اقتصاد۲۴- آیا فصل مذاکرات محرمانه و رایزنی‌های پشت پرده میان ایران و غرب در حال تکرارشدن است یا آنچه بیشتر در ادبیات سیاستمداران دولت سیزدهم نمود دارد تا طرف مقابل، به زبان ساده گفتاردرمانی برای آرام نشان دادن وضعیت دیپلماسی کشور است؟ در روز‌هایی که توفان در رابطه ایران و اروپا در جریان است و تهران و واشنگتن هم در ملاعام به شاخه و شانه کشیدن برای هم ادامه می‌دهند مجموع اخبار رسیده درباره تلاش‌ها برای احیای برجام و برخی پرونده‌های پیوسته به آن مانند آزادی زندانیان دوتابعیتی و آزادسازی اموال ایران در کره‌جنوبی متناقض است. اخیرا اخباری درباره دیدار رابرت مالی، نماینده ویژه دولت امریکا در پرونده ایران با سعید ایروانی، سفیر و نماینده دایم ایران در سازمان ملل مستقر در نیویورک منتشر شده بود که دفتر نمایندگی ایران در واکنش به آن صرفا هرگونه مذاکره میان ایروانی و مقام‌های دولت امریکا را تکذیب کرد. موضع‌گیری که شائبه دیدار یا گفتگو میان دو طرف را تقویت هم کرد. در چنین فضایی سخنان حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه در چند مصاحبه و برنامه متوالی هم به نوعی گویای متفاوت بودن فضای میان ایران و غرب به خصوص امریکا با آنچه در ملاعام شاهد آن هستیم، بود. محور اصلی این سخنان هم تمرکز ایران، ۱+۴ و امریکا بر ایجاد تفکیک میان مذاکرات احیای برجام و سایر مسائل اختلافی بود.
هرچند که در حداقل ۴ ماه اخیر هیچ خبری مبنی بر ادامه مذاکرات برای احیای برجام منتشر نشده و انگشت‌شمار دیدار‌هایی میان هیات ایرانی و اروپایی صرفا به تاکید رسمی بر تلاش برای بازنگه داشتن پنجره دیپلماسی محدود شده، اما وزیر خارجه و سخنگوی وزارت خارجه ایران همواره بر تداوم تبادل پیام میان ایران و امریکا اصرار داشتند. روایتی که طرف غربی به خصوص امریکایی آن را با اشاره به اینکه احیای برجام فعلا در اولویت نیست به نوعی رد کرد.
اکنون در حالی که رابرت مالی در گفت‌وگویی که اخیرا داشته بر تبادل پیام با تهران صحه گذاشته و سخنگوی وزارت خارجه امریکا نیز دیدار مالی با ایروانی در نیویورک را رد نکرده، روایت‌های تهران و واشنگتن در حال نزدیک شدن به هم هستند. حسین امیرعبداللهیان شامگاه یکشنبه در گفت‌وگوی زنده با شبکه خبر با تکرار اینکه مسیر تبادل پیام‌ها همچنان ادامه دارد، گفت: امریکایی‌ها خیلی زودتر از سه کشور اروپایی فهمیدند که در پس اغتشاشات ایران خبری نیست و اتفاقی نخواهد افتاد، لذا زودتر پیام دادند و تاکید و اصرار دارند برای بازگشت به برجام. ما در مسیر توافق گام‌هایی را تعریف کردیم که فکر می‌کنم در آینده نزدیک یکی از این گام‌ها عملیاتی خواهد شد و در عین حال در پاسخ به پیامی که امریکایی‌ها به صورت مستمر اعلام می‌کنند ما یک چارچوبی را تعریف کرده و براساس آن کار را پیش می‌بریم. صرفنظر از اینکه برجام چه مقدار می‌تواند تاثیر داشته باشد، چنانچه طرف مقابل آنگونه که در پیام‌ها از مسیر رسمی به ما می‌گوید و توافقاتی که با هم دنبال می‌کنیم، اراده و نیت جدی را داشته باشد و منافع ما تامین شود، طرف‌های مقابل گزینه دیگری ندارند. هر چند (امریکایی‌ها) همچنان ریاکاری خود را ادامه می‌دهند، ولی برای ما در دستگاه دیپلماسی پیام دیپلماتیک و آنچه روی زمین اتفاق می‌افتد، مهم است و هر جا که حس کنیم منافع ملت در نقطه‌ای قرار دارد که تامین می‌شود، در آن چارچوب تصمیم می‌گیریم و عمل می‌کنیم.
این موضع وزیر خارجه صبح روز دوشنبه توسط سخنگوی وزارت خارجه هم در نشست خبری تکرار شد. ناصر کنعانی با تایید این مطلب که تبادل پیام‌ها از کانال‌های مختلف ادامه دارد، گفت: همانطور که سخنگوی اتحادیه اروپا اعلام کرده جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این ارتباط در تعامل با طرف‌های ذیربط از جمله با طرف ایرانی و طرف امریکایی است و از این چارچوب تبادل پیام‌ها و دیدگاه‌ها ادامه دارد و از طریق چارچوب‌های ارتباطی دیگری که در سطوح مختلف در کانال‌های دیپلماتیک وجود دارد، عدم برگزاری جلسات رسمی مذاکرات به معنای عدم تبادل پیام و دیدگاه نیست. موضوع هسته‌ای موضوعی است که اگر منافع ایران در آن است حتما منافع طرف‌های دیگر هم از جمله دولت امریکا و از جمله اعضای اروپایی برجام در آن است و همه طرف‌ها نسبت به این موضوع اهتمام دارند.
عقب‌نشینی و حمله همزمان اروپا
در حالی که به نظر می‌رسد ایران، تروییکای اروپایی و ایالات متحده بر حفظ فضا به منظور احیای برجام جدا از سایر موارد اختلافی تاکید دارند رابطه ایران با اروپا در سایر پرونده‌ها نه تنها آرام نگرفته بلکه فضای میان دو طرف هم در حال تند و تیزتر شدن است. رای پارلمان اروپا در درخواست از کشور‌های اروپایی برای قرار دادن نام سپاه در لیست گروه‌های تروریستی هرچند اقدامی غیرالزام‌آور بود، اما به زنجیره در حال تکمیل تشدید سیاست فشار حداکثری علیه ایران اضافه شده و البته واکنش‌های تندی هم در داخل به دنبال داشت. روز گذشته در همین راستا شاهد تکرار بحث درباره ایران در نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل بودیم. براساس گزارش یک رسانه ایتالیایی، در نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا به ریاست جوزپ بورل، تجاوز روسیه علیه اوکراین، وضعیت در ایران، قفقاز جنوبی، افغانستان، ونزوئلا، مونته‌نگرو و اتیوپی از محور‌های بحث خواهند بود. البته خبر مهم حاشیه‌ای درباره این نشست، جلسه محرمانه رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با وزرای خارجه اتحادیه اروپا بود.
بیشتر بخوانید: گزارش از آخرین تحولات برجامی؛ توافق پشت در‌های بسته یا توهمات!
به گزارش رسانه‌ها، پیش از آغاز نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا «صبحانه غیر رسمی» با رافائل گروسی برگزار شد که به‌طور خاص به موضوعات مرتبط با اوکراین و ایران اختصاص داشت. پس از خبرساز شدن سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به بروکسل در آستانه نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا، وزیر خارجه اتریش اعلام کرد که این سفر به پیشنهاد او انجام شده است. الکساندر شلنبرگ، وزیر خارجه اتریش در پیامی توییتری ضمن انتشار دو تصویر، درباره نشست غیر رسمی وزرای خارجه اتحادیه اروپا با رافائل گروسی توضیحاتی ارایه داد و در پیامی توییتری نوشت: «به پیشنهاد من رافائل گروسی برای دادن گزارش به وزرای خارجه اتحادیه اروپا به بروکسل آمد. تلاش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای تقویت ایمنی هسته‌ای در اوکراین حیاتی است. همچنین درباره برنامه هسته‌ای ایران صحبت کردیم. باید از مسابقه تسلیحات اتمی در این منطقه ممانعت کنیم».
جوزپ بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پیش از آغاز رسمی نشست وزرای خارجه اتحادیه تأکید کرد که قرار دادن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست سازمان‌های تروریستی نیازمند تصمیم دادگاه یکی از کشور‌های عضو این اتحادیه است. بورل درجمع خبرنگاران در این باره گفت: «نمی‌توانید بگویید که سپاه را تروریست می‌دانم، چون این گروه را دوست ندارم. ابتدا باید دادگاه در این زمینه تصمیم بگیرد.»
به گزارش خبرگزاری فارس، اندکی پس از آغاز رسمی این نشست، نمایندگی سوئد در اتحادیه اروپا که ریاست دوره‌ای شورای امور خارجی این اتحادیه را برعهده دارد، از اعمال تحریم‌های جدیدی علیه جمهوری اسلامی ایران خبر داد. این نمایندگی در صفحه توییتر خود نوشت: «در نشست جاری شورای امور خارجی وزرای اتحادیه اروپا، بسته جدیدی از تحریم‌ها علیه ایران تصویب شد که افراد دخیل در سرکوب [تظاهرات]را هدف می‌گیرد». در این بیانیه همچنین با مداخله در امور داخلی-امنیتی جمهوری اسلامی ایران آمده است: «اتحادیه اروپا قویا استفاده بی‌رحمانه و نامناسب از قوه قهریه توسط مسوولان ایرانی علیه اعتراضات مسالمت‌آمیز را محکوم می‌کند».
اتحادیه اروپا با صدور بیانیه‌ای جزییات چهارمین بسته تحریمی علیه ایران را که به بهانه مسائل حقوق بشری در شورای وزیران امور خارجه این اتحادیه تصویب شد ارایه کرد. به گزارش ایرنا از تارنمای اتحادیه اروپا، ۱۸ شخصیت و ۱۹ نهاد ایرانی در فهرست تحریم‌ها قرار دارند. نام «سید حمید سجادی» وزیر ورزش نیز به دلیل آنچه فشار روی ورزشکاران ایران نامیده شده در تحریم‌ها افزوده شده است. اشخاص تحریم‌شده بر اساس تارنمای اتحادیه اروپا عبارتند از: سید حمید سجادی وزیر ورزش و جوانان، سید محمد صالح هاشمی گلپایگانی دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر، حسن عسگری فرماندار سنندج، حسین مدرس خیابانی استاندار سابق سیستان‌وبلوچستان، اسماعیل زارعی کوشا استاندار کردستان، محمداسماعیل کوثری نماینده مجلس شورای اسلامی، سید مصطفی آقامیرسلیم نماینده مجلس شورای اسلامی، محمدتقی نقدعلی نماینده مجلس شورای اسلامی، موسی غضنفرآبادی رییس کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی، احمد نوروزی، معاون برون‌مرزی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و مدیر پرس‌تی‌وی، یوسف پورانواری از مدیران برون‌مرزی صدا و سیما، احمد خادم رییس قرارگاه کربلای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، محمدنظر عظیمی فرمانده قرارگاه منطقه‌ای نجف اشرف، عباس نیلفروشان معاون عملیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مسلم معین مسوول قرارگاه فضای مجازی بسیج، محمد کرمی استاندار سیستان‌وبلوچستان، علی‌اکبر جاویدان فرمانده نیروی انتظامی استان کرمانشاه و عباس آذرپندار رییس شرکت رادیس ویرا تجارت.
همچنین راوین آکادمی، شرکت سامان‌گستر سحاب‌پرداز، سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، ستاد امر به معروف و نهی از منکر، شرکت ایمن‌صنعت زمان فرا، نیروی ویژه پاد وحشت، شرکت رادیس ویرا تجارت، سپاه شهدای آذربایجان غربی، سپاه نبی اکرم کرمانشاه، سپاه قدس گیلان، سپاه کربلای مازندران، سپاه سیدالشهدا (ع) استان تهران، قرارگاه عملیاتی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در کربلا، قرارگاه عملیاتی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، قرارگاه عملیاتی نجف اشرف سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سپاه حضرت ولیعصر (عج) خوزستان، سپاه حضرت ابوالفضل (ع) لرستان، سپاه بیت‌المقدس کردستان، سپاه سلمان سیستان‌وبلوچستان به فهرست سازمان‌های تحریم‌شده اتحادیه اروپا اضافه شده‌اند.
همزمان با برگزاری نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل، لندن اعلام کرد هفت نام جدید را تحت «رژیم تحریم‌های حقوق بشری ایران» قرار داده است. براساس ترجمه خبرگزاری فارس، طبق اطلاعیه‌ای که روی وبسایت دولت انگلیس قرار گرفته، این تحریم‌ها در ادامه حمایت غرب از اعتراض‌های اخیر در ایران و همچنین در ارتباط با اعدام علیرضا اکبری جاسوس لندن اعمال شده است. این اطلاعیه می‌افزاید: علاوه بر دادستان کل ایران که هفته پیش از سوی انگلیس تحریم شد، نام احمد فاضلیان معاون وی هم به این فهرست اضافه شده است. طبق این بیانیه، این فهرست همچنین شامل کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران، حسین نجات جانشین فرمانده قرارگاه ثارالله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سالار آبنوش و قاسم رضایی جانشین فرمانده نیروی انتظامی می‌شود.
بیشتر بخوانید: آمریکا: به صراحت گفتیم برجام دیگر در دستور کار نیست
بر اساس این بیانیه، علاوه بر این پنج فرد، دو نهاد شامل نیروی مقاومت بسیج و بنیاد تعاون بسیج هم در فهرست تحریم‌های انگلیس قرار گرفتند. بر اساس بیانیه لندن، انگلیس تاکنون ۵۰ تحریم جدید ضد ایرانی را از آغاز ناآرامی‌های چندی پیش در ایران اعمال کرده و به «اقدامات گسترده برای پاسخگو کردن رژیم ایران» ادامه خواهد داد. این تحریم‌ها ممنوعیت سفر به انگلیس و مسدود شدن دارایی‌ها در این کشور را شامل می‌شود.
پس از بیانیه انگلیس، وزارت خزانه‌داری امریکا هم از اضافه شدن نام ۱۰ فرد ایرانی به فهرست تحریم‌های این وزارتخانه خبر داد. دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری امریکا اعلام کرده بنیاد تعاون سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و پنج نفر از اعضای هیات‌مدیره آن، معاون وزیر اطلاعات و امنیت ایران و چهار نفر از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را تحریم کرده است. خزانه‌داری امریکا در بیانیه روز گذشته اعلام کرد این تحریم‌ها با هماهنگی انگلیس و اتحادیه اروپا اعمال شده‌اند.
هشدار امیرعبداللهیان درباره تندروی اروپا و پلان بی ایران
به گزارش «اعتماد»، عصر روز گذشته در حالی که بسته‌های تحریمی جدید علیه ایران در بروکسل، لندن و واشنگتن وضع شد، حسین امیر عبداللهیان در تهران در سخنرانی در ششمین کنفرانس تاریخ روابط خارجی ایران با عنوان «دو سده مذاکره در تاریخ دیپلماسی ایران: قواعد، دستاورد‌ها و ابتکارات ایرانی» به اروپا درباره رویکرد ضدایرانی اتخاذ شده هشدار داد.
وزیر خارجه با اشاره به اینکه شاهد طرح قطعنامه‌ای غیرالزام‌آور در پارلمان اروپا هستیم، گفت: در گفتگو با جوزپ بورل مقامات کشور‌های اروپایی و رایزنی‌های یکایک سفرای ما در اروپا و سازمان ملل به اتحادیه اروپا هشدار جدی داده شد که اگر در خصوص نهاد مهم حاکمیتی ایران که نقش مهمی در سال‌های گذشته به ویژه در حوزه مبارزه با تروریسم و داعش در منطقه داشته است و این نقش همچنان ادامه دارد، بخواهند اقدامی انجام دهند، پاسخ ایران، قوی، موثر و متقابل خواهد بود. مجموعه تلاش‌های دیپلماتیک منجر به این شد که در حوزه اروپا در پایین‌ترین سطح در پارلمان اروپایی بیان احساسات تند و اظهارات شتاب‌زده برخی از نمایندگان پارلمان را شاهد باشیم. قطعنامه‌ای که از منطق و چارچوب‌های حقوق بین‌الملل و منشور ملل متحد قویا فاصله دارد. علی‌رغم اینکه آقای بورل تصریح می‌کند در اتحادیه اروپا ایده‌ای برای قرار دادن سپاه پاسداران در لیست به اصطلاح تروریستی اروپا وجود ندارد، ولی روز یکشنبه در جلسه غیرعلنی مجلس شورای اسلامی شاهد بودم فضای مجلس بسیار ملتهب است و آن‌ها به سمت تصمیماتی قوی و بازدارنده حرکت می‌کنند.
وزیر خارجه در ادامه با دعوت از طرف‌های اروپایی برای پرهیز از اظهارات احساسی و رفتار به دور از عقلانیت گفت: به آقای بورل در آخرین تماسم در هفته گذشته تاکید کردم امیدوارم در عرصه دیپلماسی و سیاست خارجی برخی از کشور‌های اروپایی عقلانیت حاکم شود و سیاست خارجی در دو طرف اتحادیه اروپا و اروپا مجبور به پرداخت هزینه‌های سنگین‌تر نشود. آنچه روز گذشته در اظهارات آقای بورل شاهد بودیم حاکی از این است که اتحادیه اروپا به سمت گام‌های پرهزینه حرکت نکند. وزیر خارجه در بخش‌های پایانی سخنانش با اشاره به مذاکرات احیای برجام و آمادگی ایران برای به نتیجه رساندن این مذاکرات گفت: در هر میز مذاکره‌ای که منافع ملت باشد حضور داریم در قالب گفتگو‌های چندجانبه و امیدواریم با عقلانیت و واقع‌بینی طرف‌های مقابل بتوانیم به نقطه توافق برسیم ولی پلان ۲ و گزینه‌های دیگر در دستورکار ایران است.