اقتصاد۲۴- الهام عندلیب‌مقدم: بیماری روماتیسم قلبی از جمله بیماری‌های خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن در واکنش به التهاب ناشی از عفونت، به دریچه‌های قلب حمله می‌کند و باعث بروز آسیب دائمی به آن‌ها می‌شود. این بیماری معمولا پس از ابتلا به یک عفونت استرپتوکوکی مانند عفونت گلو رخ می‌دهد و از جمله بیماری‌های قلبی است که دو حالت حاد و مزمن دارد.
دلیل ابتلا به روماتیسم قلبی چیست؟
بیماری روماتیسم قلبی ناشی از تب روماتیسمی است. تب روماتیسمی نوعی واکنش التهابی به عفونت استرپتوکوکی و چرک گلو است و ممکن است در هر سنی رخ دهد، اما معمولا در کودکان ۵ تا ۱۵ سال شیوع بیشتری دارد. تب روماتیسمی مسری نیست، اما عفونت استرپتوکوکی گلو قابل سرایت است. قابل ذکر است همه عفونت‌های گلو، منجر به تب روماتیسمی نمی‌شود.
عفونت باکتریایی که باعث تب روماتیسمی می‌شود، در بخش‌های مختلف بدن مانند گلو، قلب، مغز، مفاصل، پوست و... باعث ایجاد التهاب می‌شود.
در حمله به قلب، التهاباتی که در دریچه‌های قلب به‌وجود می‌آید، باعث تنگی دریچه‌ها و نارسایی آن‌ها می‌شود، بنابران قلب عملکرد خود را به درستی انجام نمی‌دهد. با احتمال نشت خون و یا تنگ شدن دریچه قلب، سیستم خون‌رسانی به بدن مختل شده و علائم نارسایی قلب نیز پس از مدتی مشاهده می‌شود. نارسایی دریچه‌های قلب، مشکلات جدی و خطرناکی برای بیمار ایجاد می‌کند.
چه کسانی در معرض خطر روماتیسم قلبی هستند؟
به گزارش اقتصاد ۲۴ با توجه به عامل اصلی بیماری که عفونت باکتریایی است، افرادی که بیشتر از بقیه در معرض این بیماری هستند عبارتند از:
_کودکان که به دلیل کنجکاوی، اشیا را به سمت دهان می‌برند و ممکن است به عفونت‌های شدید گلو مبتلا شوند
_افرادی که در محیط‌های آلوده با حداقل امکانات زندگی می‌کنند و به آب بهداشتی دسترسی ندارند
_افرادی که به هر طریقی بهداشت فردی، خانوادگی و جمعی خود را رعایت نمی‌کنند
_خانواده‌هایی که پر جمعیت هستند
_افرادی که دارای سابقه خانوادگی بیماری هستند
انواع بیماری روماتیسم قلبی
مشکلات قلبی که با تب روماتیسمی در ارتباط هستند عبارتند از:
_ بیماری دریچه‌ای قلب
_پریکاردیت (التهاب بافت دور قلب)
_اندوکاردیت (التهاب بافت داخلی قلب)
_بلوک قلبی (نوعی اختلال در ریتم قلب)
التهابی که در نتیجه بیماری تب روماتیسمی بروز می‌کند، ممکن است هر نقطه از قلب از جمله لایه خارجی (پریکاردیوم)، لایه داخلی (اندوکاردیوم) و دریچه‌ها را تحت تأثیر قرار دهد، اما معمولا درگیر شدن دریچه‌های قلب به‌خصوص دریچه میترال شایع‌تر است. زمانی که دریچه میترال تحت تأثیر قرار بگیرد، عوارض زیر رخ می‌دهد:
بیشتر بخوانید:علت بروز بیماری آسم چیست و راه های درمان آن کدامند؟
استنوز: زمانی اتفاق می‌افتد که دریچه میترال باریک‌تر از قبل شده و جریان خون با محدودیت مواجه شود.
روگورژیتاسیون (پس‌زنش خون): زمانی اتفاق می‌افتد که خون به جای طی کردن مسیر روبه‌جلو و عبور از دریچه میترال، مجدد به سمت عقب برگردد.
آسیب به ماهیچه قلب: زمانی اتفاق می‌افتدکه التهاب ناشی از تب روماتیسمی به ماهیچه‌های قلبی آسیب بزند. این آسیب باعث ضعیف شدن عضله قلب و بروز مشکل در پمپاژ خون به سراسر بدن می‌شود، که نتیجه آن نارسایی قلب است.
علائم روماتیسم قلبی در بزرگسالان چیست؟
عفونت باکتریایی عامل اصلی تب روماتیسمی و تب روماتیسمی مهم‌ترین و اصلی‌ترین عامل روماتیسم قلبی است؛ بنابراین ابتدا به علائم تب رماتیسمی و سپس علائم روماتیسم قلبی اشاره می‌شود.
فاصله بین عفونت استرپتوکوکی گلو و بروز علائم تب روماتیسمی حدودا ۱ تا ۶ هفته است. در برخی موارد تب روماتیسمی خفیف است و علائم چندانی ندارد، به‌طوری‌که ممکن است در زمان مراجعه به پزشک علائم فروکش کرده باشد.
شایع‌ترین علائم تب روماتیسمی عبارتند از:
_تب
_تنگی نفس و احساس درد در قفسه سینه
_ایجاد التهاب، تورم و قرمزی در مفاصل
_حساس شدن و احساس درد در مفاصل بدن مانند آرنج، مچ دست، زانو و مچ و قوزک پا
_ضعف و خستگی
_سوفل قلبی (شنیدن صدا‌های غیرطبیعی از قلب)
_برآمدگی‌های بدون درد زیر پوست (ندول) و گره‌های لنفاوی متورم
_ضایعات پوستی مانند لکه‌های قرمز و چرک دانه‌ای بدون درد به‌ویژه در ناحیه سینه، پشت و شکم
_حرکات غیرعادی و غیرقابل کنترل در دست‌ها، پا‌ها یا ماهیچه‌های صورت
_رفتار‌های غیرعادی مانند خندیدن یا گریستن
_کاهش وزن
علائم روماتیسم قلبی معمولا چندین ماه یا چندین سال پس از ابتلا به تب روماتیسمی بروز می‌کند. این علائم بستگی به شدت آسیب دریچه قلب دارد. احساس درد در قفسه سینه و مفاصل از مهم‌ترین علائم روماتیسم قلبی است.
شایع‌ترین علائم روماتیسم قلبی عبارتند از:
_احساس درد در قفسه سینه
_ایجاد مشکلات تنفسی مثل تنگی نفس به‌خصوص در زمان فعالیت یا دراز کشیدن
_ایجاد تورم و درد در برخی اندام‌ها مثل پا‌ها
_ضعف و خستگی
عوارض بلندمدت روماتیسم قلبی چیست؟
علائم بیماری روماتیسم قلبی در صورت درمان نشدن به همان شکل باقی می‌ماند. خطراتی مانند آریتمی قلبی و سکته مغزی از عوارض درمان نشدن روماتیسم قلبی است. برخی از پیامد‌های بلندمدت روماتیسم قلبی عبارتند از:
_نارسایی قلبی
_ اندوکاردیت باکتریایی (عفونت بافت پوشاننده داخل قلب)
_ پارگی دریچه قلب
_ عوارض مرتبط با بارداری و زایمان
تشخیص بیماری روماتیسم قلبی
تشخیص و درمان روماتیسم قلبی توسط متخصص قلب و عروق انجام می‌شود. در تشخیص این بیماری، ابتدا علائم عفونت و وجود تب روماتیسمی مورد بررسی قرار می‌گیرد. عفونت استرپتوکوکی را می‌توان از طریق کشت نمونه گرفته شده از گلو یا آزمایش خون تشخیص داد. در معاینه قلبی افراد مبتلا به روماتیسم قلبی، صدای سوفل (صدا‌های غیرمعمول قلب) شنیده می‌شود که به دلیل نشت خون و مشکلات دریچه‌ای بروز می‌کند. پس از معاینه بالینی، آزمایشاتی جهت تشخیص قطعی بیماری تجویز می‌شود که عبارتند از:
آزمایش خون: آزمایش‌خون برای بررسی عفونت و التهاب مورد استفاده قرار می‌گیرد.
اکوکاردیوگرام (اکو قلب): تست اکو یکی از مهم‌ترین تست‌های تشخیص روماتیسم قلبی است. در این تست از امواج صوتی برای بررسی دهلیز‌ها و بطن‌های قلب استفاده می‌شود. در تصاویر ایجاد شده از امواج صوتی، هرگونه تغییر غیرطبیعی و آسیب به دریچه‌های قلب ازجمله نشت خون، ضخیم شدن دریچه و تجمع مایع در اطراف قلب قابل تشخیص است.
الکتروکاردیوگرام (نوار قلب): در این روش با استفاده از نوار قلب، قدرت و عملکرد سیگنال‌های الکتریکی قلب ثبت می‌شود. در این تست ریتم‌های غیرطبیعی قلب مثل آریتمی و گاهی آسیب به ماهیچه‌های قلب قابل‌تشخیص است.
تصویربرداری با اشعه ایکس: با تصویربرداری از قفسه سینه، بافت قلب و ریه از نظر شکل ظاهری و هرگونه تغییر احتمالی مثل تورم ارزیابی می‌شود.
تصویربرداری MRI: در روش MRI تصاویری با جزئیات از قلب و دریچه‌های قلب به دست می‌آید.
درمان و داروی بیماری روماتیسم قلبی
عفونت باکتریایی عامل اصلی تب روماتیسمی و در نهایت روماتیسم قلبی است. درمان به‌موقع عفونت‌های استرپتوکوکی مانع از پیشروی تب روماتیسمی و ایجاد عوارض بعدی از جمله روماتیسم قلبی می‌شود.
برای هر کدام از مراحل اولیه یا شدید بیماری، از روش درمانی مناسب آن مرحله استفاده می‌شود که به‌صورت زیر است:
دارو درمانی
عفونت مهم‌ترین علت بیماری روماتیسم قلبی است. در صورتی که بیماری در مراحل اولیه خود باشد، برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و از بین بردن عفونت، همچنین ممانعت از بازگشت بیماری، آنتی بیوتیک تجویز می‌شود. دارو‌های ضد التهاب نیز باعث کاهش التهابات می‌شوند و خطر آسیب به دریچه قلب و نارسایی قلبی را کاهش می‌دهند. مصرف دارو‌های تجویزشده از قبیل آسپیرین، دارو‌های استروئیدی و دارو‌های غیراستروئیدی ضروری است.
جراحی
از روش جراحی برای مراحل شدید و پیشرفته بیماری استفاده می‌شود. در صورتی که عفونت و التهاب ناشی از تب روماتیسمی، صدمات زیادی به دریچه‌های قلبی وارد کند، عملکرد قلب دچار اختلالات جدی می‌شود. بنابراین، برای جلوگیری از بروز این خطرات، از روش جراحی استفاده می‌گردد. جراحی می‌تواند با دو هدف ترمیم یا تعویض دریچه قلب انجام شود.
پیشگیری از بیماری روماتیسم قلبی
با پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های استرپتوکوکی و یا درمان به‌موقع آن‌ها می‌توان تا حدود زیادی از بیماری روماتیسم قلبی پیشگیری کرد.
اما در صورت ابتلا به عفونت و تب روماتیسمی، رعایت نکات زیر به جلوگیری از ابتلا به روماتیسم قلبی کمک می‌کند:
_مراجعه سریع به پزشک در صورت مشاهده علائم هشدار دهنده مانند تب
_به پایان رساندن کامل دوره درمانی و مصرف دارو‌های ضد التهاب و آنتی‌بیوتیک
_رعایت اصول بهداشتی و مراقبت از کودکان ۵ تا ۱۵ ساله
_خودداری از مصرف سیگار برای جلوگیری از فشار مضاعف بر قلب
_جلوگیری از اضافه وزن و چاقی مفرط
نکات مراقبتی برای بیماران مبتلا به روماتیسم قلبی
درمان و کنترل عوارض بیماری روماتیسم قلبی نیاز به توجه و مراقبت بلندمدت داشته و یک برنامه درمانی منظم ضرورت دارد. بسته به میزان آسیب قلبی، محدودیت‌های حرکتی برای بیمار تعریف می‌شود. علاوه بر این، برخی از بیماران روماتیسم قلبی، برای جلوگیری از بازگشت احتمالی تب روماتیسمی، لازم است که برای دوره مشخصی دارو‌های آنتی‌بیوتیک مصرف کنند.
کودکانی که به دلیل تب روماتیسمی به مشکلات دریچه‌ای دچار شده‌اند لازم است که تا سن ۲۵ تا ۳۰ سالگی تحت نظر پزشک بوده و به‌صورت روزانه آنتی‌بیوتیک مصرف کنند. این برنامه مراقبتی از عود تب روماتیسمی و اندوکاردیت عفونی پیشگیری می‌کند.