اقتصاد24 - تورم از نظر علم اقتصاد اشاره به افزایش سطح عمومی تولید پول، در آمدهای پولی یا قیمت است. تورم عموما به معنی افزایش غیرمتناسب سطح عمومی قیمت در نظر گرفته می‌شود. تورم، روند فزاینده و نامنظم افزایش قیمت‌ها در اقتصاد است. هر چند بر پایه نظریه‌های گوناگون، تعریف‌های متفاوتی از تورم ارائه می‌شود، اما همه آن‌ها به روند فزآینده و نامنظم افزایش در قیمت‌ها اشاره دارد.
نرخ تورم برابر است با تغییر در یک شاخص قیمت که معمولا شاخص قیمت، مصرف‌کننده است. تورم دلالت بر وضعیتی دارد که در آن تقاضای پولی برای محصول نسبت به تولید رشد می‌کند، وضعیتی که در نبود کنترلی موثر، به صورت افزایش بهای یک واحد از کالای تولید شده آشکار می‌شود. تورم معمولا با افزایش واقعی یا بالقوه سطح عمومی قیمت‌ها، یا به عبارت دیگر با کاهش قدرت خرید واحد پولی همراه است.
در بعضی مواقع تورم زمانی به وجود می‌آید که سطح عمومی قیمت‌ها به میزانی که افزایش در بازدهی عوامل و فرآیندهای اقتصادی ایجاب می‌کند، تنزل نیابد. تورم آن‌طور که معمولا فهمیده می‌شود، رابطه‌ای با افزایش نامعمول قیمت‌ها دارد. زمانی که اقتصاددانان درباره تورم صحبت می‌کنند، به رشد سطح عمومی قیمت‌ها اشاره دارند؛ تورم یعنی باید برای خرید کالاها و خدمات، پول بیشتری پرداخت شود.
بر اساس مطالعاتی که در رابطه با ریشه‌های مالی تورم در ایران به عمل آمده و بر اساس مطالعات ابراهیم حسی‌نسب و مهدیه رضاقلی‌زاده؛ نتایج تحقیقات انجام شده در دنیا حاکی از گسترش عوامل مؤثر بر تورم در اقتصاد کشور است که مهم‌ترین این عوامل عبارتند از تامین کسری بودجه دولت از طریق استقراض از بانک مرکزی و به تبع آن، افزایش حجم نقدینگی، افزایش قیمت حامل‌های انرژی و حذف یارانه‌های صنعتی و صنفی پس از اجرای سیاست‌های تعدیل، افزایش ریسک مربوط به فعالیت‌های مولد اقتصادی، ضعف در مدیریت مخصوصا مدیریت ارز و کاهش ارزش پول و بالاخره افزایش قیمت‌های جهانی.
تورم مزمن پدیده‌ای نسبتا بلندمدت در اقتصاد ایران بوده و بالا گرفتن نرخ تورم در سال‌های اخیر یکی از اساسی‌ترین مشکلات کشور است.
پول‌هایی که تورم‌زا هستند
همه پولی که در کشور وجود دارد ضرب در سرعت خرج کردن پول، باید برابر باشد با سرعت تولید کالا و خدمات، ضرب در قیمت‌ها و اگر سرعت تولید همه چیز ثابت باشد و همه با یک سرعت ثابت پول خرج کنند، زیاد شدن حجم پول برابر می‌شود با مقدار زیاد شدن قیمت‌ها. یعنی اگر حجم پول موجود در کشور دو برابر شود، قیمت همه چیز دو برابر خواهد شد و طبق قوانین اقتصادی پول‌هایی تورم‌زا هستند که از رشد تولید و خدمات حاصل نشده باشند.
فشار تقاضا و تورم
فروشنده‌ای را تصور کنید که به دنبال فروش آخرین واحد از کالای خود است که ناگهان با تعداد زیادی متقاضی برای کالای خود مواجه می‌شود و او این کالا را به کسی که قیمت بیشتری پیشنهاد دهد می‌فروشد و به همین راحتی قیمت این کالا افزایش می‌یابد و اگر هر روز این اتفاق بیافتد دیگر فروشنده راضی به فروش کالای خود با قیمت پایین‌تر نخواهد بود که به علت این افزایش قیمت و تقاضا عرضه کالا و به سبب آن اشتغال افزایش می‌یابد و افزایش تولید در نهایت می‌تواند باعث کاهش قیمت شود. به طور کلی افزایش تقاضا و یا به عبارت دیگر فشار تقاضا می‌تواند تورم را افزایش دهد.
فشار دستمزد و تقاضا
یک حالت دیگری که می‌تواند منجر به تورم شود، درخواست افزایش حقوق کارگران و کارمندان است. کارمندها توقع دارند که با گذشت زمان، همان‌طور که باتجربه‌تر می‌شوند، دستمزد بیشتری هم بگیرند. ممکن است اتحادیه‌های کارگری یا وزارت کار حداقل دستمزد را افزایش بدهد.
این دستمزد بیشتر می‌تواند هزینه تولید را بالا ببرد و منجر به تورم شود. وقتی دستمزدها بیشتر شود و قیمت‌ها گران شود، تمایل بنگاه‌ها برای استخدام نیروهای جدید کم می‌شود. از طرف دیگر، هزینه بیشتر برای نیروی کار درست مانند کاهش عرضه نیروی کار است. این تورم نمی‌تواند اشتغال ایجاد کند. هم قیمت‌ها بیشتر می‌شود، هم تولید کالا و خدمات کم می‌شود. به این وضعیت «تورم رکودی» می‌گویند.
فشار افزایش قیمت مواد اولیه و تورم
گاهی در بازار مصرف شاهد افزایش قیمت کالاهایی هستیم که دلیل افزایش قیمت این کالاها افزایش قیمت مواد اولیه آن است که یکی از آشناترین این کالاها افزایش قیمت گوشت و مرغ به علت افزایش قیمت نهاده‌های دامی است. وقتی تولید گران تمام شود، بعضی از واحدهای صنعتی تولید خود را کم می‌کنند و حتی ممکن است چند کارگر را اخراج کنند. تورمی که با بیکاری همراه است، یک تورم رکودی است.
یکی از مهم‌ترین دلایل شکل‌گیری تورم رکودی، انحصار شرکت‌های دولتی یا خصوصی است. آن‌ها می‌توانند قیمت‌ها را بی‌دلیل بالا ببرند. این افزایش قیمت به تعدیل نیرو و افزایش بیکاری منجر خواهد شد. در این حالت نه تنها حقوق کارمندان زیاد نمی‌شود، بلکه دستمزدها کاهش می‌یابد.
ساختار نامناسب و تورم
نظام بانکی، ساختار بیمه، وضعیت بازار سرمایه، شفافیت و رعایت استاندارد برای ارائه گزارش مالی، ساختار حقوقی مناسب و مواردی از این دست می‌تواند دست دولت را برای کنترل تورم باز کند. در صورتی که مشکلات ساختاری وجود داشته باشد، سیاست‌های دولت برای کنترل تورم، هر چند علمی و دقیق، موثر نخواهد بود.
وقتی به ویژگی‌های تورم در ایران نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که تورم در ایران با رشد اشتغال و رونق بازار همراه نبوده است. از طرفی دستمزدها متناسب با تورم رشد نمی‌کند. مهم‌ترین دلیل تورم در ایران خرج کردن بیش از اندازه جیب و بسط پول بیش از تولید کالا و خدمات است.
25.3 درصد؛ تورم پارسال استان زنجان
نرخ تورم در دوازده ماهه سال گذشته نسبت به دوره مشابه سال قبل افزایش یافته و به 25.3 درصد رسیده است. نرخ تورم دوازده ماهه منتهی به اسفندماه سال گذشته نسبت به دوازده ماهه منتهی به سال 96، برابر با 25.3 درصد رسیده است. همچنین نرخ تورم دوازده ماهه منتهی به بهمن پارسال نسبت به دوازده ماهه منتهی به بهمن 96 افزایش یافته و به رقم 22 درصد رسیده است.
در استان زنجان تورم نقطه به نقطه اسفند پارسال (تورم اسفند 97 نسبت به ماه مشابه سال قبل) نیز افزایش یافته و به رقم 46.8 درصد رسیده است. علاوه بر آن تورم اسفندماه سال گذشته نسبت به ماه قبل افزایش یافته است.
در اسفندماه پارسال، در بخش خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات شاهد افزایش 5 درصدی نسبت به ماه قبل و 58.9 درصدی تورم نسبت به ماه مشابه سال قبل هستیم. همچنین در اسفندماه پارسال نرخ تورم نان و غلات، گوشت قرمز و سفید و فرآورده‌های آن‌ها، شیر، پنیر، تخم‌مرغ، میوه و خشکبار نسبت به ماه قبل به ترتیب 5، 1.1، 11.1، 1.9 1.1 درصد افزایش یافته است و باید توجه داشت که خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات 32.96 درصد از سبد خانوار زنجانی را شامل می‌شود.
کالاهای غیرخوراکی و خدمات 67.04 درصد از سبد خانوارهای زنجانی را شامل می‌شود که پوشاک و کفش در اسفندماه پارسال 5.6 درصد نسبت به ماه قبل و 64.4 درصد نسبت به ماه مشابه سال ماقبل افزایش در شاخص‌ها را تجربه کرده است. همچنین در حوزه مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها در اسفندماه سال قبل نسبت به بهمن‌ماه 6دهم درصد و ماه مشابه سال 96 حدود 28.1 درصد افزایش یافته است.
در استان زنجان سال گذشته نرخ تورم خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها 30.5 درصد، دخانیات 96.1 درصد، پوشاک و کفش 34.8 درصد، مسکن و انرژی 12.3 درصد، مبلمان و لوازم خانگی و نگه‌داری معمول آن‌ها 41.9 درصد، بهداشت و درمان 20درصد، حمل و نقل 22.9 درصد، آموزش 14.7 درصد و ... بوده است.
سال گذشته ایلام با تجربه تورم 31.7 درصد بیشترین تورم و استان کرمان با داشتن تورم 21.6 درصد قعرنشین جدول تورم بین استان‌های کشور است که استان زنجان با تورم 25.3 درصدی در جایگاه بیستم قرار دارد. با وجود اینکه این‌گونه آمارها ماهیانه از جانب سازمان آمار و در استان‌ها از طریق سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی اعلام می‌شود ولی همواره نرخی که توسط این سازمان‌ها اعلام می‌شود با آنچه که مردم در جامعه احساس می‌کنند و در مورد آن سخن می‌گویند، متفاوت است.
معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان زنجان در این رابطه می‌گوید: تغییرات نرخ کالاها و خدمات را در 12 ماهه گذشته بررسی می‌کند، در حالی که ملاک مردم آخرین قیمت‌های موجود است و احساس تورم در دهک‌های درآمدی و خانوارهای شهری و روستایی با توجه به سهم متفاوت از کالاها و خدمات در سبدهای مصرفی متفاوت است.
ایرج امینی ادامه می‌دهد: اقلام سرمایه‌ای مانند سکه، مسکن، اوراق بهادار و ... در سبد مصرفی خانوار قرار ندارد، به همین دلیل در محاسبه نرخ تورم لحاظ نمی‌شود؛ چرا که این کالاها جزو کالاهای لوکس و یا زیورآلات در نظر گرفته می‌شود. همچنین برخی از کالاها و خدمات مانند کود شیمیایی، ابزارآلات کشاورزی و صنعتی در محاسبه شاخص قیمت مصرف‌کننده لحاظ نمی‌شوند و این تغییرات در شاخص قیمت تولیدکننده وارد می‌شود که خانوارها آن را در نظر می‌گیرند.
وی با بیان اینکه حس خانوارها از تورم اجاره‌بها بر مبنای قراردادهای منعقده در ماه‌های جاری است که این تغییرات در محاسبه نرخ تورم به میزان یک‌دوازدهم تاثیرگذار است، می‌افزاید: قضاوت خانوارها در مورد تورم بر مبنای تغییرات قیمتی اقلام محدود مصرفی خود بوده و باید توجه کرد که گران بودن و گران‌تر شدن به معنی تورم نیست.
تورم؛ انگشت اتهام مردم به دولت‌ها
در زنجان نیز به تبع کشور تورم مولود همه موارد ذکر شده است به خصوص اینکه مردم زنجان بیش از اینکه نقدینگی خود را در کسب و کار و تولید، سرمایه‌گذاری کنند، ریسک کمتری به خرج داده و آن را در بانک‌ها برای دریافت سود سپرده‌گذاری می‌کنند.
علاوه بر آن سرمایه‌گذاری در بخش مسکن علاقه‌مندی دیگر زنجانی‌ها است که سبب آن قیمت مسکن در زنجان بیش از حد معمول است و همواره بحث تورم موضوعی است که بین مردم و اعلام‌کنندگان آمار و دولت‌ها مورد مناقشه است و در اعلام آمارها، تورم؛ انگشت اتهام مردم به دولت‌ها است.
منبع: ایسنا