اقتصاد۲۴-«رصدخانه مهاجرت ایران» امسال ویژه نامه آماری-تحلیلی جابه جایی‌های اجباری و پناهجویی در ایران و جهان را در آستانه روز جهانی پناهندگان منتشر کرده است. بر اساس این گزارش آنچه که ما از مهاجرت اجباری و پناهجویی می‌دانیم بسیار اندک است. پناهنـدگان و پناهجویـان بیـش از هـر نـوع حمایتـی اعـم از اسـکان موقـت، اجـازه اقامـت و یـا کمـک هزینـه مالـی، نیازمند چشـم انـداز و امیـد برای بازسـازی روحی و جسـمی برای شـروعی دوبـاره هسـتند. ایـن نیاز بـه انداز‌های اسـت که تاکیـد شـعار امسـال روز جهانی پناهنـدگان، «امید آفرینی بـرای پناهنـدگان و پناهجویـان دور از خانه» برگزیده شـده اسـت.
۳۰ میلیون پناهنده در کل جهان
جمعیت پناهندگان در جهان به عدد بی‌سابقه ۳۰ میلیون نفر رسیده است و رشد ۳۸ درصدی را نسبت به سال قبل نشان می‌دهد، جمعیت پناهجویان به سطح ۵.۴ میلیون نفر رسیده است که نشانگر رشد ۱۸ درصدی در این حوزه است. افزایش جمعیت پناهندگان و پناهجویان اثرات سوء و نامطلوبی را برای هم کشور‌های مبدأ و مقصد در پی دارد. چراکه کشور‌های مبدأ با از دست‌دادن سرمایه‌های انسانی دچار خسران مضاعف می‌شوند و کشور‌های میزبان و مقصد نیز با افزایش چشمگیر هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی درزمینهٔ پذیرش و ادغام اقتصادی و اجتماعی پناهجویان مواجه می‌شوند، به‌ویژه زمانی که در نظر داشته باشیم قریب به ۷۶ درصد پناهندگان و پناهجویان توسط کشور‌هایی با درآمد کم و یا متوسط میزبانی می‌شوند.
حضور ۳.۴ میلیون پناهنده در ایران
کشور‌های با درآمد کم و متوسط میزبان ۷۶ درصد از پناهندگان و سایر افراد نیازمند حمایت بین‌المللی هستند. همچنین ۷۰ درصد این افراد در کشور‌هایی که در همسایگی کشورشان قرار دارند به سر می‌برند. ترکیه با حدود ۳.۶ میلیون پناهنده میزبان بیشترین تعداد پناهنده در جهان است. ایران نیز با ۳.۴ میلیون نفر در وضعیت مشابه پناهندگی، بعد از ترکیه قرار دارد.
افزایش پناهندگان ایرانی در سال ۲۰۲۲
بر اساس آخرین آمار کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، در سال ۲۰۲۲ میلادی، جمعیت ایرانیان در وضعیت پناهجویی در جهان ۶۹ هزار و ۲۳۷ نفر بوده است که نسبت به جمعیت ۶۸ هزار و ۹۴۰نفری سال قبل، افزایش یافته است.
نمودار زیر روند ده ساله جمعیت پناهجویان ایرانی در بازه سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۲ را نمایش می‌دهد.
عراق از مقاصد پناهجویان ایرانی
بر اساس آمار کمیساریای عالی پناهندگان در سال ۲۰۲۲ عراق رتبه پنجم در میان کشور‌های پناهجوفرست را دارد. از طرف دیگر این کشور در سال ۲۰۱۲ و ۲۰۱۷ یکی از ده مقصد اصلی ایرانیان پناهجویی بوده است که درخواست جدید پناهندگی را ثبت‌کرده‌اند. با تاکید بر وضعیت پناهجویی و پناهندگی ایرانیان در این کشور، بر اساس نمودار زیر تعداد پناهجویان ایرانی در سال ۲۰۲۲ در عراق، ۴ هزار و ۷۵۳ نفر بوده است که نسبت به سال قبل، تقریباً ۱۹ درصد کاهش یافته است.
آمار بالای میل به پناهندگی ایرانیان در ترکیه
در سال ۲۰۲۲ میلادی، ۱۳ هزار و هشتاد و چهار ایرانی در وضعیت پناهجویی در ترکیه بوده‌اند که نسبت به سال قبل تقریباً ۳۱ درصد کاهش یافته است. در طی سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ تعداد ایرانیان در وضعیت پناهجویی در ترکیه در تراز سه هزار نفر قرار گرفت، اما پس از آن تعداد پناهجویان در ترکیه افزایش یافت. روند تعداد ایرانیان در وضعیت پناهجویی در ترکیه در سال ۲۰۱۶ به تراز ۲۴ هزار نفر و در سال ۲۰۱۸، به بالاترین حد خود (تقریباً ۳۰ هزار نفر) رسید.
سهم یک درصدی ایرانیان از مهاجرت غیرقانونی
بیشترین سهم ایرانیان از مهاجران غیرقانونی شناسایی‌شده با ۲.۵ و ۲.۳ درصد به ترتیب مربوط به سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۱ میلادی است. از سال ۲۰۰۹ تا مارس ۲۰۲۳ ایرانی‌ها به‌طور متوسط سهمی یک‌درصدی از مهاجران غیرقانونی شناسایی‌شده در مرز‌های اتحادیه اروپا داشته‌اند.
رتبه اول ایران در عبور غیرقانونی از کانال مانش
از سال ۲۰۰۹ تا مارس ۲۰۲۳ درمجموع ۵۲ هزار و ۵۴ مهاجر ایرانی غیرقانونی در مرز‌های اتحادیه اروپا و کشور‌های عضو شینگن شناسایی شده‌اند. بیشترین تعداد مهاجران ایرانی غیرقانونی با ۲۴ هزار و ۶۶۲ و شش هزار و ۵۷۵ نفر به ترتیب مربوط به سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ میلادی بوده است. به‌طور متوسط سالانه حدود ۳۴۷۰ مهاجر غیرقانونی ایرانی در مرز‌های اتحادیه اروپا و کشور‌های عضو شینگن شناسایی شده‌اند. همچنین بیشترین ایرانیان شناسایی‌شده با حدود ۷۱ درصد مربوط به مسیر مدیترانه شرقی بوده است. همچنین ایران با ۱۸هزار و ۳۱۸ نفر مهاجر غیرقانونی، اولین کشور در عبور غیرقانونی باقایق در کانال مانش از سال ۲۰۱۸ تا مارچ ۲۰۲۳ است.
تصویر زیر تعداد و سهم مهاجران غیرقانونی ایرانی شناسایی‌شده در مسیر‌های مختلف را نشان می‌دهد