کیست مویی یا سینوس پیلونیدال چیست؟

اقتصاد۲۴- الهام عندلیب‌مقدم: سینوس پیلونیدال (Pilonidal sinus) که با نام‌های کیست مویی و یا مو برگشتی نیز شناخته می‌شود، یک حفره است که معمولا در پوست و در ناحیه چین خوردگی باسن، شکاف بالای باسن یا هر جای دیگر از استخوان دنبالچه تا مقعد ایجاد می‌شود.

این بیماری که یک بیماری پوستی غیرمسری و خوش‌خیم است، به دلیل رشد غیرطبیعی مو (معمولا مو‌های درشت یا مجعد) ایجاد می‌شود. در این ناهنجاری به جای اینکه مو از پوست بیرون آمده و در همان جهت رشد کند، در داخل پوست رشد می‌کند. بدن، مو را یک عامل خارجی تلقی نموده و یک کیست در اطراف آن تشکیل می‌دهد.

در طول جنگ جهانی دوم، کیست پیلونیدال به «بیماری راننده جیپ» نیز معروف بوده است؛ زیرا این بیماری در راننده‌ها که به مدت طولانی در حالت نشسته هستند، بیشتر دیده می‌شود.

علت ایجاد کیست مویی

علت دقیق کیست پیلونیدال (PNS) مشخص نیست. برخی معتقدند نشستن طولانی مدت، اصطکاک و فشار بر روی پوست و پوشیدن لباس‌های تنگ، باعث فشار آوردن به مو و فرو رفتن آن در پوست می‌شود.

عوامل دیگری، چون ژنتیک، پرمویی، چاقی و رعایت نکردن نظافت در ناحیه مذکور نیز از دیگر عوامل موثر در ایجاد این بیماری شناخته شده‌اند.

گاهی اوقات، یک مو قبل از این‌که از فولیکول خارج شود، زیر پوست گیر کرده و درون پوست رشد می‌کند. گاهی هم ممکن است مو از فولیکول بیرون آید، اما دوباره روی خود حلقه شده و وارد پوست شود. هنگامی که مو در زیر پوست گیر می‌کند، موجب التهاب و خارش می‌شود. همچنین فولیکول مو را مسدود می‌کند و مواد مختلف را در منافذ به دام می‌اندازد و باعث ایجاد کیست می‌شود که گا‌ها با ترشح چرک و خون و بوی بد همراه است. در واقع کیست‌ها از باکتری‌های به دام افتاده و پاسخ التهابی به عفونت به وجود می‌آیند.

انواع کیست مویی

کیست مویی را می‌توان به دو دسته موقت (حاد) و برگشتی (مزمن) تقسیم کرد. کیست‌های مزمن پیلونیدال در صورت عدم درمان، می‌توانند به آبسه (حفره‌های متورم عفونی) و حفره‌های سینوسی (حفره‌هایی خالی در زیر پوست) تبدیل شوند. هر دو حالت ایجاد شده، علامت بدتر شدن عفونت پوستی است.

علائم کیست مویی چیست؟

بسته به نوع کیست، علائم و نشانه‌ها بسیار متفاوت است. اولین نشانه، وجود یک توده غیرطبیعی است که به صورت یک برآمدگی کوچک و قرمز مانند جوش قابل مشاهده است، به خصوص زمانی که کیست درست زیر پوست باشد. درصورتی‌که کیست مویی عفونی نباشد، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. ولی در صورت عفونی شدن نشانه‌های زیر مشاهده خواهد شد:

• احساس درد تا بالای باسن
• درد شدید هنگام نشستن یا ایستادن
• پوست قرمز و دردناک در اطراف ناحیه مذکور
• تورم کیست
• ترشح خون یا چرک (در صورت پارگی آبسه)
• بوی نامطبوع از ترشحات عفونی
• مو‌های بیرون زده از ضایعه
• ایجاد بیش از یک دستگاه سینوسی یا سوراخ در پوست
• تب بسیار کم در موارد نادر
• حالت تهوع و خستگی مفرط

عوارض کیست مویی چیست؟

در صورت ابتلا به این بیماری و عدم درمان به موقع، عوارض جانبی دیگری سلامت بیمار را تهدید می‌کند شامل:

• ایجاد آبسه
• عود کیست پیلونیدال
• عفونت سیستمیک (عفونی که در بدن پخش می‌شود)
• کارسینوم سلول‌های سنگ‌فرشی (ایجاد نوعی سرطان پوست در کیست) به ندرت

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به کیست مویی هستند؟

هر فردی ممکن است در طول زندگی خود این بیماری را تجربه کند، ولی برخی افراد بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند مانند:

• مردان (مردان سه تا چهار برابر بیشتر از زنان در معرض کیست پیلونیدال قرار دارند)
• افرادی با سن بین بلوغ و ۴۰ سالگی (میانگین سنی بین ۲۰ تا ۳۵ سال)
• افرادی که سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارند
• افرادی که به مدت طولانی می‌نشینند (مانند رانندگان و کارمندان پشت میزنشین)
• افرادی که تجربه ضربه یا تحریک در ناحیه مذکور دارند
• افراد دارای اضافه وزن
• افرادی که مو‌های ضخیم یا خشن دارند
• افرادی که لباس تنگ می‌پوشند
• افرادی که قبلا کیست پیلونیدال داشته‌اند
• افرادی با عادات بهداشتی ضعیف
• داشتن مو‌های زیاد در اطراف باسن

پیشگیری از بیماری کیست مویی

اقدامات مختلفی برای جلوگیری از ابتلا به کیست مویی یا جلوگیری از بازگشت آن وجود دارد؛ برخی از این اقدامات عبارتند از:

• شستن و خشک کردن باسن به طور مرتب
• کاهش وزن درصورت داشتن اضافه وزن
• ورزش منظم
• اجتناب از نشستن‌های طولانی برای جلوگیری از فشار به ناحیه استخوان دنبالچه (در صورت الزام به نشستن طولانی در طول روز، بهتر است هر ساعت چند دقیقه را به ایستادن و پیاده روی اختصاص داد)
• تراشیدن مو‌های دور باسن (هفته‌ای یک بار یا بیشتر) و یا رفع مو‌های زائد برای جلوگیری از رویش مجدد مو‌ها
• استفاده از لباس‌های مناسب با سایز مناسب برای جلوگیری از عرق کردن

کیست مویی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

به هنگام مشاهده علائم سینوس پیلونیدال و مراجعه به پزشک، پزشک با معاینه فیزیکی دقیق و شنیدن شرح وضعیت بیمار مانند هرگونه علامت یا تغییر در ظاهر ناحیه آسیب دیده، با تجویز آزمایش خون برای بررسی افزایش گلبول‌های سفید که ممکن است نشانه‌ای از عفونت باشد، در تشخیص بیماری اطمینان حاصل می‌کند. در موارد نادر، پزشک برای تایید وضعیت بیمار سی تی اسکن را توصیه می‌کند. همچنین ممکن است آزمایشاتی را برای رد سایر بیماری‌ها مانند کیست درموئید (تومور سلول زایا) که شبیه کیست پیلونیدال است انجام دهد.

نحوه درمان کیست مویی

کیست مویی یک بیماری بسیار شایع است. اما بسیاری از بیماران به دلیل خجالت، دیر اقدام به درمان می‌کنند و این امر باعث وخامت وضعیت بیمار می‌شود.

بیمار در صورت مشاهده هر کدام از علائم کیست مویی باید به پزشک متخصص مراجعه کند. پزشک با بررسی ضایعه، بیماری را تشخیص می‌دهد و روش درمان مناسب با شرایط بیمار را انتخاب می‌کند. روش‎های درمانی معمول عبارتند از:

• عمل برداشتن موی زائد

در موارد جزئی و در صورت عدم وجود عفونت، برداشتن مو به روش اصلاح، کرم‌های موبر، اپیلاسیون و لیزر ممکن است اولین قدم در درمان سینوس پیلونیدال باشد.

تحقیقات نشان می‌دهد که برداشتن منظم مو‌های زائد و حفظ بهداشت ناحیه مذکور، ممکن است منجر به کاهش روش‌های جراحی و بازگشت به فعالیت‌های عادی شود. با این حال، در برخی موارد، حذف مو باعث عود پیلونیدال می‌شود. بیماران باید از روش‌های مناسب و مطمئن برای رفع مو‌های زائد استفاده کنند، زیرا برخی روش‌ها ممکن است باعث تحریک یا بثورات پوستی شود.
 
• تخلیه آبسه

در این روش پزشک با تخلیه آبسه اجازه می‌دهد تا چرک خارج شده و التهاب کاهش یابد. کاهش آبسه می‌تواند به نمایان شدن سینوس پیلونیدال و درمان آسان‌تر کمک کند. چند هفته پس از تخلیه آبسه، پزشک حفره یا سینوس را برش می‌دهد.

• دارو درمانی

آنتی بیوتیک‌ها ممکن است به کاهش عفونت و درمان التهاب شدید کمک کنند.

• جراحی کیست پیلونیدال

جراحی مطمئن‌ترین روش برای درمان و برداشتن سینوس پیلونیدال است، اما می‌تواند با عوارض احتمالی مانند بهبود ضعیف زخم همراه باشد. برداشتن کامل سینوس با بریدن آن ممکن است در دراز مدت به نتیجه بهتری منجر شود، اما دوره بهبودی ممکن است طولانی‌تر گردد.

کیست پیلونیدال تا زمانی که پزشک کیست را باز نکرده و تخلیه نکند و یا کیست را با جراحی برندارد، باقی می‌مانند. پس از درمان، یک تا دو ماه و در بعضی موارد، تا شش ماه طول می‌کشد تا زخم بهبود یابد.

درمان های خانگی کیست پیلونیدال

در درمان‌های خانگی کیست مویی می‌توان از عصاره درخت چای، روغن کرچک، سیر، زردچوبه، آلوئه‌ورا، عسل و موم عسل، چای کیسه‌ای، نمک و یا سرکه سیب در محل آسیب دیده استفاده کرد.

درصورت ادامه درمان به‌صورت خانگی، باید موارد زیر رعایت شود:

• کیست و ناحیه اطراف آن را همیشه تمیز نگه داشته شود.
• از تراشیدن نواحی اطراف کیست خودداری شود، زیرا این کار می‌تواند باکتری‌ها را وارد ناحیه آسیب دیده کرده و باعث عفونت شود.
• چند بار در روز کمپرس گرم به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه روی کیست قرار داده شود. این کار ممکن است کیست را به سطح نزدیک‌تر کند و به آن اجازه تخلیه دهد. اگر مو در زیر پوست گیر کرده باشد، کمپرس گرم ممکن است به رشد آن کمک کند.
• استفاده از پماد‌های آنتی بیوتیک سه‌گانه یا محلول‌های ضد‌عفونی‌کننده مانند روغن درخت چای بر روی کیست می‌تواند از عفونت جلوگیری کند.
• از برداشتن یا ترکیدن کیست خودداری شود. ترکاندن کیست می‌تواند باکتری را به پوست وارد کند و باعث عفونت یا بدتر شدن کیست شود.
• گاهی اوقات، مو‌های زیرپوستی قبل از این‌که در زیر فر شوند، در بالای پوست قابل مشاهده است. در این صورت، برداشتن آن با موچین تمیز ممکن است بهبود را تسریع کند، اما اگر مو‌ها کاملاً زیر پوست هستند نباید چنین کاری کرد.

لازم به ذکر است سینوس‌های مویی می‌توانند در هر جایی از بدن همراه با مو ایجاد شوند، به طوریکه موارد نادری از کیست پیلونیدال در دیگر نقاط بدن به غیر از انتهای ستون فقرات، مشاهده شده است، که توضیحات کیست مویی انتهای ستون فقرات، در این موارد هم صدق می‌کند. به عنوان مثال مواردی از کیست پیلونیدال در میان انگشتان آرایشگران، افرادی که از سگ‌ها نگهداری می‌کنند و افرادی که پشم گوسفندان را می‌چینند، دیده شده است.