اقتصاد ۲۴ - چند روز پس از انتشار گزارش تورم از سوی مرکز آمار، داده‌های مربوط به تورم برای هر دهک هزینه‌ای نیز منتشر شد. با استناد به آنچه این مرکز منتشر کرده نرخ تورم کل برای دهک اول هزینه‌ای ۴۷ درصد و برای دهک دهم نیز ۴۴.۶ درصد اعلام شده است.
این اعداد و ارقام نشان می‌دهد که با وجود اینکه تورم سالانه در آبان ماه ۴۴.۴ درصد گزارش شده، اما دهک‌های هزینه‌ای بالا، سهم بیشتری از آن را به خود اختصاص دادند. با استناد به داده‌های جمع‌آوری شده از هزینه درآمد خانوارها، این روند برای مدت‌ها وجود داشته است. بدین معنا که تورم کل کشور، نزدیکی بیشتری به تورم دهک‌های بالای هزینه‌ای دارد، چراکه حدود ۶۰ درصد از هزینه‌های ناخالص ملی را سه دهک بالایی هزینه‌ای می‌پردازند.
در بخش دیگری از تازه‌ترین گزارش مرکز آمار نرخ تورم خوراکی‌ها برای دهک اول هزینه‌ای ۶۰.۲ و برای دهک دهم نیز ۵۸.۷ درصد بوده است. اگرچه که عمده هزینه دهک‌های ابتدایی هزینه‌ای برای کالا‌های خوراکی است، اما تفاوت ۱.۵ واحد درصدی میان تورم این دو دهک نشان از افزایش ناخواسته هزینه سبد مصرفی کالا‌های خوراکی در کشور است. تحت این شرایط با هر افزایش قیمتی در بازار خوراکی‌ها هر چند ناچیز، افراد بیشتری برای تامین نیاز‌های غذایی خود ناتوان خواهند ماند.
هشدار‌ها در خصوص سفره کالا‌های خوراکی افراد آسیب‌پذیر از مدت‌ها پیش داده شده بود. با این حال عمده راه‌حل‌های مطرح شده توسط سیاستمداران، اعطای یارانه نقدی برای جبران قدرت خرید از دست رفته یا عرضه کالا‌ها توسط دولت بود؛ به بیان دیگر دولت مهم‌ترین ابزار بهبود شرایط را دخالت در بازار و کمک به افراد نیازمند می‌داند. ابزاری که از مدت‌ها پیش نخ‌نما شده و آزمون خود را پس داده است.
شاخص کل، کاهشی
بر اساس داده‌های مرکز آمار شاخص کل جز دو دهک انتهایی هزینه‌ای، برای سایر دهک‌ها کاهشی بود. این روند در شاخص کالا‌های خوراکی و آشامیدنی نیز دیده می‌شود؛ تورم نقطه‌ای این گروه از کالا‌ها برای دهک‌های اول تا دهم در مهرماه بین ۵۹ تا ۶۱ درصد بود در آبان ماه کاهش زیادی را تجربه کرد و به بازه ۴۵ تا ۴۸ درصد رسید. از ابتدای پاییز تا ماه گذشته روند قیمتی برخی کالا‌ها مانند تخم‌مرغ، برنج و مواد لبنی بسیار نگران‌کننده توصیف شده بود. راهکار دولت برای غلبه بر این افزایش قیمت‌ها استفاده از «دستور» بود. البته که دستور تا مدتی می‌تواند جلوی افزایش قیمت‌ها را بگیرد و پس از آن هیچ تولیدکننده‌ای حاضر نمی‌شود قیمت محصولش را با دستور کاهش دهد.
یکی دیگر از معضلات بازار خوراکی و به خصوص برای محصولات دامی، بالا بودن هزینه‌های نگهداری است. بر اساس یکی دیگر از گزارش‌های مرکز آمار از کشتار دام در تابستان سال جاری، رقم کشتار به بالاترین سطح شش ساله خود رسید. این در حالی است که مسوولان مختلف بار‌ها بر این موضوع تاکید کرده بودند که به دلیل افزایش قیمت مواد پروتیئنی و لبنی، تقاضا برای خرید آن‌ها به شدت کاهش یافته است.
پس می‌توان نتیجه گرفت که نگهداری و تولید محصولات دامی و لبنی در سال جاری هزینه‌های به مراتب بالاتری را بر دوش تولیدکنندگان انداخته و به همین دلیل کشتار دام در تابستان زیاد بود. تورم سالانه خوراکی برای کل دهک‌های هزینه‌ای جامعه در آبان ماه در بازه ۵۸ تا ۵۰.۵ درصد قرار داشت. تورم کالا‌های غیرخوراکی نیز از دیگر بخش‌هایی بود که در این گزارش به آن اشاره شده؛ بر این اساس جز سه دهک، در باقی دهک‌ها نرخ تورم نقطه‌ای رو به افزایش بوده است. در بخش کالا‌های غیرخوراکی بیشترین تورم مربوط به زیرگروه مسکن، اجاره، بهداشت و درمان و آموزش و تفریح است.
بیشتر بخوانید: افزایش فاصله تورمی دهک‌ها در آبان ۱۴۰۰
در هر صورت دهک‌های ابتدایی آسیب می‌بینند
ضریب اهمیت کالا‌های خوراکی برای دهک‌های اول و دوم هزینه‌ای بیشتر از ۴۰ درصد است؛ بدین معنا که با هر افزایش اندکی در قیمت هر کدام از کالا‌های سبد مصرفی این دو دهک، خانوارها مجبورند هزینه بیشتری برای آن کرده یا از حجم مواد خوراکی که می‌خرند، بکاهند. وضعیت برای دهک‌های نهم و دهم هزینه‌ای برعکس است. آن‌ها هزینه‌های بیشتری را صرف کالا‌های غیرخوراکی می‌کنند. تورم سالانه کالا‌های غیرخوراکی در ماه مورد بررسی در بازه ۳۴.۸ تا ۴۱.۲ درصد بود.
کاهش تورم ماهانه
از آبان ۹۹ تا آبان سال جاری بیشترین تورم ماهانه کل کشور ۵.۲ درصد در آبان ۹۹ بود. عمده کارشناسان بر این باورند که اثرات افزایش قیمت دلار در ماه‌های شهریور و مهر ۹۹ (دلار در این ماه‌ها به کانال ۳۲ هزار تومان نیز وارد شده بود) با اندکی تاخیر خودش را در آبان ماه نشان داد. بعد از آن و در دی ماه نرخ تورم ماهانه کشور به ۱.۸ درصد رسید، اما به نظر نمی‌رسد که مشکلات منتج شده از این افزایش ناگهانی حل شود. آبان ماه ۹۹ علاوه بر این رکورددار بیشترین تورم ماهانه در یک‌سال اخیر بود، برای دهک اول هزینه‌ای نیز بیشترین تورم ماهانه را به همراه داشت؛ ۸.۴ درصد. البته آن چیزی که به نگرانی کارشناسان در ماه مورد نظر دامن می‌زد، اختلاف بیش از ۶ درصدی تورم ماهانه بین دهک اول و دهم بود. این امر می‌تواند در میان مدت به شکاف بیشتر طبقاتی منجر شود.
با وجود آنکه در آبان سال گذشته نرخ تورم ماهانه در بازه ۲.۳ تا ۸.۴ درصد قرار داشت، در مدت مشابه سال جاری این فاصله کمتر شده و به ۲.۳ تا ۲.۸ درصد رسیده است. البته که این امر می‌تواند نشات گرفته از ثبات نسبی ارز در بازار باشد. در بخش دیگری از گزارش مرکز آمار به نرخ تورم ماهانه خوراکی‌ها نیز اشاره شده؛ بر اساس آن این نرخ برای کل کشور در آبان ۹۹ حدود ۱۳ درصد بود که در آبان سال جاری به ۳.۱ درصد رسید. تورم خوراکی‌ها برای دهک اول در آبان ۹۹ حدود ۱۴.۷ درصد و برای دهک دهم ۱۲.۵ درصد بود که در آبان سال جاری به ترتیب به ۳.۶ و ۳ درصد رسید.
با وجود کاهش اختلاف میان تورم دهک‌های اول و دهم هزینه‌ای در آبان سال جاری، اما نباید از این مهم غافل شد که خرید بسیاری از اقلام سبد مصرفی خانوارها در آبان سال جاری برای افراد آسیب‌پذیر سخت و شاید غیرممکن بوده است. این مهم را می‌توان با مقایسه آنچه در یک‌سال بر بازار خوراکی‌ها گذشت، مشاهده کرد. بر این اساس تورم سالانه این گروه از کالا‌ها حدود ۱۳۸ واحد درصد افزایش داشته و از ۲۵ به ۵۹.۶ درصد رسیده است. تغییرات تورم سالانه خوراکی‌ها برای دهک اول حدود ۱۲۶ واحد درصد بود که نشان می‌دهد تورم از ۲۶.۶ به ۶۰.۲ درصد افزایش یافته است.