اقتصاد۲۴- جنگ اسرائیل و حماس که شروع شد بسیاری منتظر زلزله‌ای جدی در بازار‌های جهانی و به خصوص بازار نفت و گاز و انرژی بودند.
هرچند دیگر کسی منتظر اتفاقی شبیه سال ۱۹۷۳ نبود که عربستان سعودی و سایر تولیدکنندگان اوپک به دنبال «جنگ یوم کیپور» جریان‌های صادرات نفتی به غرب را مسدود کردند و شیر‌های نفت را بستند، اما تحلیلگران و فعالان بازار، خاطره نزدیک آغاز جنگ روسیه و اوکراین در ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ را در یاد داشتند، جنگی که منجر به تغییر وضعیت در بازار‌های اصلی جهان و به خصوص بازار مواد غذایی نیز شد.
عربستانی که دیگر کشور سال ۱۹۷۳ نیست
البته که اکنون هیچ کس انتظار ندارد که ریاض در حال مذاکره با واشنگتن بر سر عادی سازی روابط با اسرائیل، بخاطر همبستگی با فلسطینی‌ها شیر‌های نفتی خود را به روی خریداران ببندد.
حتی می‌توان اینطور گفت که ریاض در مسیر کاملا برخلاف سال ۱۹۷۳، حالا به عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده نفت خاورمیانه، روز سه‌شنبه اعلام کرد تلاش‌هایش را با شرکای خود مضاعف کرده تا مانع وخامت اوضاع در غزه و مناطق پیرامون آن شود و حمایت خود برای تثبیت بازار‌های نفت را مجددا تأیید کرد.
اما در بدترین حالت، این درگیری ممکن است مذاکرات عادی‌سازی بین ریاض و اسرائیل را از مسیر خود خارج کند و تا حدی جلوی عرضه مضاعف نفت عربستان را بگیرد.
جنگ روسیه و اوکراین و افزایش مواد غذایی در سرتاسر جهان
به گزارش اقتصاد ۲۴، باید توجه داشت که جنگ روسیه و اوکراین، قیمت غذا را در سراسر جهان با افزایش جدی مواجه کرد. کشور‌هایی که اقتصاد شکننده آنان هنوز از تبعات کرونا رهایی نیافته بودند، به ناگاه در مواجهه با تبعات جنگ روسیه و اوکراین، آن هم به عنوان دو کشوری که بزرگ‌ترین تولیدکنندگان غلات و مواد غذایی محسوب می‌شوند، با تورم بالا در بازار خوراکی‌ها روبرو شدند.
حالا نیز با طولانی شدن زمان جنگ در نوار غزه و امکان گسترش آن به کشور‌های دیگر، این بار بازار‌های نفت و گاز هستند که در معرض خطر جدی قرار دارند و در این میان افزایش قیمت نفت نیز می‌تواند موتور رشد دوباره تورم در جهان را رقم بزند، اتفاقی که از آن به عنوان تهدیدی جدی برای اقتصاد‌های جهانی یاد می‌شود. به این ترتیب می‌توان حالا صریح‌تر ارزیابی کرد که اگر جنگ پیشین، قیمت غذا را با انفجاری جدی روبرو کرد، جنگ تازه دور جدیدی از افزایش قیمت در اثر رشد بهای نفت را رقم خواهد زد.
در مساله جنگ حماس و اسرائیل هر چند در ساعت‌های نخست بازار‌های انرژی دچار هیجان نشدند، اما به نظر می‌رسد در نهایت و با تاخیری حدودا ۷۰ ساعته بالاخره بازار‌های انرژی ناچار به واکنش جدی در برابر ادامه جنگ در نوار غزه شدند و بالاخره در پی حمله گسترده اسرائیل و این تهدید که قصد دارد به صورت زمینی وارد نوار غزه شود، قیمت شاخص جهانی نفت خام برنت در معاملات اولیه آسیا در روز یکشنبه تا ۴.۱ درصد افزایش یافت و به بالاترین سطح ۸۸.۱۵ دلار در هر بشکه رسید. پیش از این، قیمت نفت خام برنت در پایان معاملات روز جمعه ۶ اکتبر ۸۴.۵۸ دلار بود.
نوسان قیمت نفت پس از حمله حماس به اسرائیل
البته با وجود این جهش قیمت، بهای شاخص جهانی نفت خام برنت هنوز کمتر از نرخ اوج خود در یکسال اخیر یعنی ۹۷.۶۹ دلار در هر بشکه است که در ۲۸ سپتامبر ثبت شد.
اما عجیب این بود که در روز ۱۸ مهرماه یعنی روز دوشنبه، قیمت نفت برنت با ۳۰ سنت معادل ۰.۳ درصد کاهش، به ۸۷ دلار و ۸۵ سنت در هر بشکه رسید. بهای معاملات وست تگزاس اینترمدیت آمریکا با ۳۱ سنت معادل ۰.۴ درصد کاهش، به ۸۶ دلار و هفت سنت در هر بشکه رسید.
در حالی که هر دو شاخص روز دوشنبه، در پی درگیری میان مبارزان مقاومت فلسطین و نیرو‌های اسرائیلی که نگرانی‌های جدی درباره مختل شدن عرضه نفت خاورمیانه را ایجاد کرده بود، تا سه دلار و ۵۰ سنت افزایش داشتند.
اما این کاهش در روز چهارشنبه، ۱۹ مهرماه جبران شد و این بار قیمت نفت در معاملات این روز بازار آسیا، تحت تاثیر نگرانی سرمایه‌گذاران از مختل شدن عرضه به دلیل تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه، دوباره افزایش یافت. قیمت نفت برنت در این روز با ۲۶ سنت معادل ۰.۳ درصد افزایش، به ۸۷ دلار و ۹۱ سنت در هر بشکه رسید. بهای معاملات وست تگزاس اینترمدیت آمریکا با ۱۷ سنت معادل ۰.۲ درصد افزایش، به ۸۶ دلار و ۱۴ سنت در هر بشکه رسید.
بیشتر بخوانید: ارزیابی از تاثیر جنگ حماس و اسراییل بر اقتصاد ایران / جمهوری اسلامی در دام نتانیاهو نیفتد
البته با توجه به نوسان و دامنه کم اثر تغییر قیمت‌ها می‌توان به این ارزیابی نیز رسید که جنگ رخ داده در نوار غزه، هنوز تهدیدی فوری و جدی برای روند عرضه جهانی نفت و گاز احتمالا محسوب نمی‌شود و هر چند تهدید حمله زمینی اسرائیل به نوار غزه بازار نفت را با تکان‌های محدودی رو به رو کرد، اما در نهایت همچنان تحلیلگران بازار مدعی هستند که اگر اسرائیل سعی کند پای ایران را به معادلات جنگ باز کند، آن گاه می‌توان منتظر افزایش چشمگیر قیمت نفت بود.
قیمت نفت را گسترش جنگ به ایران تهدید می‌کند
این در حالی است که فعلا به نظر می‌رسد که معامله‌کنندگان نفت خام انتظار افزایش شدید قیمت را ندارند چرا که هیچ تهدید فوری عرضه نفت را تهدید نمی‌کند. با این حال، همه نگاه‌ها به سمت ایران به عنوان یکی از تولیدکنندگان بزرگ نفت است.
کما اینکه روز یکشنبه نیز بلومبرگ در این رابطه نوشت که در صورت وقوع حمله‌ای تلافی‌جویانه علیه ایران، ترس‌ها در خصوص تنگه هرمز هم تشدید خواهد شد. تهران پیش از این تهدید کرده بود که می‌تواند شریان حیاتی کشتیرانی در تنگه هرمز را ببندد.
به گزارش اقتصاد ۲۴، همچنین یورونیوز گزارش کرد که باب مک نالی، رئیس «گروه انرژی راپیدان» و یکی از مقامات سابق کاخ سفید گفته است که «در صورت گسترش درگیری به ایران، سناریوی ایجاد اختلال در مسیر انتقال نفت» هم محتمل خواهد بود. وی در عین حال خاطرنشان ساخت که چنین سناریویی در حال حاضر بعید به نظر می‌رسد.
یورونیوز در ادامه این گزارش نیز به مساله دیگری اشاره می‌کند و آن این است که این سناریو درست زمانی مطرح می‌شود که ذخایر جهانی نفت خام همین حالا هم به دلیل ماه‌ها افت شدید تولید عربستان سعودی و روسیه، برای مدت کوتاهی در ماه گذشته میلادی سبب شد تا قیمت نفت برنت نزدیک به ۱۰۰ دلار در هر بشکه برسد.
از سوی دیگر تحولات تازه در حالی رقم می‌خورد که صادرات نفت خام ایران از ماه مه بطور قابل توجهی افزایش یافت؛ چراکه به نظر می‌رسید به عنوان بخشی از تلاش‌های دولت بایدن برای برقراری صلح در خاورمیانه، از سختگیری‌ها در اجرای تحریم‌های آمریکا کاسته شده بود.
جهان نیازمند صادرات نفت ایران است
به گزارش اقتصاد ۲۴، یافته‌های شرکت تحلیل داده «کپلر» نشان می‌دهد که صادرات ایران از ۱.۳۵ میلیون بشکه در روز در ماه آوریل به ۱.۷۹ میلیون بشکه در روز در ماه آگوست رسیده بود که بیشترین میزان از نوامبر ۲۰۱۹ محسوب می‌شود.
افزایش صادرات نفت ایران در این مدت به نفع دولت آمریکا نیز بود، زیرا باعث می‌شد قیمت‌هایی که در پی تصمیم عربستان (برای کاهش ۱ میلیون بشکه در روز) همچنین کاهش تولید روسیه (به قرار ۳۰۰ هزار بشکه در روز) افزایش یافته بود و بازار‌های جهانی را در تنگنا قرار داده بود، تعدیل شود.
از طرف دیگر، در شرایط فعلی نفت ایران برای بازار‌های جهانی اهمیت فزاینده‌ای پیدا کرده است چرا که عرضه محموله‌های نفتی ایران به بالاترین حد خود در پنج سال اخیر رسیده است. این امر با همراهی ضمنی واشنگتن همراه بوده است چرا که دو طرف درگیر نوعی دیپلماسی برای ایجاد مجدد محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای تهران هستند.
ایران عضو مهم اوپک که به تنگه هرمز دسترسی دارد
در همین حال، اما به گزارش اقتصاد ۲۴، ایران نیز که یکی از اعضای مهم اوپک است، حمایت خود را از حمله فلسطینی‌ها اعلام کرده است. در همین حال و بعد از این حمایت صریح ایران بود که مک‌نالی گفته بود که اگر اسرائیل بخواهد با ضربه‌زدن به زیرساخت‌های ایران پاسخ دهد، آن وقت خواهد بود که «به دلیل خطر احتمال ایجاد اختلال [در عرضه نفت]، قیمت‌های نفت خام هم فورا افزایشی خواهد شد».
اما از سوی دیگر برخی تحلیلگران بازار انرژی نیز به بلومبرگ گفته بودند که شاید حمله حماس علیه اسرائیل و اعلام جنگ متقابل اسرائیل علیه حماس باعث شود که دولت جو بایدن بار دیگر مجبور شود با صادرات محموله‌های نفتی ایران به چین برخوردی قهری‌تر داشته باشد و این همان مساله‌ای است که می‌تواند به صورت دومینو وار بر وضعیت کشور تاثیر بگذارد.
کما اینکه بلومبرگ در این باره نیز خبر داده بود که یک سناریوی شدیدتر این است که ایران می‌تواند در مواجهه با یک تحریک احتمالی مستقیم، با مسدود کردن تنگه هرمز به آن پاسخ دهد.
این ادعای بلومبرگ در حالی مطرح می‌شود که نفت‌کش‌ها روزانه نزدیک به ۱۷ میلیون بشکه نفت خام و میعانات را از طریق تنگه هرمز جابجا می‌کنند که در باریک‌ترین نقطه آن فقط ۳۳ کیلومتر عرض دارد و همچنین باید یادآوری کرد که تهران همزمان با اعمال تحریم‌ها علیه ایران، در سال ۲۰۱۱ هم تهدید به بستن تنگه هرمز کرده بود، اما در نهایت از این موضع عقب‌نشینی کرد.
تعدیل قیمت سوخت به مدد نفت ایران
به گزارش اقتصاد ۲۴ همه این ارزیابی‌ها نیز اکنون در شرایطی است که موج افزایشی عرضه بشکه‌های نفت ایران تا حدودی به تعدیل قیمت سوخت در سال جاری میلادی کمک کرده بود، آن هم در زمانی که عربستان و روسیه عرضه خود را کاهش داده بودند و در واقع ایران بود که به نوعی در متعادل کردن قیمت سوخت دخیل بود. نباید فراموش کرد که اقدام مشترک ریاض و مسکو باعث می‌شود تا ذخایر نفت خریداران با سریع‌ترین سرعت ممکن کاهش یابد و قیمت بالایی را برای عرضه‌های فوری نفت در پی داشته باشد. همچنین کاهش تولید توسط سعودی‌ها و روسیه ممکن است قیمت‌ها را بیش از حد بالا بیاورد و نگرانی‌ها را تشدید کند و خطر افزایش نرخ بهره را تقویت کند.
بیشتر بخوانید: ذخایر گاز ایران ۲.۵ برابر آمریکا، و تولید گاز ایران یک چهارم آن‌ها است!
این افزایش تولید بی سابقه نفت ایران حداقل در ۵ سال اخیر، توانست تا حدودی جبران دو میلیون بشکه نفت عربستان باشد که با کاهش تولید به حدود ۹ میلیون بشکه در روز در کنار روسیه قرار گرفته بود. این در حالی است که باز هم بر اساس برآورد‌های بلومبرگ، عربستان سعودی حدود ۳ میلیون بشکه در روز ذخایر نفتی دارد و همسایه آن یعنی امارات عربی متحده هم یک میلیون بشکه ذخیره دارد و البته ذخایر نفتی ایران بر روی کشتی و دریا تا ۴۰ میلیون بشکه اکنون پیش بینی می‌شود.
همین ظرفیت فوق‌العاده بیکار می‌تواند دلیل دیگری باشد تا معامله‌کنندگان انتظار افزایش فوری قیمت طی روز‌های آتی را نداشته باشند، اما در نهایت به نظر می‌رسد وضعیت بازار انرژی فعلا با ثبات همراه است و تنها گسترده‌تر شدن جنگ به خلیج فارس است که می‌تواند بازار نفت را بار دیگر به آتش بکشد.