اقتصاد ۲۴- در حالی که اواسط بهمن ماه سال‌جاری وزارت صمت بر لزوم ورود زغال‌سنگ به بورس کالا تاکید کرد، اما با اعتراض فعالان این عرصه حالا وزارتخانه عقب‌نشینی کرده و بنا شده که تا اردیبهشت سال ۱۴۰۱ جلوی این تصمیم گرفته شود.
مشکلات معادن زغال‌سنگ کشور گسترده است طوری که از ایمنی تا قیمت‌گذاری همه را دربر می‌گیرد؛ بنابراین سوال فعالان این عرصه این است که چه لزومی دارد که با این همه مشکل زغال وارد بورس کالا شود؟! آن هم با تصمیم ضرب‌الاجلی و یک‌شبه!
اواخر دی‌ماه بود که وزیر صمت به ورود زغال در بورس اشاره کرد. در ادامه این نهاد دولتی بدون اینکه به اعتراض فعالان این عرصه گوش دهد به سازمان‌های صمت استان‌ها اعلام کرد که از ابتدای اسفند فروش زغال خام، کنسانتره و محصولات جانبی خارج از بورس کالا ممنوع است، اما این بخشنامه واکنش مناطق چهارگانه زغال‌خیز کشور را به دنبال داشت. آن‌ها باور داشتند که تصمیم وزارتخانه ناگهانی بوده و بدون در نظر گرفتن زمینه‌های اجرایی، آن هم در ماه اسفند که معادن درگیر مسائلی همچون عیدی و سنوات هستند، گرفته شده است. ضمن اینکه زغال در انحصار یک خریدار یعنی ذوب‌آهن است و ورود به بورس کالا با داشتن مخاطب خاص، چاره کار نیست. فعالان زغال انتظار دارند که پیش از اینکه تصمیمات ضرب‌الاجلی گرفته شود دولت و به طور خاص وزارت صمت پای صحبت فعالان بخش خصوصی که اغلب معادن زغال را در اختیار دارند نشسته و با تعامل با آن‌ها به دنبال حل مشکلات این دسته از معادن کشور باشد نه اینکه با تصمیمات ناگهانی، آن‌ها و در کل بازار را مضطرب کند.
انحصار قیمت زغال دست ذوب‌آهن اصفهان
در این رابطه سعید صمدی به «جهان‌صنعت» گفت: در حالی که مدت‌هاست برای حل مشکلات زغال‌سنگ کشور از جمله انحصار فروش آن به ذوب‌آهن معترض هستیم، اما در کمال ناباوری دیدیم که وزارتخانه تصمیم گرفت زغال را وارد بورس کالا کند!
او درباره مشکل انحصار فروش گفت: حدود ۱۵ سال قبل مجموعه معادن زغال‌سنگ کشور زیر‌مجموعه شرکت فولاد بودند و به دلیل اینکه شرکت فولاد روی آن‌ها کنترل داشت، تعیین‌کننده قیمت هم بود، اما بعد از آن بر خصوصی‌سازی تاکید شد و به تدریج معادن زغال‌سنگ به سمت خصوصی شدن رفتند، طوری که در حال حاضر می‌توان گفت که تقریبا تمام معادن زغال‌سنگ کشور یا خصوصی یا شبه‌دولتی هستند.
دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران با اشاره به اینکه زغال کشور در انحصار یک مجموعه معدنی است، خاطرنشان کرد: زغال ایران تک‌مشتری است به دلیل اینکه حدود ۹۰ درصد زغال‌سنگ کشور را ذوب‌آهن اصفهان مصرف می‌کند.
این در حالی است که وقتی کالایی در انحصار یک مصرف‌کننده باشد، باعث بروز فساد و مشکل می‌شود.
در همین رابطه سال ۹۷ نشستی با حضور اعضای وزارتخانه، ذوب‌آهن و انجمن زغال‌سنگ ایران برگزار شد و در نهایت همه به یک فرمول برای قیمت زغال رسیدند. به این صورت که ۵/۲۶ درصد شمش فولاد خوزستان قیمت یک تن زغال‌سنگ شد.
این در شرایطی بود که نسبت قیمت زغال به فولاد تقریبا حدود ۳۵ درصد شمش فولاد بود و امروز این نسبت حدود ۴۰ درصد است. او با اشاره به ناعادلانه بودن قیمت تعیین‌شده برای زغال تصریح کرد: همان زمان انجمن زغال‌سنگ اعلام کرد که ۵/۲۶ درصد شمش فولاد اقتصادی نیست و هرچند ممکن است که معادن فعلی بتوانند کار کنند، اما سرمایه‌گذاری جدید با این قیمت‌ها مقرون به صرفه نیست. به این ترتیب انجمن روی این فرمول اعتراض شد. به هر حال در نهایت این فرمول تایید شد و چندین سال است که مبنای قیمت‌گذاری زغال‌سنگ است.
بیشتر بخوانید: عبدالملکی و ماجرای فساد ۱۲۰۰سکه‌ای
لزوم تجدیدنظر در قیمت زغال
امروز با توجه به اینکه قیمت جهانی زغال به شدت افزایشی بوده و بحث تجدیدنظر در قیمت زغال کشور مطرح شده، اما وزارتخانه کاری نکرده است. در واقع قیمت زغال جهانی با مارک مشابه زغال ایرانی تقریبا دو برابر قیمت داخلی است. این باعث شده که انجمن زغال‌سنگ و فعالان این عرصه، اعتراضات خود را به مراتب به مسوولان اعلام کنند. دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران در این رابطه گفت: در حال حاضر قیمت زغال در پایین‌ترین کیفیت از ۲۸۰ دلار شروع می‌شود و در نهایت با بالاترین کیفیت به ۶۰۰ دلار می‌رسد. در این بین قیمت زغال ایران حدود ۳۵۰ دلار است، اما این در حالی است که با مبلغ حدود ۱۳۰ دلار در داخل کشور به فروش می‌رسد که به ریال چیزی حدود دو و میلیون و ۳۰۰ هزار تومان است.
صدایی که شنیده نشد
صمدی با اشاره به تصمیم وزارتخانه برای ورود زغال به بورس کالا گفت: در مقابل این تصمیم، انجمن زغال‌سنگ ایران اعلام کرد که ورود زغال در بورس به هیچ‌وجه رقابتی و منطقی نیست، چراکه اساس بورس بر مبنای رقابت بنا شده و تعدادی خریدار باید بر سر یک کالا و سر قیمت‌های مختلف با هم رقابت کنند در حالی که این مساله برای زغال صدق نمی‌کرد. همان‌طور که اشاره کردم وقتی ما در این حوزه شاهد انحصار مصرف‌کننده هستیم در نتیجه وورد به بورس و رقابت هم معنایی ندارد.
او ادامه داد: در این راستا بود که انجمن زغال‌سنگ نامه‌ای به وزارتخانه نوشت و دلایل خود برای عدم حضور در بورس کالا را مطرح کرد، اما متاسفانه وزارتخانه بدون اینکه این انجمن در جریان باشد نامه‌ای را در تاریخ ۹ بهمن ۱۴۰۰ به سازمان‌های صمت استان‌ها با شماره ۲۶۷۶۸۱ ابلاغ کرد که بر اساس آن کلیه فرآورده‌های زغال‌سنگ باید از اول اسفند در بورس کالا معامله شوند.
بخشنامه‌ای که فعلا متوقف شد
دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران درباره نامه وزارتخانه به سازمان‌های صمت استان‌ها گفت: جالب است که رونوشت این نامه هیچ‌وقت به دست ما نرسیده است. وزارتخانه به استان‌ها ابلاغ کرد و آن‌ها هم به ما ابلاغ کردند. بعد از این ماجرا برای معادن زغال ضرب‌الاجل ۲۰روزه تعیین شد! این در حالی بود که در ماه اسفند قرار داریم و معادن زغال درگیر حقوق و عیدی و سنوات به کارکنان خود هستند؛ لذا به هیچ‌وجه نمی‌توانند در این ماه شوک اقتصادی را تحمل کنند. او تصریح کرد: با توجه به دلایلی که برای وزارتخانه آورده شد، در مجموع قرار شد که این بخشنامه فعلا اجرایی نشود.
براساس آن ما جلسه‌ای در بورس انرژی گذاشته و از مشکلات زغال خام برای ورود به بورس کالا صحبت کردیم. معمولا این زغال به صورت منطقه‌ای تولید و شست‌وشو می‌شود و اصلا نمی‌تواند وارد بورس کالا شود. به طور مثال زغال کرمان در استان کرمان شست‌وشو می‌شود و به دلایل اقتصادی هیچ‌وقت آن را در مازندران نمی‌آورند. ضمن اینکه ۶۰ سال است این روند ادامه دارد و تازگی هم ندارد؛ بنابراین وقتی زغال کرمان قرار است در زغال‌شویی کرمان شست‌وشو شود، اگر از طریق بورس هم عرضه شود نهایتا باز همان زغال‌شویی کرمان است که می‌تواند آن را بخرد. در غیر این صورت زغال‌شویی طبس یا مازندران باید کلی هزینه حمل‌و‌نقل داده که ممکن است مبلغ آن بیشتر از مبلغ خرید زغال شود. ضمن اینکه وقتی کالایی به بورس وارد شود فرد باید یک درصدی هم به بورس پرداخت کند.
صمدی با بیان اینکه بورس بنا شده که به تولید‌کننده کمک کند و در غیر این صورت توجیهی ندارد، ادامه داد: ورود به بورس کالا برای تسهیل معامله و رقابت است، نه اینکه موانعی برای تولید‌کننده ایجاد کند. خوشبختانه با این توجیه به مسوولان مربوطه، بحث ورود زغال خام و حرارتی به بورس کلا منتفی شد. اما در حوزه زغال کنسانتره هم با مشکل اساسی روبه‌رو هستیم.
به این صورت که ۹۰ درصد مصرف‌کننده زغال تقریبا ذوب‌آهن است. بعدا ذوب‌آهن زغال را در بورس از ما می‌خرد، با این تفاوت که چند درصدی را ما باید به بورس بدهیم، به این ترتیب فقط درگیر کار اداری پیچیده و هزینه‌بردار می‌شویم.
دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران خبر داد: قرار بر این شد که فعلا تا اردیبهشت دست نگه داریم و همه جوانب ورود زغال به بورس کالا را بررسی کنیم. صورتجلسه‌ای نوشته شد که وزارتخانه آن را ابلاغ کند که ورود زغال به بورس در تاریخ اول اسفند را فعلا لغو کند. منتظر هستیم وزارتخانه نامه جدید را ابلاغ کند. او تاکید کرد: اگر مسوولان توانستند کاری کنند که رقابت در حوزه زغال واقعی شود، آن زمان از ورود زغال کنسانتره به بورس استقبال می‌کنیم، در غیر این صورت ورود آن تنها به ضرر فعالان زغال‌سنگ کشور است.
صمدی با اشاره به مشکلات متعدد معادن زغال کشور تاکید کرد: معادن زغال‌سنگ کشور مشکلات زیادی دارند، اما متاسفانه وزارتخانه همه آن‌ها را رها کرده و تاکید دارد که زغال باید وارد بورس شود، بدون اینکه عواقب آن را در نظر بگیرد!
مقام مسوول تصریح کرد: با توجه به اینکه صراحتا به وزارت صمت نامه نوشته و گفته بودیم این امر اقتصادی نیست، توقع داشتیم وزارتخانه قبل از ابلاغ چنین تصمیم مهمی به سازمان صمت استان‌ها حداقل یک جلسه با فعالان این عرصه بگذارد و سخن آن‌ها را هم بشنود، چراکه به دنبال تعامل با دولت در یک فضای منطقی هستیم.