اقتصاد۲۴- در هفته‌های اخیر شاهد تشدید حملات رسانه‌ای جمهوری آذربایجان علیه ایران هستیم. زمانی که سخن از رسانه‌های جمهوری آذربایجان می‌شود باید به چند مشخصه آن اشاره کرد.
نخست اینکه در کشور آذربایجان رسانه مستقلی وجود ندارد و همه از یک مرکز هدایت می‌شوند. خبرگزاری‌های رسمی و نیمه رسمی جمهوری آذربایجان عبارتند از آذرتاج (Azertag.az)، ترند (Trend.az)، آپا (Apa.az)، ریپورت (Report.az)، هاقین (Haqqin.az)، کالیبر (Caliber.az) و به موازات آن‌ها پایگاه‌های خبری غیر رسمی دیگری همچون آخر (Axar.az)، اوردو (Ordu.az)، مینوال (Minval.az)، اخو (Oxu.az)، ینی موساوات (musavat.com)، مدراتور (Moderator.az) و ... که خط مشی تعیین شده توسط دولت را پیش می‌برند؛ بنابراین می‌توان گفت که هیچ مطلبی در رسانه‌های باکو بدون نظارت منتشر نمی‌شود.
ویژگی دیگر رسانه‌های جمهوری آذربایجان محتوای ضد ارمنی، ضد ایرانی و ضد روسی آنهااست. بین مردم آذربایجان اصطلاح رایجی با این مضمون وجود دارد که «فارس، روس، ارمنی بونلار تورکون دوشمنی» یعنی ایرانی، روس و ارمنی‌ها دشمن ترک‌ها هستند. این اصطلاح نشانگر نتیجه دار بودن این تبلیغات است. با مرور تاریخچه تبلیغات ضد ایرانی در رسانه‌های آذربایجان می‌توان گفت که این تبلیغات و حملات همواره وجود داشته، گاهی تشدید شده و گاهی کاهش یافته، اما نه تنها خاتمه نیافته بلکه از دوره جنگ دوم قره باغ کوهستانی شدت یافته و در ماه‌های اخیر به اوج خود رسیده است.
تشدید تبلیغات ضد ایرانی دلیلی مشخص دارد و آن مواضع صریح و قطعی ایران در مورد تغییرناپذیری مرز‌های منطقه قفقاز و خصوصا مرز ایران و ارمنستان است.
امروزه ایران در رسانه‌های جمهوری آذربایجان دشمن تلقی می‌شود. تبلیغات ضد ایرانی و گسترش افکار پان ترکی آنقدر تاثیرگذار بوده اند که تات‌ها و اغلب تالش‌های آذربایجان نیز خود را به عنوان ایرانی قبول ندارند و از ایران متنفرند، حتی قبول نمی‌کنند که زبانشان ریشه در زبان‌های ایرانی دارد. تبلیغات ضد ایرانی در رسانه‌های جمهوری آذربایجان دارای ابعاد مختلفی است.
بیشتر بخوانید: نعل وارونه باکو؛ جلادی که سعی دارد خود را قربانی جا بزند!
تبلیغات علیه تمامیت ارضی ایران یکی از اساسیترین ابعاد مطبوعات کشور آذربایجان است. در رسانه‌های آذربایجان به طور نظام‌مند با تحریف تاریخ مناطق ترک زبان شمال غربی ایران "آذربایجان جنوبی" معرفی می‌شود و این داستان جعلی تعلق مناطق شمال غربی ایران به آذربایجان بزرگ قبل از قرارداد ترکمانچای ترویج می‌شود که در نتیجه قرارداد ترکمانچای از کشور آذربایجان جدا شدند و باید برگردانده شوند. در هفته‌های اخیر با سوء استفاده از تظاهرات ایران، حتی خبرگزاری‌ها و تلویزیون رسمی باکو از عنوان "آذربایجان جنوبی" برای استان‌های شمال غربی ایران استفاده می‌کنند و درباره ضرورت بازگشت آن سخن می‌گویند. در این راستا همچنان با چهره‌های تجزیه طلب همچون محمودعلی چهرگانی، رهبر جنبش تجزیه‌طلب "بیداری ملی آذربایجان جنوبی" بحث و گفتگو انجام می‌دهند. در ادامه چند نمونه از این تبلیغات آورده شده اند.
اتهامات علیه ایران در مورد قاچاق مواد مخدر بعد دیگری از تبلیغات آذربایجان است. رسانه‌های باکو ادعا می‌کنند نهاد‌هایی در ایران با همکاری ارمنستان از افغانستان مواد مخدر به مقصد اروپا قاچاق می‌کنند. این در حالی است که هم ایران هم ارمنستان با قاچاق مواد مخدر به شدت مبارزه می‌کنند.
خیانت به باکو با حمایت کردن از ارمنستان از دیگر اتهاماتی است که رسانه‌های آذربایجان با دامن زدن به آن‌ها ایران را منشاء ناآرامی منطقه معرفی می‌کنند. مطبوعات آذربایجان هر گونه دیدار یا توافق دوجانبه ارمنستان و ایران را مورد هدف قرار می‌دهند و به عنوان اقدامی علیه باکو معرفی می‌کنند. رسانه‌های آذربایجان حمایت ایران از باکو و برنامه‌های همکاری ایران و آذربایجان را نادیده می‌گیرند و به ادعای میانجیگری ایران در جنگ اول قره باغ برای به دست آوردن زمان به نفع ارامنه دامن می‌زنند.
ایجاد چهره منفی از ایران و ایران ستیزی در همه رسانه‌ها تبلیغ می‌شود، از جمله در برنامه‌ها و فیلم‌های تلویزیونی باکو. در شبکه‌های تلویزیونی آذربایجان، ایران کشوری فقیر و ضعیف معرفی شده؛ ایران و ایرانی، نیرو‌های مسلح و تجهیزات نظامی ایران مورد تمسخر قرار می‌گیرند. در آذربایجان تنفر از ایرانیان تا حدی است که در برنامه زنده آشکارا به خواننده تبریزی اهانت می‌شود.
در سایه تبلیغات ضد مذهبی و موج ایران ستیزی، شیعیان آذربایجان را نیز تحت ظلم و ستم قرار می‌گیرند. دولت باکو همچنان بر فعالیت‌های مذهبی محدودیت اعمال می‌کند. از ترس تاثیر ایران بر شیعیان جمهوری آذربایجان، امروز رهبران تمامی تشکل‌ها و احزاب شیعی این کشور دستگیر شده اند. در سال ۲۰۱۵ نیرو‌های امنیتی باکو حتی عملیاتی ویژه در روستای شیعه نشین نارداران انجام دادند که در نتیجه آن شیعیان آن روستا کشته، دستگیر و متهم به جاسوسی به نفع ایران شدند. در چارچوب این سیاست رسانه‌های آذربایجان شیعیان کشور را ستون پنجم ایران می‌نامند و از ضرورت دستگیری آنان سخن می‌گویند. اقدامات اخیر سرویس امنیت اطلاعاتی دولت آذربایجان درباره دستگیری اعضای یک گروه مسلح غیرقانونی و طرح ادعای ارتباط آن‌ها با ایران را نمی‌توان امری تصادفی دانست.
همه موارد نشان از آن دارند که ایران ستیزی و ایران هراسی در جمهوری آذربایجان به نقطه‌ای رسیده که جامعه آذربایجان ایران را دشمن به حساب می‌آورد. این بر خلاف حسن همجواری بوده و سوالی که پیش رو می‌گذارد این است که تصویرسازی دشمن از ایران با چه هدفی است؟
منبع: دیپلماسی ایرانی/ ژانّا واردانیان، محقق مرکز تحقیقاتی – تحلیلی اوربلی