اقتصاد ۲۴- توزیع قیر رایگان بین شش دستگاه اجرایی هزینه‌ای است که نمایندگان مجلس نهم از سال ۹۳ به اقتصاد ایران تحمیل کردند. این طرح به دلیل نشتی‌های فراوان ازجمله قاچاق قیر، تحمیل هزینه به بیت‌المال، بیش‌اظهاری پیمانکاران، فروش در بازار آزاد و … از بودجه ۱۳۹۹ حذف شد. با این حال با اصرار نمایندگان دوره یازدهم مجلس باز هم توزیع رانت قیر به بودجه سال ۱۴۰۰ بازگشت. اما این بار با هزینه‌های سنگین‌تر.
بند «ز» تبصره یک لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ نیز هزینه ۱۵ هزار میلیارد تومانی را برای توزیع رایگان ماده اولیه قیر روی دوش دولت می‌گذارد. با توجه به حمایت تمام‌قد اکثر نمایندگان مجلس از این بند، بعید به نظر می‌رسد که مشکلی در تصویب آن به وجود آید.
در این بین تنها ۱۷ نفر از نمایندگان نسبت به رانت‌زا بودن چنین طرحی که هفت سال هم اجرا شده، ابراز نگرانی کرده‌اند. اما دلیل نگرانی این نمایندگان از توزیع قیر رایگان چیست؟
تکرار رانت از خزانه بیت‌المال
موافقان این بند قانونی که تعداد آن‌ها هم کم نیست معتقدند با تصویب بند مذکور شرایط قیررسانی به مدارس و روستا‌ها تسهیل می‌شود. گویا آن‌ها طی سال‌های اخیر انحراف منابع را مشاهده نکردند و قصد دارند همچنان یک طرح رانت‌زا را با هزینه‌های سنگین‌تری از خزانه بیت‌المال تکرار کنند.
به‌عنوان مثال در سال ۱۳۹۸ دولت مکلف به تخصیص چهار میلیون وکیوم باتوم به شش دستگاه اجرایی شد. در حالی که کل تولید قیر در آن سال حدود شش میلیون تن بود، میزان صادرات این محصول در آمار گمرک ۴٫۲ میلیون تن ذکر شد. یعنی در آن سال حداقل ۲٫۲ میلیون تن از قیر رایگان مدارس و روستا‌ها سر از کشور‌های خارجی درآورند. آیا این روند را می‌توان چیزی جز رسمیت بخشیدن به قاچاق قیر دانست؟
بیشتربخوانید:ظهور دوباره سلاطین قير
مشخصا موافقان توزیع رایگان ماده اولیه قیر هم از رانت‌زابودن آن اطلاع کافی بودند، اما به‌راحتی نمی‌توانند از کنار مواهب طرح‌های پوپولیستی بگذرند. گرچه گروهی از نمایندگان به دنبال اهداف واقعی این طرح هستند، اما عده‌ای هم از طریق بیت‌المال به دنبال محکم کردن کرسی نمایندگی خود می‌گردند. وگرنه کیست که نداند توزیع رایگان هر کالایی نتیجه‌ای جز فساد و رانت ندارد؟
سهامداران بورس هم زیان می‌کنند؟
از سوی دیگر، پالایشگاه‌هایی که موظف به مصوبه دولت و مجلس هستند سهامداران بسیاری از میان مردم دارند که برای دریافت اندک سودی وارد بورس شده‌اند. اما اکنون سرمایه آن‌ها باید صرف جاه‌طلبی‌های عده‌ای خاص شود.
اگر نمایندگان و دولت قصد به‌‍سازی مدارس و مسیر‌های روستایی را دارند راه‌های فراوانی برای بهبود آن وجود دارد. مشخص نیست چرا هر بار باید راهی را امتحان کنند که شکست آن از ابتدا مسجل است. در همین زمینه مصطفی پورسلیم، عضو کمیسیون اصل ۹۰، نیز به ایلنا گفته است: فسادزایی این روش‌ها سال‌هاست مسجل شده و ما باید راه دیگری را امتحان کنیم.