تلاش گازی اروپا برای نجات از زمستان سرد

اقتصاد۲۴- در حالی که روسیه طناب را بر گردن خطوط لوله تامین گاز طبیعی اروپا تنگ‌تر می‌کند، کشور‌های اروپایی همه جا را به دنبال جایگزین‌هایی می‌گردند تا اقتصاد خود را همچنان پویا نگه دارند. نیروگاه‌هایی با سوخت زغال‌سنگ دوباره احیا می‌شوند. میلیارد‌ها دلار صرف ساخت پایانه‌های واردات گاز مایع می‌شود که بخش عمده آن‌ها از میدان‌های شیل در ایالت تگزاس امریکا استحصال می‌شود. سران کشور‌ها به قطر، جمهوری آذربایجان، نروژ و الجزایر سفر می‌کنند تا قرارداد‌های جدیدی را امضا کنند. در سراسر اروپا نگرانی‌ها این است که قطع گاز روسیه باعث جیره‌بندی سوخت توسط حکومت‌ها و تعطیلی کارخانه‌ها شده و این امر می‌تواند باعث از دست رفتن هزاران شغل شود.

تا به امروز تلاش برای رسیدن به سوخت با موفقیت‌های چشمگیری مواجه شده، اما هیچ چشم‌اندازی برای پایان افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها و تهدید‌های روسیه وجود ندارد و جای زیادی برای خطا نمانده است.

مایکل استوپارد، معاون سرپرست بخش استراتژی گاز در موسسه تحقیقاتی اس‌اند‌پی گلوبال به نیویورک‌تایمز می‌گوید: «نگرانی بسیار بزرگ و به جایی در مورد زمستان وجود دارد.» ۵ ماه بعد از آنکه روسیه تجاوز به اوکراین را آغاز کرد، اروپا در شرایط شتابنده و به شکل روزافزونی غیرقابل بازگشت برای انتقال از شیوه تامین انرژی برای گرم کردن و خنک کردن منازل، راه انداختن کسب و کار‌ها و تولید برق است. تلاش بلندمدت اروپا برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر با مواجهه با بحران اخیر در اوکراین با تلاش کوتاه‌مدت برای تامین انرژی از هر مسیر ممکن جایگزین شده است.

روسیه که تا همین چندی پیش بزرگ‌ترین منبع تامین انرژی اروپا بود، گاز صادراتی خود را در طول یک سال گذشته به یک سوم کاهش داده است. این هفته گاز پروم، غول انرژی روسیه اعلام کرد که گاز طبیعی صادراتی به آلمان را که پیش از این کاهش داده‌بود، باز هم تقلیل خواهد داد تا قیمت گاز در بازار‌های آتی اروپا رکورد جدیدی را ثبت کند. یک روز بعد از بیانیه گازپروم بود که اتحادیه اروپا خواستار کاهش ۱۵ درصدی مصرف گاز در تمامی کشور‌های عضو شد. دور شدن اروپا از گاز روسیه بعد از دهه‌ها استفاده از گاز منطقه سیبری که با خط لوله‌هایی به طول هزاران کیلومتر به اروپا می‌رسید، باعث شده است که لرزه به اندام کارخانه‌ها و صنایع اروپا بیفتد و دولت‌ها را به فکر منابع تازه انرژی بیندازد.

بیشتر بخوانید: جوزپ بورل در انتظار پاسخ تهران و واشنگتن

تاکنون تلاش‌های چندوجهی برای پیدا کردن جایگزین برای گاز طبیعی روسیه، توانسته کمبود‌ها را جبران کند. بر اساس اظهارات جک شارپل، پژوهشگر مطالعات انرژی در موسسه آکسفورد، به رغم تقلیل صادرات از سوی گازپروم، تامین گاز طبیعی در اتحادیه اروپا در نیمه نخست سال ۲۰۲۲ تقریبا مساوی با میزان گاز طبیعی تامین شده در مدت مشابه سال قبل بود.

اصلی‌ترین عنصر تسهیل‌کننده این بازگشت موفقیت‌آمیز گاز طبیعی مایع (LNG) بود که گاز‌های سرد شده است که در قالب مایع با کشتی حمل می‌شوند. ال‌ان‌جی عملا جای گازی را که با خط لوله از سوی روسیه می‌آمد، به عنوان سوخت اصلی گرفته است. تقریبا نیمی از منابع گاز مایع از ایالات متحده به اروپا می‌آید که در سال جاری به بزرگ‌ترین صادرکننده انرژی در جهان بدل شده است. دولت‌های اروپایی با نگاهی به زمستان و پایان سال میلادی از کمپانی‌های انرژی می‌خواهند تا سازه‌های زیرزمینی نمکی و دیگر تاسیسات را از گاز پر کنند تا بتوانند حاشیه امنی در صورت بستن کامل خطوط لوله از سوی روسیه تامین کنند. ذخیره گاز اروپا به ۶۷ درصد از کل ظرفیتش رسیده است که نزدیک به ۱۰ درصد بیشتر از ذخایر در زمان مشابه سال گذشته است. این عدد باعث شده است تا اندکی خیال کشور‌های اروپایی راحت باشد که می‌توانند تا پیش از زمستان به رقم هدف اتحادیه اروپا برای تکمیل ۸۰ درصد از ذخایر گاز برسند.

اما همچنان نگرانی‌هایی ایجاد می‌شود و این احتمال وجود دارد که اگر زمستان سردتری در راه باشد، تلاش‌های اروپایی‌ها بی‌نتیجه بماند. به گفته تحلیل‌گران، روسیه به خوبی از کارزار اتحادیه اروپا برای ذخیره میزان کافی انرژی تا زمستان برای مقابله با قطع صادرات این‌کشور آگاه است و تلاش می‌کند با کم کردن فشار گاز خط لوله‌های صادراتی در مقابل آن مانع ایجاد کند. هر نوع شرایط آب و هوایی غیرقابل پیش‌بینی مانند زمستانی به‌شدت سردتر از حالت معمول، توفان در دریای شمال که باعث قطع تولید گاز نروژ شود، گردباد‌های متعدد در فصل توفان‌های اقیانوس اطلس که باعث تاخیر در حرکت تانکر‌های ال‌ان‌جی شود، می‌تواند اروپا را به چاه کمبود انرژی بیفکند.

ماسیمو دی اودواردو، معاون سرپست حوزه گاز در موسسه تحقیقاتی وود مک‌کنزی می‌گوید: «ما به ناحیه خطر نزدیک می‌شویم.» این نگرانی‌ها باعث شده است که قیمت‌های آتی گاز در اروپا در طول دو ماه گذشته دو برابر شود و به ۲۰۰ یورو برای هر مگاوات ساعت در بورس تی‌تی‌اف هلند برسد که نزدیک به ۱۰ برابر قیمت سال گذشته است. قیمت‌های سرسام‌آور انرژی در اروپا باعث شده است تا مجموعه وسیعی از صنایع در شرایط دفاعی قرار بگیرند و آن‌ها را وادار به اجرای تغییراتی کرده است که به اتحادیه اروپا کمک می‌کند تا به هدف ۱۵درصد صرفه‌جویی انرژی برسد. آژانس بین‌المللی انرژی به تازگی پیش‌بینی کرده‌بود که تقاضای گاز در اروپا ممکن است تا ۹ درصد کاهش پیدا کند. برای مثال یک کارخانه فولاد متعلق به کمپانی آرسلورمیتال در هامبورگ، بندر شلوغ آلمان که تا پیش از این برای استخراج آهن از گاز استفاده می‌کرد و سپس آن را به کوره‌های الکتریکی می‌فرستاد، به تازگی تصمیم گرفته است که آهن مورد نیازش را برای ورودی کوره‌ها از یک کارخانه خواهرخوانده در کانادا که به انرژی ارزان قیمت‌تر دسترسی دارد، تامین کند. قیمت گاز طبیعی در امریکای شمالی هر چند در بالاترین سطح از نظر تاریخی قرار دارد، در حال حاضر یک هفتم قیمت‌ها در اروپا است. اووه براون، مدیرعامل آرسلورمیتال هامبورگ می‌گوید: «قیمت‌های گاز طبیعی به حدی بالا رفته است که دیگر وسع ما به خرید آن نمی‌رسد.»

بیشتر بخوانید: تقابل ایران و آژانس و آینده مبهم برجام

تعدادی از تحلیل‌گران و کارشناسان انتظار دارند که در ماه‌های آینده شرایط تا حدی بهتر شود. اما در برابر زمستان می‌تواند برای صنایع پرمصرف انرژی مانند ذوب آهن، تولیدکنندگان کود و شیشه، زیر فشار زیادی قرار گیرند. از همین حالا خبر‌هایی در مورد تعطیلی کارخانه‌ها یا کاهش سطح تولید به گوش می‌رسد. در رومانی، گروه ALRO به تازگی گفته است که تولید در یک کارخانه بزرگ آلومینیوم را به دلیل اینکه قیمت بالای انرژی باعث شده است محصولش غیررقابتی شود، متوقف و ۵۰۰ نفر را تعدیل کرده است. در برخی کشورها، از جمله بریتانیا و آلمان، کمپانی‌های انرژی هنوز این هزینه‌های اضافه را به مصرف‌کننده نهایی نرسانده‌اند و در این کشور‌ها پیش‌بینی می‌شود که ضربات سخت‌تری در پیش خواهد بود. هنینگ گلویستین، از مدیران موسسه ارزیابی ریسک گروه اوراسیا می‌گوید: «بزرگ‌ترین خطر در حال حاضر انفجار قیمت‌های انرژی در حوزه خانوار‌ها و صنعت در زمستان است. عموم مردم و صنایع آمادگی مواجهه با این خطر را ندارند.»

در حال حاضر واردات گاز طبیعی مایع به عنوان جایگزین اصلی برای گاز طبیعی خطوط لوله روسی، جایگزینی بسیار گران‌قیمت‌تر است. عطش بیش از اندازه اروپا برای ال‌ان‌جی می‌تواند به مناطق دیگر جهان که به این سوخت وابستگی دارند آسیب برساند. اروپا عملا در حال ربودن گاز مایع از بازار‌های دیگر به خصوص در آسیا با قیمت بالاتر است، جایی که کشور‌هایی مانند چین، ژاپن و کره‌جنوبی از مشتریان اصلی این حامل انرژی هستند. بن فن‌بیوردن، مدیرعامل شل، یکی از تولیدکنندگان ال‌ان‌جی به خبرنگاران گفت: «اروپا ال‌ان‌جی را از بازار‌هایی می‌گیرد که هنوز آمادگی برای پرداخت قیمت به آن قیمتی که اروپا حاضر به خرید آن است، ندارند. قرار گرفتن در این موقعیت چندان ساده نیست.»

کشور‌هایی مانند آلمان و رومانی همزمان گام‌های دیگری مانند بازگرداندن نیروگاه‌های برق زغال‌سنگی و تاخیر در بازنشستگی این نیروگاه‌ها برداشته‌اند. انگیزه این کشور‌ها این است که میزان مصرف گاز برای تولید برق را کاهش دهند و آن را برای نیاز‌های اساسی دیگر مانند گرم کردن خانه‌ها و کار کارخانه‌ها حفظ کنند. روز پنج‌شنبه، آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرد که تقاضای جهانی زغال‌سنگ در سال جاری به ۹ میلیارد تن برسد که تقریبا برابر با اوج تقاضا در سال ۲۰۱۳ است.

هنوز تردید‌های دیگری هم وجود دارد. هر چند اروپا نزدیک به ۲۴ پایانه برای دریافت گاز طبیعی مایع دارد، هیچ یک از این پایانه‌ها در آلمان نیستند. برلین تلاش می‌کند که ۴ تاسیسات دریافت گاز مایع بسازد و ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون یورو برای اجاره ۴ کشتی فرآوری ال‌ان‌جی کنار گذاشته است، اما هیچ تضمینی وجود ندارد که هیچ یک از این پایانه‌ها و کشتی‌ها به موقع آماده شوند تا بتوانند زمستان امسال کمکی به آلمان بکنند.

وضعیت آب و هوا نه فقط در اروپا، بلکه در دیگر نقاط جهان هم می‌تواند روی مشکلات تاثیر بگذارد. زمستان بسیار سخت در آسیا که برای مدت طولانی اصلی‌ترین مشتری گاز مایع بود می‌تواند رقابت با اروپا را برای عرضه محدود ال‌ان‌جی افزایش دهد. خیلی مشکل بتوان تصور کرد که این حجم عظیم گاز از جای دیگری تامین شود. شارپلز از موسسه آکسفور می‌گوید: «اگر عرضه روسیه را کاملا از دست بدهیم، ظرفیت اضافه چندانی وجود ندارد که بتوانیم از جای دیگر تامین کنیم.» مسائل تعیین‌کننده دیگری هم وجود دارد.

تا زمانی که کمبود گاز خود را نشان دهد، دولت هلند برنامه‌ای برای قطع عملیات در میدان گازی گرونینگن در شمال هلند در نظر گرفته است. این میدان گازی یکی از بزرگ‌ترین میادین گاز طبیعی درون قاره اروپا است، اما نگرانی‌های عمومی به دلیل بروز زمین‌لرزه‌هایی که بر اثر استخراج گاز ایجاد شده است، باعث تصمیم برای توقف عملیات در آن شده است. برخی از ناظران امتناع دولت هلند برای استفاده از این میدان را مورد سوال قرار داده‌اند، چرا که این میدان مقدار زیادی ذخیره دارد و می‌تواند تا حدود ۴۰ درصد از مصرف سالانه آلمان را تامین کند. تاکنون دولت هلند اعلام کرده است که تصمیم برای بستن کامل چاه‌ها را به دلیل «تحولات غیرقابل پیش‌بینی ژئوپولیتیک» معلق کرده است، اما همچنان اصرار دارد که فقط در شرایط استفاده از گرونینگن را از سر می‌گیرد که «بدترین حالت ممکن اتفاق بیفتد و ایمنی مردم در خطر باشد.» در ماه‌های آینده، موضع دولت هلند به چالش کشیده‌خواهد شد.

منبع: اعتماد