو با هم شدنی نیست.
سیاست‌های دستوری بازار سرمایه را نجات می‌دهد؟
اما این فقط یک بعد از ماجرای ناتوانی دولت در سروسامان دادن به وضعیت بازار بورس است. به گفته کارشناسان مثبت شدن آخرین روز معاملاتی بورس کاملا دستوری و بدون هیچ پشتوانه فنی اتفاق افتاده و واقعیت این است که عمر تاثیرگذاری فرمان‌های دستوری دولت برای بورس دوامی نخواهد داشت و بازار سریعا واکنش عکس نشان خواهد داد. کمااینکه جهش تاریخی بورس در دولت حسن روحانی هم کاملا دستوری و با هدف کسب درآمد برای دولت صورت گرفت و عمر آن بسیار کوتاه بود و چنان عواقب سنگینی به دنبال داشت که هنوز نتوانسته به وضعیت ثبات بازگردد.
اما در چنین شرایطی اظهارنظرات بدون پشتوانه کارشناسی مسئولان همچنان ادامه دارد.
محسن رضایی همین دیروز در اظهارنظری عجیب گفت: دولت برای تقویت بازار سرمایه اقدامات متعددی را پیگیری می‌کند؛ زیرساخت بازار سرمایه در حال تکمیل است، زیرا بسیاری از ابزار‌های موجود مربوط به ۵۰ سال گذشته بوده و سنتی است و بازار نمی‌تواند انعطاف داشته باشد.
بیشتر بخوانید: سود ۱۵۰ میلیارد تومانی روزانه دولت از عرضه بنزین آزاد پس از اختلال سامانه سوخت
رضایی با ابراز "از آنجا که بازار سرمایه را برای آینده اقتصادی کشور بسیار مهم می‌دانیم، اهمیت فوق‌العاده‌ای برای آن قائل هستیم و آن را تقویت می‌کنیم"، تصریح کرده: سهامداران این بازار صبر و حوصله داشته باشند؛ آینده بورس بسیار خوب خواهد بود.
محسن رضایی درحالی صحبت از تامین زیرساخت برای بورس می‌کند که مهم‌ترین زیرساخت بورس این است که بالا و پایین شدن شاخص باید آیینه از وضعیت و عملکرد اقتصادی شرکت‌ها باشد، اما در حال حاضر آخرین چیزی که روی شاخص می‌تواند تاثیر بگذارد سود و زیان واقعی شرکت‌ها و تخلیه آن روی ارزش سهام است. در همین مدت اخیر ارزش سهام‌های مختلف در نوسان زیادی بوده بدون اینکه هیج اتفاق خاص اقتصادی در شرکت‌های دارنده سهام رخ داده باشد نه سود آنها بیشتر شده و نه حتی زیان تولیدی آنها. حتی بسیاری از شرکت‌های بورسی فعلی در حالت تعطیلی و نیمه تعطیلی هستند، اما هر روز قیمت سهام آنها تغییر می‌کند و با توجه به سیاست دولت و دستورات دولت یک روز بالا می‌رود و یک روز به سمت سقوط حرکت می‌کند. به گفته کارشناسان این وضعیت بورس در ایران در کل دنیا نمونه ندارد.
رضایی در حالی سهامداران را به صبر و شکیبایی دعوت می‌کند که بیشتر از یک سال است سهام داران خرد مال باخته در حال شنیدن این سخن از دولت قبل و دولت فعلی هستند بدون اینکه هیچ اتفاق خوبی در بورس رخ دهد. در چنین شرایطی هم است که برخی کارشناسان معتقدند سرمایه مردم در بورس توسط دولت به گروگان گرفته شده و دولت سیزدهم در آشفتگی و بی برنامگی و البته نجات خود از کسری بودجه، در حال اتلاف سرمایه و پس انداز مردم است. در حال حاضر بسیاری از سرمایه گذاران خرد در صف‌های فروش منتظر هستند و حتی نمی‌توانند سرمایه خود را که بخش زیادی از آن هم از دست رفته، از بورس خارج کنند چرا که بورس تهران به همت سیاست دولت قبلی و دولت فعلی مهم‌ترین خاصیت خود که نقدشوندگی است را از دست داده و سرمایه سهام داران خرد در این بازار قفل شده است.