اقتصاد۲۴-میدان گازی مشترک پارس جنوبی که در خلیج فارس و در آب‌های سرزمینی ایران و قطر واقع شده‌است، بزرگ‌ترین میدان گازی جهان است که هفت درصد از ذخایر گاز دنیا و ۵۰ درصد از ذخایر گاز ایران را در بر گرفته است و ۷۰ درصد از گاز تولیدی کشور در این میدان تولید می‌شود.
در این میدان ۳۸ سکوی فعال عملیاتی، یک سکوی اقامتی و یک بارج شناور اقامتی در دریا مستقر هستند. همچنین در این منطقه ۶ هزار کیلومتر خط لوله از سکو‌های ۳۸ گانه تا ساحل کشیده شده که حدود سه هزار کیلومتر آن خط لوله گاز ترش و نزدیک به سه هزار کیلومتر خط لوله گلایکول یا ضد یخی است که به آن گاز تزریق می‌شود.
یک‌سوم پارس جنوبی، سهم ایران
یک‌سوم میدان پارس جنوبی در اختیار ایران است و دو سوم آن در جغرافیای کشور قطر قرار دارد. هرچند ایران از نظر مساحت، میزان کمتری از میدان را در اختیار دارد، اما از نظر میزان تولید لحظه‌ای از قطر پیشی گرفته است. قطر بهره‌برداری از این میدان را بسیار زودتر از ایران آغاز کرده و به همین دلیل در تولید انباشته و کل از کشور ما جلوتر است.
ارزش محصولات فاز ۱۱، سالیانه پنج میلیارد دلار برآورد شده و تولید حدود ۶۵۰ تا ۷۰۵ میلیون متر مکعب گاز در روز از نظر ارزش حرارتی و تولید هیدروکربن معادل تولید چهار تا ۴.۵ میلیون بشکه نفت خام در روز است.
فراز و نشیب ۲۰ ساله فاز ۱۱
طرح توسعه فاز ۱۱ میدان پارس جنوبی از سال ۱۳۷۹ رقم خورد، اما تا سال‌ها بعد به دلیل بدعهدی‌های شرکت‌های خارجی در زمینه مشارکت در این طرح، مسیری پرفراز و نشیب را تا رسیدن به بهره‌برداری طی کرد.
در مهرماه ۱۴۰۰، توسعه فاز ۱۱ به عنوان اولویت در دستور کار وزارت نفت قرار گرفت. در آذرماه ۱۴۰۱، دکل حفاری well target ۲ با هدف سرعت بخشیدن به حفاری، در موقعیت نصب شد و در تیرماه ۱۴۰۲، سکوی ۱۲ سی جابه‌جا و در موقعیت ۱۱ بی نصب شد و در نهایت، در ۶ شهریور با حضور رئیس‌جمهوری افتتاح شد. «محمدحسین متجلی» مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس که توسعه فاز‌های پارس جنوبی را برعهده دارد، از حضور مردم بوشهر در این مراسم به عنوان یک نقطه عطف یاد می‌کند.
چرا سکوی ۱۲ سی جابه‌جا شد؟
سکوی ۱۲ سی که در شرقی‌ترین نقطه مخزن واقع شده است، با افت تولید مواجه شده بود. به همین دلیل شرکت ملی نفت تصمیم به جابه‌جایی سکو گرفت.
سود حاصل از جابه‌جایی سکو
حدود سه تا چهار سال لازم بود تا برای موقعیت ۱۱ بی، یک سکوی جدید طراحی و مهندسی و تجهیزات آن خریداری و نصب شود. به همین دلیل به جای ساخت یک سکوی جدید، از سکوی ۱۲ سی استفاده شد و به این صورت در زمان صرفه‌جویی شد.
بیشتر بخوانید:داستان پرماجرای فاز ۱۱ پارس جنوبی؛ از توتال تا خلا سکوی فشارافزایی
اهمیت جلوگیری از هدررفت زمان در بهره‌برداری از یک میدان مشترک هنگامی بهتر درک می‌شود که بدانیم در صورت تعلل در بهره‌برداری، شریک از بهره بیشتری برخوردار خواهد شد.
هر سکوی دریایی توسط یک خط دریایی ۳۲ اینچ به پالایشگاه خشکی (که به‌طور متوسط ۱۱۰ تا ۱۱۵ کیلومتر است) متصل می‌شود. برای اتصال سکوی ۱۲ سی تا پالایشگاه فاز ۱۲ (که حدود ۱۲۰ کیلومتر خط لوله است)، از ظرفیت خط لوله ۱۲ سی استفاده شد.
با جابه‌جایی سکوی ۱۲ سی و استفاده از ظرفیت خط لوله آن، غیر از جلوگیری از هدررفت زمان، حدود ۸۰۰ میلیون دلار صرفه‌جویی رقم خورد.
مهندسی دقیق متخصصان ایرانی
نصب یک سکو در موقعیتی که چاه‌های زنده (چاه‌های در حال بهره‌برداری) در آن وجود دارد، نیازمند مهندسی بسیار دقیق است که به دست متخصصان ایرانی انجام شد.
پیش از این، همه سکوها در خشکی ساخته و توسط بارج به موقعیت نصب، حمل می‌شدند. اما این بار، متخصصان، یک سکوی زنده (سکویی که از آن بهره‌برداری می‌شود) را از حالت بهره‌برداری خارج و وارد فرایند قبل از راه‌اندازی کردند.
وقتی سکویی ساخته می‌شود وارد فرایند پیش‌راه‌اندازی و راه‌اندازی می‌شود، اما این‌بار همه فرایند‌ها معکوس شد؛ سکو از حالت زنده خارج و توسط شناور اوشنیک (که در اختیار شرکت تأسیسات دریایی است) حمل شد و در موقعیت ۱۱ بی قرار گرفت.
راه‌اندازی همه سکو‌های پارس جنوبی توسط شرکت‌های ایرانی
شرکت پتروپارس پیمانکار اصلی طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی است. شرکت نفت و گاز پارس (یکی از شرکت‌های فرعی تابعه شرکت ملی نفت ایران) نیز ماموریت انجام مطالعات مهندسی، ساختمان و نصب و راه‌اندازی همه فاز‌های میدان مشترک پارس جنوبی را بر عهده دارد.
غیر از حفاری‌های لازم برای طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی و انتقال سکوی ۱۲ سی به دست متخصصان شرکت‌های ایرانی، همه ۳۸ سکوی پارس جنوبی توسط شرکت‌های ایرانی راه‌اندازی شده است.
میزان تولید از فاز ۱۱ پارس جنوبی
در سال گذشته، با تولید روزانه ۷۰۵ میلیون متر مکعب، رکورد تولید گاز از این میدان زده شد که قرار است با طرح‌های توسعه در فاز ۱۱ و خط ۱۶ این عدد افزایش پیدا کند.
اهمیت فشار افزایی در میدان پارس جنوبی
همه مخازن گاز و نفت پس از مدتی، با افت تولید مواجه می‌شوند. افت تولید، با توجه به میزان برداشت از هر مخزن، پیش‌بینی‌پذیر است. درخصوص میدان گازی پارس جنوبی نیز همین مساله مطرح است.
مهندسان شرکت نفت و گاز پارس در حال انجام مطالعات بر روی این مخزن هستند تا به صورت تخمینی اطلاعاتی درباره زمان ورود پارس جنوبی به افت تولید را به دست آورند، زیرا این موضوع اهمیت دارد که عملیات فشارافزایی در کجا انجام شود (دریا یا خشکی) که مهندسان در حال بررسی هر دو بخش (دریا و خشکی) هستند تا زمان از دست نرود.
با توجه به اینکه فشارافزایی در دریا در کشور ما بحثی جدید است، نیاز است که در برخی از بخش‌ها از مشاوران خارجی استفاده شود.
در این میان، طرح توسعه فاز‌های پارس جنوبی و چاه‌های میان‌میدانی هم مطرح است تا بتوان بحث افت تولید را تا حدی جبران کرد.
همه مردان پارس جنوبی
تولید روزانه ۷۰۵ میلیون متر مکعب گاز، فقط با تلاش نیروی انسانی متخصصی میسر می‌شود که در سکو‌های گازی پارس جنوبی مستقر هستند.
متخصصان پارس جنوبی وظیفه نگهداری، بهره‌برداری، پشتیبانی و تعمیرات سکوها را برعهده دارند. نیرو‌های بهره‌بردار مستقر در سکوها، ۱۴ روز کار و ۱۴ روز استراحت می‌کنند. در صورتی که زمان استراحت نیرو‌ها فرا برسد، اما شرایط جوی نامساعد باشد، آنان نمی‌توانند به ساحل برگردند.
نکته دیگری که بر سختی کار این نیرو‌ها می‌افزاید ضرورت تعمیرات سکوها در تابستان است، زیرا در زمستان که مصرف گاز در اوج خود قرار دارد، نمی‌توان تولید از یک چاه را حتی برای یک ساعت هم متوقف کرد؛ در نتیجه، تعمیرات سکوها در گرمای طاقت‌فرسا و هوای شرجی انجام می‌شود تا در زمستان توقف تولید رخ ندهد و بیشترین میزان تولید از میدان مشترک پارس جنوبی صورت بگیرد.
از دیگر دشواری‌های کار در میدان مشترک پارس جنوبی (که از محدودیت‌های تولید گاز در این میدان نیز به شمار می‌رود)، وجود گاز بسیار سمی و کُشنده هیدروژن سولفوره یا h ۲ s است که در میادین گازی به‌ویژه میدان گازی پارس جنوبی به وفور وجود دارد.
برنامه‌های شرکت نفت و گاز پارس برای افزایش تولید در آینده
شرکت نفت و گاز پارس برای افزایش تولید گاز از میدان پارس جنوبی در آینده دو هدف را دنبال می‌کند:
۱. موضوع نگهداشت تولید که در آن تعمیرات اساسی از ابتدایی‌ترین کار‌ها به شمار می‌رود و با شدت و جدیت در سکو‌های پارس جنوبی انجام می‌شود.
۲. بحث ساخت تأسیسات فشارافزایی که مطالعات طراحی پایه آن در دو بخش فراساحل و دریا در حال انجام است.
در کنار این اهداف، توسعه سایر میادین از جمله میدان کیش، میدان پارس شمالی، میدان فرزاد (میدان مشترک با عربستان) و میدان بلال نیز در دستور کار قرار دارد.