اقتصاد۲۴- توافق ۴۰ میلیارد دلاری گازی میان ایران و روسیه که شامل سرمایه‌گذاری مشترک در میدان گاز پارس‌جنوبی، تولید محصولات پتروشیمی، تولید بنزین، سواپ نفت و گاز است با، اما و اگر‌های بسیاری همراه است، درحالی‌که وزیر نفت خوشبین به تبدیل شدن این تفاهم‌نامه به قرارداد است و از آن با عنوان یک دستاورد بزرگ یاد می‌کند و معتقد است سرمایه‌گذاری روس‌ها باعث تامین شدن خوراک صنایع پایین، تامین امنیت انرژی و صادرات فرآورده‌های نفتی می‌شود، اما برخی ازکارشناسان به این تفاهم‌نامه خوشبین نبوده و آن را مانند تفاهم‌نامه‌های بلاتکلیف دیگری که نیمه‌کاره رها شده‌اند می‌دانند. از طرف دیگر دلایل منطقی وجود دارد که جدیت روس‌ها در قرارداد گازپروم را با تردید مواجه می‌کند.
اول آن که عدم حضور مقامات شرکت گازپروم در تهران به عنوان طرف اصلی مذاکرات و حضور تنها یک مترجم در تهران و برگزاری اجلاس به صورت مجازی قاطعیت روس‌ها را در این تفاهم‌نامه با سوال مواجه می‌کند، دوم آنکه بر کسی پوشیده نیست که حداقل در بازار انرژی و خصوصا بازار نفت و گاز، ایران و روسیه رقبای یکدیگر هستند که نمود بیرونی این اتفاق چندی پیش در بازار انرژی رخ داد و آن عزم جدی روس‌ها برای دادن تخفیف‌های بسیار بالا به مشتری‌های سنتی ایران از جمله چین و هند که تا پیش از این نیز نفت ایران را با تخفیف خریداری می‌کردند بود و همین مسأله رقابت تنگاتنگ روس‌ها برای تصاحب بازار انرژی در دنیا را نشان می‌دهد، سوم آنکه تا پیش از جنگ در اوکراین روس‌ها بیش از ۸۰ درصد گاز صادراتی و بیش از ۵۵ درصد نفت صادراتی خود را روانه بازار‌های اروپا می‌کردند، حال با در گرفتن جنگ اوکراین و با تخفیف‌های در نظر گرفته شده و مخصوصا با توجه به سیاست معامله با روبل و درهم بانک مرکزی روسیه و نیز با توجه به دسترسی زمینی روس‌ها به چین و هند با استفاده از شبکه پیچیده‌ای از خطوط لوله عملا ایران در شرایط دشواری قرار گرفته است. بخش مهمی از صادرات گاز و نفت روسیه به اروپا قطع شده است از طرفی با تحریم خط لوله «نورد استریم ۲» نیز صادرات پیش‌بینی شده از طریق این خط لوله عملا تحقق نیافته است.
این مسأله در حالی است که شرکت گاز پروم ظرف یک هفته گذشته به دلیل آنچه مشکلات فنی خوانده، تمام صادرات گاز خود به اروپا را به حال تعلیق درآورده است. به همین دلایل منطقی نیست که روسیه در صادرات گاز برای خودش رقیب بتراشد و در این شرایط کاملا واضح است که اروپا به منظور جبران انرژی وارداتی خود از روسیه نیازمند جایگزینی آن با منابع قابل دسترس است.
منابعی که بتواند به سرعت آن را وارد و ذخیره کند تا زمستان آینده را در سایه ادامه بحران در اوکراین دوام بیاورد از این رو شاهد باز شدن دوباره معادن ذغال سنگ در اروپا و به هم خوردن برنامه‌های احزاب سبز در آلمان و سراسر اروپا به منظور تعطیلی نیروگاه‌های هسته‌ای هستیم. اگر مباحث فوق را در کنار این واقعیت بگذاریم که قطر به عنوان شریک ایران در میدان گازی عظیم پارس جنوبی ظرف تنها یک ماه گذشته، موفق به جذب سرمایه‌گذاری بالغ بر ۱۲۰ میلیارد دلار از سوی چهار شرکت بزرگ نفت و گاز شامل «توتال» فرانسه، «شل» بریتانیا، «اکسون موبیل» آمریکا و نیز کنسرسیوم مشترک «انی» ایتالیا و «کونوکو فیلیپس» آمریکا هر کدام به ارزش بیش از ۳۰ میلیارد دلار شده که می‌تواند مسأله را برای ایران پیچیده‌تر کند و با توجه به نزدیکی سیاسی قطر و ترکیه، قطر این قابلیت را پیدا می‌کند که از طریق ترکیه و عراق گاز خود را روانه اروپا کند و به نظر می‌رسد که تفاهم‌نامه‌ای که میان مسئولان وزارت نفت و شرکت گازپروم امضا شده است در این بازار عظیم که تحولات آن لحظه‌ای است، با تردید مواجه است چرا که مشخصا روس‌ها به عنوان رقیب ایران در حوزه انرژی قطعا از حضور منابع انرژی ایران و کاهش بیشتر قیمت نفت و گاز خود که برای ادامه نبرد اوکراین بسیار به آن نیاز دارند خوشحال نخواهند شد.
نرسی قربان، کارشناس حوزه انرژی درگفت‌وگو با «آرمان ملی» گفت: تفاهم‌نامه اگر به قرارداد منتهی شود می‌توان به آن امیدوار بود، اما باید گفت که احتمالا برای ساخت LNG و تبدیل آن به گاز مایع حداقل ۳ الی ۴ سال زمان نیاز است و از طرفی به دلیل آنکه روسیه تحریم است و از لحاظ سرمایه و انتقال تکنولوژی مشکل دارد و زمان بر بودن پروژه‌ها به راحتی می‌توان فهمید که آیا روس‌ها در قبال ایران و تعهداتشان جدی هستند یا خیر؟ این کارشناس حوزه انرژی معتقد است: زمانی می‌توان به جدی بودن روس‌ها در قرارداد گازپروم خوشبین بود که تفاهم‌نامه به قرارداد تبدیل شود چرا که در قرارداد زمان و مکان سرمایه گذاری کاملا مشخص است، اما درتفاهم‌نامه‌ها این ملاحظات وجود ندارد.
از طرف دیگر تفاهم‌نامه‌ها در حوزه نفت و گاز آنقدر زیاد است که هیچ کس هم به انجام آن تعهدی ندارد. قربان بیان کرد: روس‌ها مخالف راهیابی ایران به بازار‌های نفتی و گازی اروپا بودند و با اینکه گاز باید مایع شود تا قابل حمل باشد و از طریق ترکیه، گرجستان و دریای مدیترانه انتقال یابد که همین امر نیاز به سرمایه گذاری چند ده میلیاردی دارد دراین صورت روس‌ها نمی‌آیند بازاری که منحصرا به خودشان تعلق دارند را دراختیار دیگری گذاشته و رقیب خود ازجمله ایران را وارد عرصه بازار انرژی کند. از طرف دیگر مشکلات ایران در مسأله برجام همچنان به قوت خود باقی است و تا برجام حل نشود اروپایی‌ها از ما نفت و گاز نمی‌خرند.
خوش بینی‌وزیر نفت یا واقعیت؟
وزیر نفت درخصوص تفاهم‌نامه گازپروم گفت: ارزش تفاهم‌نامه‌ها و قرارداد‌های امضا شده در وزارت نفت به ۸۰ میلیارد دلار رسیده و تفاهم‌نامه ۴۰ میلیارد دلاری با گازپروم به زودی تبدیل به قرارداد می‌شود. همچنین ظرفیت پالایشی کشور اکنون ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز است؛ ظرفیت تولید نفت و میعانات کشور نیز حدود ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز است که با توجه به روند مصرف بنزین و نفت و گاز در کشور پیش‌بینی می‌کنیم اگر این سرمایه‌گذاری‌ها اتفاق نیفتد در سال‌های آینده مشکل تأمین داشته باشیم. محمد اوجی بیان کرد: این بخش برای تأمین سوخت، تأمین امنیت انرژی، همچنین برای جلوگیری از خام‌فروشی مؤثر است و از طرفی محصولات پتروشیمی و فرآورده‌های ما تحریم‌پذیر نیستند و وزارت نفت مصمم شد طرح پالایشگاهی ۳۰۰ هزار بشکه‌ای را شروع کند؛ طرح آن از نظر مکان‌یابی و دانش‌فنی در دولت مصوب و در بودجه ۱۴۰۱ به وزارت نفت تکلیف شد و در کنار آن ساخت پالایشگاهی در مکران مطرح شده است.
وزیر نفت تاکید کرد: از ابتدای دولت سیزدهم ۸۰ میلیارد دلار تفاهم‌نامه و قرارداد در حوزه میدان‌های نفتی و گازی و پتروپالایشگاه‌ها امضا کردیم که ۴۰ میلیارد دلار تفاهم‌نامه نیز با گازپروم روسیه در بخش‌های مختلف امضا شده است و مانعی برای آن وجود ندارد. اوجی در خصوص میدان مشترک آزادگان گفت: امروز ۱۹۰ هزار بشکه نفت از میدان نفتی آزادگان که با عراق مشترک است برداشت می‌کنیم؛ توسعه میدان از منابع داخلی وزارت نفت سال‌های زیادی طول می‌کشید، بنابراین برای توسعه این میدان ۶ بانک و هلدینگ بزرگ اقتصادی را مشارکت دادیم و امیدواریم در آینده نزدیک تفاهم‌نامه‌ها به قرارداد منجر شود و بر این اساس؛ ۷ میلیارد دلار طی ۷ سال سرمایه‌گذاری خواهد شد و تولید از این میدان نفتی به ۵۷۰ هزار بشکه خواهد رسید.
اوجی در خصوص تفاهم‌نامه ۴۰ میلیارد دلاری شرکت ملی نفت و شرکت گازپروم روسیه گفت: از زمان سفر رئیس‌جمهور به روسیه مذاکرات جدی با طرف روسی را شروع کردیم و روس‌ها نیز به این موضوع علاقه‌مند بودند همچنین ایران و روسیه دو غول گازی هستند و منابع هیدروکربنی عظیمی دارند و روسیه ۱۰۰ میلیارد بشکه نفت قابل برداشت دارد و اکنون روزانه ۷ تا ۸ میلیون بشکه تولید می‌کند، ایران ۱۵۳ میلیارد بشکه نفت قابل برداشت دارد و تولیدش روزانه ۳.۸ تا ۴ میلیون بشکه است، ما توان افزایش تولید نفت را داریم از این رو برای تحقق آن برنامه‌ریزی انجام شده است و مذاکرات با طرف روس را در توسعه میدان‌های نفت و گاز، ساخت کارخانه ال‌ان‌جی، سوآپ و تجارت فرآورده و گاز آغاز کردیم که بخشی از آن به تفاهم‌نامه تبدیل شد البته جدای از آن، ۴ میلیارد دلار قرارداد در توسعه میدان‌ها نفت و گاز مشترک با روس‌ها در حال اجرا داشتیم همچنین در توسعه میدان‌ها در دریا و سوآپ فرآورده قرارداد‌هایی با روسیه امضا شده است و امضای قرارداد‌های تجارت گاز را نیز در برنامه داریم که به غیر از گازپروم روسیه شرکت‌های دیگر روس نیز خواهند آمد که با مشارکت و سرمایه‌گذاری خارجی بخشی از نیاز ۱۶۰ میلیارد دلاری سرمایه‌گذاری در کشور تأمین می‌شود.
وی افزود: اولویت ما برداشت از میدان‌های مشترک گاز و نفت است؛ در بخش پایین‌دست در احداث خطوط لوله انتقال و صادرات گاز به کشور‌هایی همچون عمان و پاکستان با شرکت گازپروم به توافق رسیدیم، ارزش این مجموعه تفاهم‌نامه‌ها حدود ۴۰ میلیارد دلار است و به‌زودی به قرارداد تبدیل می‌شوند.
منبع: آرمان ملی