اقتصاد۲۴- محرم هر سال که آغاز می‌شود، شهر رنگ و بوی تازه‌ای به خود می‌گیرد. رنگ و بویی که انگار یاد و خاطره آن سفر تاریخی از مکه به دشت نینوا را برای مردم از همیشه زنده‌تر می‌کند و رنگ سبز عزاداری برای سالار شهیدان کربلا دیوار‌های شهر را در می‌نوردد.
فرارسیدن محرم برای ایرانیان در همه اعصار گذشته آغاز دوران جهل و ظلم ستیزی بود. دورانی که در آن خون بر شمشیر استبداد غلبه می‌کرد و مسیری که حسین (ع) تا نینوا پیموده با پیامش تا شام پیش می‌رفت و کاخ ظلم و جور را می‌لرزاند.
در کنار مفاهیم عمیق قیلم بزرگ حسین بن علی (ع) هر ساله با آغاز ایام محرم، هیات‌ها و تکایا اقدام به پخت نذری می‌کنند. هر چند دو سال گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا، پخت نذری تا حد بسیار زیادی کاهش یافته بود و برخی از این نذر‌ها به صورت ریالی به مستمندان بخشیده می‌شد، اما هم چنان در همان دوران نیز بسیاری معتقد بودند که می‌با پخت غذا به سنت نذری دادن عمل کرد.
در دوران محرم غذا‌های زیادی به عنوان نذری از سوی هیات‌ها پخته و توزیع می‌شود، عدس پلو، زرشک پلو با مرغ، قورمه سبزی، چلوکباب کوبیده و محبوب‌ترین و معروف‌ترین غذای دوران محرم قیمه سیب زمینی را می‌توان از اصلی‌ترین خوراک‌هایی که به عنوان نذری در هیات‌ها یا توسط خیرین پخته می‌شود نام برد.
در سال‌های گذشته بنا به افزایش قیمت‌ها هر سال گفته می‌شد هزینه پخت نذری بیشتر شده است. برای مثال برآورد هزینه پخت قیمه سیب زمینی با برنج برای یک هیات هزار نفری حدود ۱۶ میلیون تومان برآورد شده که نسبت به ۴ سال پیش از آن یعنی نسبت به سال ۱۳۹۶ تا ۳ برابر افزایش یافته است.
همین برآورد ساده، اما نشان می‌دهد که امسال باید منتظر ارقام عجیب و غریب تری نیز باشیم. با توجه به جراحی اقتصادی رخ داده توسط دولت سیزدهم به نظر می‌رسد که هیات‌های مذهبی یکی از گران‌ترین دوران‌های دهه محرم را از سر خواهند گذراند.
همین روند جراحی اقتصادی و آزادسازی قیمت‌ها و حذف ارز ترجیحی سبب شد که به سراغ بررسی روند هزینه‌های پخت قیمه نذری هیاتی برای یک هیات هزار نفره برویم.
اینکه برای یک یا دو شب اگر هیاتی بخواهد هزار پرس قیمه را میان عزادارن توزیع کند با توجه به قیمت‌های جدید چقدر خواهد شد.
برای شروع به سراغ برنج می‌رویم. یکی از آشپز‌های حرفه‌ای که سال هاست در هیات‌ها به پخت نذری مشغول است به ما گفت که برای هیاتی هزار نفره به حدود ۲۰۰ کیلو برنج نیاز است.
بنا بر ادعای مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران و به نقل از مرکز اطلاع‌رسانی شرکت بازرگانی دولتی ایران، معاون وزیر جهاد کشاورزی با تاکید بر اینکه در طرح عرضه کالا‌های اساسی در محرم، قیمت هر کیلوگرم برنج پاکستانی ۱۹ هزار تومان، برنج هندی ۱۷ هزار تومان، برنج تایلندی ۱۱ هزار تومان و شکر ۱۸ هزار تومان تعیین شده است.
مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران در آستانه ماه محرم هم چنین از اختصاص ۸۰ هزار تن برنج و شکر از محل ذخایر راهبردی کالا‌های اساسی این شرکت برای برپایی آیین‌های ایام محرم و صفر خبر داد و گفت: این اقلام به منظور تهیه و توزیع نذورات با قیمت‌های مصوب در اختیار هیات‌های مذهبی، تکایا و دسته‌های سوگوار قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: برنج ۱۱ هزار و شکر ۱۸ هزار تومانی سهم هیات‌های مذهبی
با احتساب این خبر فرض می‌کنیم که هیات‌ها برنج خود را از همین طریق تهیه کنند رقم پرداختی برای ۲۰۰ کیلو برنج رقم دو میلیون و ۲۰۰ هزار تومان خواهد بود.
هم چنین برای این پختن این مقدار قیمه به ۸۰ کیلو گوشت نیاز است که با احتساب گوشت گوساله رقمی حدود ۸ میلیون تومان بابت خرید گوشت باید هزینه شود.
یکی از اصلی‌ترین ارکان قیمه نیز لپه است که با احتساب کیلویی حدود ۵۶ هزار تومان و نیاز به ۳۰ کیلو لپه، رقمی حدود یک میلیون و ۶۸۰ هزار تومان بابت خزید لپه باید هزینه شود.
هم چنین برای پخت قیمه سیب زمینی نذری برای ۱۰۰۰ نفر به حدود ۶۰ کیلو سیب زمینی نیاز است که با احتساب کیلویی ۱۲ هزار تومان رقمی حدود ۷۲۰ هزار تومان برای خرید سیب زمینی نیاز است.
برای پخت قیمه نباید پیاز را از یاد برد و برای ۱۰۰۰ پرس قیمه به حدود ۶۰ کیلیو پیاز نیاز است که حدود ۴۸۰ هزار تومان هزینه خواهد داشت.
روغن نیز که یکی از نیاز‌های اصلی برای پخت قیمه است و دو حلب روغن ۱۶ کیلویی و دو حلب روغن ۴ کیلویی در مجموع حدود دو میلیون و ۵۸۰ هزار تومان هزینه خواهد داشت.
در پخت قیمه نباید لیمو عمانی را نادیده گرفت و آشپز حرفه‌ای رقمی حدود ۵ کیلیو لیمو عمانی را لازم می‌داند پس به رقمی حدود حدود ۶۳۵ هزار تومان خواهیم رسید.
در کنار این مواد به ۱۰۰۰ عدد ظرف یکبار مصرف و ۱۰۰۰ عدد قاشق و چنگال نیز نیاز است که با توجه به افزایش عجیب قیمت لوازم پلاستیکی در کشور با احتساب تهیه ارزان‌ترین مدل رقمی حدود یک میلیون و ششصد هزار تومان برای خرید این لوازم نیز لازم است.
با این ارقام یک هیات هزار نفره اگر بخواهد با استفاده از برنج دولتی ۱۱ هزار تومانی هزار پرس قیمه نذری بپزد رقمی که باید هزینه کند حدود هفده میلیون و ۸۹۵ هزار تومان است.
توجه کنید که این رقم با احتساب برنج دولتی ۱۱ هزار تومانی است که ویژه هیات‌های مذهبی است، اما اگر کسی بخواهد به صورت شخصی در یک شب یا دو شب ۱۰۰۰ پرس قیمه به عنوان نذری توزیع کند این رقم برای وی متفاوت است.
مثلا اگر شخص بخواهد از برنج طارم که بیشتر در نذری دادن استفاده می‌شود استفاده کند به ۲۰۰ کیلو برنج با قیمت حدود نوزده میلیون و ۶۰۰ هزار تومان نیاز دارد که هزینه نذری وی را تا ۳۵ میلیون تومان افزایش خواهد داد.
اما اگر شخصی بخواهد از برنج هندی میان قیمت خوش پخت استفاده کند رقمی که برای ۲۰۰ کیلو برنج هزینه شود حدود ۸ میلیون تومان خواهد بود که رقم کل نذری وی را حدود ۲۴ میلیون می‌توان برآورد کرد.
مدلی دیگر از برنج هندی نیز وجود دارد که هزینه آن کیلویی حدود ۲۵ هزار تومان است و برای ۲۰۰ کیلو برنج باید ۵ میلیون تومان هزینه شود که رقم نهایی نذری را تا بیست میلیون و ۶۹۵ هزار تومان افزایش می‌دهد.
البته ممکن است کسانی نیز باشند که بخواهند نذری خود را با برنج عالی ایرانی پخت کنند که هزینه نذری آنان تا بیش از ۵۰ میلیون تومان نیز می‌تواند افزایش یابد. اما با توجه به کترینگ‌ها وشرکت‌هایی که برای این طبقه وظیفه پخت نذری را بر عهده می‌گیرد به نظر می‌رسد ترجیح خواهند داد به جای پخت این نذری در منزل از خدمات این شرکت‌ها استفاده کنند.
باید توجه داشت که ارقام داده شده در کف قیمت‌ها بوده است. مثلا برای گوشت رقمی معادل هر کیلو ۱۰۰ هزارتومان برآورد شده که به شکل خرید گوشت به صورت شقه است یا نرخ سیب زمینی و پیاز نیز بر اساس قیمت روز بازار میوه و تره بار محاسبه شده است و می‌توان برای این قیمت‌ها تا ۱۰ درصد امکان خطا نیز تصور کرد.
به هر حال به نظر می‌رسد که نتیجه حذف ارز ترجیحی و جراحی اقتصادی در افزایش هزینه نذری نیز خود را به رخ کشیده است. کما این که اگر در سال ۹۶ هزینه نذری قیمه برای ۱۰۰۰ نفر حدود ۵ میلیون تومان برآورد می‌شد و در سال ۱۴۰۰ این رقم به ۱۵ میلیون رسید، امسال بدون احتساب برنج دولتی باید تا رقمی حدود دو برابر سال قبل برای پختن ۱۰۰۰ پرس قیمه هزینه شود.