اقتصاد ۲۴- چندین سال است حرف از خصوصی سازی خودروسازان، بر سر زبان دولت و خودروسازان افتاده، اما این اتفاق هرگز رخ نداده، گویی اصلا انگیزه جدی پشت ماجرا نبوده است، اما با این حال، هر کدام از وزاری صنعت که سکانداری این وزارت خانه را به دوش گرفتند از خصوصی سازی خودروسازان گفتند.
در اوایل دهه هشتاد با توجه به عدم وجود موانع برای واردات خودرو، محصولات خارجی با قیمت و کیفیت مناسبی در داخل کشور ارائه می‌شد که این مسئله باعث ورود شوک به دو قطب خودروسازی ایران یعنی سایپا و ایران خودرو شد و آن‌ها را وادار کرد تا محصولات جدیدی را به بازار عرضه کنند، عرضه خودرو‌های جدیدی، چون سمند، پارس، تندر، فیس لیفت‌های متعدد از خودروی پژو ۴۰۵ محصول همین دوران بودند.
اما بعد از ممنوعیت واردات، این دو خودروساز در سال‌های اخیر با تکیه بر چتر حمایتی دولت، نه تنها تلاشی برای عرضه محصولات جدید و با کیفیت بالاتر نکردند بلکه ضمن نگه داشتن خودرو‌های فوق‌العاده قدیمی در خط تولید خود که تمامی آن‌ها به قرن گذشته برمی‌گشت، اقدام به بالابردن شدید قیمت و کاهش کیفیت این محصولات و حذف آپشن‌های آنان کردند.
عملکرد ضعیف خودروسازان، علت دولتی بودن آنهاست
کارشناسان خودرو علت این فعالیت خودروسازان را دولتی بودن این دو خودروساز می‌دانند چرا که دولت‌ها همیشه از آن‌ها حمایت کردند و بسیاری از نقص‌های آنان را پوشاندند.
فاطمی امین از جمله وزرایی بود که در زمان رای اعتماد خود وعده خصوصی سازی خودروسازان را داد، وعده‌ای که بیش از ۶ ماه از آن می‌گذرد و طبق گفته رئیس سازمان خصوصی سازی هنوز هیچ اقدامی در این خصوصی انجام نشده است.
قربان‌زاده، رئیس سازمان خصوصی‌سازی می‌گوید: امکان واگذاری ۴۰ درصدی سهام خودروسازان وجود دارد. با توجه به حساسیتی که در مورد ایران‌خودرو و سایپا وجود دارد باید دید، حاکمیت اراده به واگذاری این دو شرکت را خواهد داشت یا نه؟
فاطمی امین وزیر صمت معتقد است دولت نباید در خودروسازی بنگاه‌داری کند.
وزیر صمت می‌گوید: برنامه خود را در این راستا (خروج دولت از خودروسازی) پیش می‌بریم، به نحوی که سهام دولت در دو شرکت سایپا و ایران‌خودرو به صورت بلوکی و در اسرع وقت واگذار خواهد شد.
چرا دولت از خودروسازان خارج نمی‌شود؟
اما سوالی که پیش می‌آید چرا همیشه واگذاری سهام ایران خودرو و سایپا انجام نمی‌شود و منفعت دولت در این کار چیست؟
وزیر صنعت می‌گوید: ترکیب هیات مدیره ایران خودرو براساس سهام‌ها مشخص شده است و به آرای این ترکیب خدشه‌ای وارد نیست که اگر مشکلی داشت، سازمان بورس ورود می‌کرد. با این حال با تعلق گرفتن دو صندلی به سازمان گسترش مخالف هستم چرا که حضور دولت در شرکت‌ها را زیبنده نمی‌دانم.
فاطمی امین درخصوص سهام‌های شرکت سایپا گفت: ۱۷ درصد سازمان گسترش، ۱۵.۶ درصد صندوق بازنشستگی فولاد و ۴۰ درصد خود سهام داری داریم که ترکیب هیات مدیره این شرکت نیز قانونی است و خدشه‌ای به آن وارد نمی‌شود، با این حال به دنبال واگذاری سهام‌های دولت به صورت بلوکه به سرمایه گذاران هستیم، چرا که با حضور سرمایه داران خرد، مدیریت شرکت‌های خودروساز با مشکل مواجه می‌شود.
بیشتربخوانید:شیوه قیمت گذاری فعلی منشا رانت و فساد است/ چرا دولت قیمت گذاری خودرو را به بنگاه‌های تولیدی نمی‌دهد؟
نعمت بخش می‌گوید: دولت علاقه ندارد سهام خود را در خودروسازی‌ها بفروشد. اگر بخواهیم صنعت خودرو رشد کند باید خصوصی سازی واقعی صورت گیرد و دولت دست خود را از بنگاه داری کنار بکشد. در دنیا ثابت شده است دولت‌ها بنگاه دار خوبی نیستند و دولتی بودن منفعتی برای صنعت خودرو ندارد.
رئیس سازمان خصوصی سازی، درباره سهام شرکت‌های دولتی در سازمان خصوصی‌سازی گفته بود: سهام دولت در شرکت ایران خودرو ۱۳ درصد و شرکت سایپا زیر ۱۰ درصد و بسیار کم است، اما سهام‌های تودلی که دارند زیاد است.
صنعت خودروسازی به رغم تمام محدودیت‌ها توانسته سالانه یک میلیون دستگاه خودرو تولید کند که نشان‌دهنده ظرفیت صنعتی در این صنعت، توان قطعه‌سازی و مدیریت زنجیره تامین است که در طول زمان ایجاد شده است.
آنطور وزیر صنعت گفته است در حال حاضر صنعت خودرو ظرفیت تولید حدود ۲ میلیون دستگاه خودرو را دارد. توانایی تولید قطعات و مونتاژ خودرو نشان از دانش و ظرفیت صنعتی زیاد است که البته ضعف به‌روز نبودن محصولات نیز وجود دارد.
اگر در شرکتی توسعه صورت نگیرد، سود پایداری حاصل نخواهد شد
کارشناسان صنعت خودرو می‌گویند از زمانی که مالکیت به بخش غیردولتی واگذار و توسعه صنعت فراموش شد، مدیران آن بیشتر به فکر توزیع سود سهام بوده‌اند. اگر در شرکتی توسعه صورت نگیرد، سود پایداری حاصل نخواهد شد. قرار بود واگذاری شرکت‌ها ذیل اصل ۴۴ سبب شکوفایی اقتصادی شود، ولی با وجود انتقال مالکیت، مدیریت انسجام پیدا نکرد و سبب خروج منابع از شرکت‌ها شد.
کارشناسان صنعت خودرو می‌گویند برای واگذاری باقیمانده سهام دولت در ایران خودرو و سایپا، معقول آن است، ابتدا پیامد واگذاری‌های قبلی مورد ارزیابی و تحلیل کارشناسی قرار بگیرد. شاید مهم‌ترین پیامد واگذاری‌های قبلی را بتوان هم‌نشینی هلدینگ‌های شبه‌دولتی، صندو‌های بازنشستگی، قطعه‌سازان و شرکت‌های زیرمجموعه خودروساز در فهرست سهام‌داران ایران خودرو سایپا دانست؛ بنابراین ورود به مسئله خصوصی‌سازی صنعت خودرو از نقطه تصمیم‌گیری حداکثری دولت در ازای مالکیت حداقلی از ایران خودرو و سایپا خطاست.
شجاعی کارشناس صنعت خودرو می‌گوید: بهتر است، دولت ابتدا شرکت‌های زیرمجموعه خودروسازان و سرمایه‌گذاران شبه‌دولتی را وادار به عقب‌نشینی و واگذاری سهام خودروسازی کند تا اولین پیام به بخش خصوصی توانمند در جهت حمایت واقعی از تولید مخابره شود.
بزرگترین خطری که واگذاری بنگاه‌های صنعتی عظیمی همچون ایران خودرو و سایپا را تهدید می‌کند، اصرار و تعجیل بر این تصمیم به جهت پتانسیل قابل توجهشان در تأمین کسری بودجه دولت است. آن هم در شرایطی که صنعت خودروی ایران از مشکلاتی همچون ناتوانی تأمین بازار داخلی، صادرات مایل به صفر و بدهی و زیان انباشته قابل تأملی رنج می‌برد.