اقتصاد۲۴- روز گذشته سایت حسن روحانی، رییس‌جمهور پیشین کشور، خبر داد که وی از سوی شورای نگهبان به منظور شرکت در انتخابات ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری ردصلاحیت شده است.
روحانی سومین رییس جمهوری است که شورای نگهبان او را ردصلاحیت می‌کند. پیش از این شورای نگهبان هاشمی رفسنجانی را برای انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ و احمدی‌نژاد را برای انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۶ و ۱۴۰۰ ردصلاحیت کرده بود.
البته ماجرای چهره‌های ردصلاحیت شده، تنها محدود به روسای جمهوری و مجلس نمی‌شود. در این گزارش، اما این ردصلاحیت‌ها را مورد توجه قرار داده‌ایم.
رد صلاحیت «شیخ دیپلمات»
بر اساس گزارش اکوایران، حسن روحانی در بیانه رسمی خود در واکنش به خبر رد صلاحیتش گفته است: «شما اگر نیت سیاسی جانبدارانه نداشتید، به کدام دلیل قانونی، صلاحیت کسی که بیشترین سابقه نمایندگی مردم در نظام را داشته و تا امروز، پنج دوره نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی بوده است، سه دوره نماینده مجلس خبرگان بوده است، دو دوره رئیس‌جمهور منتخب مردم بوده است، عضو و رئیس اصلی‌ترین شورا‌های تصمیم‌گیری نظام بوده است را زیر سؤال برده‌اید؟»
همان‌طور که خود روحانی هم گفته است او تا به امروز در ۱۰ انتخابات استانی و ملی خود را در معرض رای عمومی قرار داده و در تمام آن‌ها نیز رای آورده بود. همچنین او در جایگاه‌های کلیدی نیز نقش‌آفرینی کرده است. در دوره‌های اول و دوم مجلس، ریاست کمیسیون دفاع و در دوره چهارم و پنجم، نایب رییس اول و ریاست کمیسیون خارجی مجلس را بر عهده داشت.
همچنین او در سال‌های ۱۳۶۴ تا ۶۶ ریاست ستاد قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا و بین سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۶۸ به معاونت جانشین فرماندهی کل قوا منصوب شد. حسن روحانی در ۲۲ آبان ۱۳۶۸ به عنوان نماینده رهبری در شورای عالی امنیت ملی منصوب شد و تا ۱۳۸۴ منصب‌دار این مقام بود.
در کنار مسئولیت‌های ذکر شده، روحانی سابقه دبیری شورای عالی امنیت ملی و پیش‌برد مذاکرات هسته‌ای را نیز در کارنامه خود دارد. سوابقی که باعث شد او در سپهر سیاسی ایران لقب «شیخ دیپلمات» را از آن خود کند.
«عدم ساده زیستی» ایراد شورای نگهبان به علی لاریجانی
علی لاریجانی دیگر رییسی است که طعم ردصلاحیت را چشیده‌است. او در زمان ریاست‌جمهوری هاشمی رفسنجانی، پس از استعفای سید محمد خاتمی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی انتخاب و به مدت بیش از یک سال، عهده‌دار این منصب بود. پیش از این او به مدت سه سال -۶۸ تا ۷۱- در مقام رییس ستاد مشترک سپاه پاسداران حضور داشت.
لاریجانی در سال ۱۳۷۲ با حکم رهبر انقلاب، به‌عنوان رییس سازمان صداوسیما منصوب و تا سال ۱۳۸۳ به مدت ۱۱ سال مدیریت این سازمان را برعهده داشت. علی لاریجانی -پنجمین رییس مجلس شورای اسلامی- در دوره‌های هشتم، نهم و دهم نماینده مردم قم در این مجلس بود.
لاریجانی با پشتوانه این سوابق در انتخابات سیزدهمین دوره ریاست جمهوری شرکت، اما صلاحیتش از سوی شورای نگهبان رد شد - یا به تعبیر خودشان احراز نشد. او در واکنش به این رد صلاحیت، پیگیرانه از شورای نگهبان خواست تا دلایل این تصمیم را منتشر کنند. پس از کش‌و‌قوس نسبتا زیادی در آخر شورای نگهبان در نامه‌ای محرمانه عللی را منتشر کرد و لاریجانی نیز آن‌ها به‌صورت عمومی منتشر کرد.
بیشتر بخوانید: حسن روحانی به انتخابات مجلس خبرگان راه نیافت
از جمله دلایلی که در نامه رییس شورای نگهبان مبنی بر احراز نشدن صلاحیت علی لاریجانی آمده است، عدم رعایت اصل ساده زیستی مسئولان، بر اساس ملاحظه فهرستی از اموال غیر منقول مربوط به همسر و فرزندان، اعلام شده از سوی مراجع قانونی کشور، اقامت فرزندش در آمریکا و اقامت و ادامه تحصیل برخی از منسوبین درجه یک وی در انگلیس که بر خلاف مصوبه شورای عالی امنیت ملی عنوان شد و همچنین حمایت از افراد ردصلاحیت شده و دفاع از عملکرد آن‌ها ذکر شده است.
از جمله نکات مهم ردصلاحیت علی لاریجانی، نامه سرگشاده صادق آملی لاریجانی درباره فرایندی احراز صلاحیت او بود. در آن نامه آماده بود: «از اولین حضور این‌جانب در شورای‌نگهبان در سال ۱۳۸۰، قریب به بیست سال می‌گذرد. در تمام این مدت، از شورای نگهبان دفاع کرده‌ام، حتی در سال‌هایی که در قوه قضاییه بودم؛ اما هیچ گاه تصمیمات شورا را تا این حد غیر قابل دفاع نیافته‌ام؛ چه در تأیید صلاحیت‌ها و چه در عدم احراز صلاحیت‌ها. سبب این نابسامانی‌ها تا حد زیادی، دخالت‌های فزاینده دستگاه‌های امنیتی از طریق گزارش‌های خلاف واقع، در تصمیم سازی برای شورای نگهبان است؛ به ویژه اگر عضو مسئولی که باید گزارش‌های محققانه به شورا ارائه کند خود، عامدانه چیزی بر آن بیفزاید.»
گفتنی است علی لاریجانی پیش از این در انتخابات نهمین دوره ریاست جمهوری تایید صلاحیت شده بود.
هاشمی رفسنجانی: استوانه نظام
نام هاشمی رفسنجانی با جمهوری اسلامی عجین شده است. هنوز انقلاب اسلامی به پیروزی نرسیده بود که در نیمه بهمن ماه ۱۳۵۷، هاشمی حکم نخست‌وزیری مهدی بازرگان را در تالار اجتماعات مدرسه رفاه خواند و همه دانستند که او از نزدیک‌ترین‌ها به شخص امام خمینی (ره) است، همین نکته باعث شد که در آن سال‌ها هاشمی «استوانه انقلاب» نام بگیرد.
جز در قوه قضاییه، هیچ عرصه دیگری در نظام جمهوری اسلامی ایران وجود ندارد که نام و اثری از هاشمی رفسنجانی در آن نباشد. او از ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۸ نخستین رییس مجلس شورای اسلامی و جانشین فرمانده کل قوا در ماه‌های پایانی جنگ بود.
مجلس خبرگان، نهادی که هاشمی از ابتدا تا روز مرگ، نماینده آن و بین سال‌های ۱۳۸۶ تا ۸۹ رییس آن بود. او همچنین ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۵ بر عهده داشت.
هاشمی پس از جنگ دو دوره بر کرسی ریاست جمهور نشست و تا پروژه که خود «سازندگی» می‌خواند را پیش ببرد. اما در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۴ در دور دوم به محمود احمدی‌نژاد باخت.
او در آخرین دقایق باقیمانده از مهلت ثبت نام در یازدهمین دوره ریاست جمهوری، اقدام به نام‌نویسی کرد. نامزد شدن او بعد از اتفاقات سال ۸۸ و البته تلاطم‌های اقتصادی اول دهه ۹۰ به واکنش مثبت بازار روبه‌رو شد. واکنشی که البته با ردصلاحیت او خنثی شد.
وزیر اطلاعات وقت در یک گفت‌وگوی تصویری درباره این رد صلاحیت بعد‌ها توضیح داد: «بر اساس گزارشات ما از کف خیابان در سال ۹۲ آقای رفسنجانی پیروز انتخابات می‌بود. یک عزیزی گفت مگر بچه حزب اللهی‌ها می‌گذارند این اتفاق بیفتد! ... جمع‌بندی من این بود باتوجه به شرایط نظام مصلحت این بود ایشان ردصلاحیت بشوند و دلایل آن را هم نوشتم».
البته تا پیش از گفت‌وگوی بالا، بیشتر گفته می‌شد علت ردصلاحیت هاشمی، «عدم توانایی جسمی» بوده است.
احمدی‌نژاد: از معجزه هزاره سوم تا جریان انحرافی
نفر بعدی این لیست، ششمین رییس جمهور کشور است. محمود احمدی‌نژاد، که بین سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۶ استاندار اردبیل و پس از آن نیز در سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴ شهردار تهران بود، اولین رییس جمهوری که از شهرداری به ریاست جمهوری رسید.
او در انتخابات ۱۳۸۴، اکبر هاشمی رفسنجانی را در دور دوم شکست داد. سال ۱۳۸۸ نیز در پرحاشیه‌ترین انتخابات کشور، برای بار دوم در این مقام ابقا شد. پس از شروع به کار دولت دهم، کم‌کم مشکلات احمدی‌نژاد با جناح راست آغاز شد تا جایی که حلقه یاران اصلی وی را جریان انحرافی نامیدند و پس از پایان ریاست جمهوری‌اش دو یار اصلی‌اش، اسفندیار رحیم‌مشایی و حمید بقایی، محاکمه و راهی زندان شدند.
پیش از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۶ دائما خبر‌هایی منتشر می‌شد از اینکه رهبر انقلاب به محمود احمدی نژاد توصیه کرده‌اند که در این انتخابات نامزد نشود. البته تیم حامی احمدی نژاد زیر بار نمی‌رفت و این خبر‌ها را غیرموثق می‌دانست تا اینکه مقام معظم رهبری در بیانات ابتدای درس خارج فقه در تاریخ ۵ مهر ۱۳۹۵ فرمودند: «یک نفری، یک آقایی آمده پیش من، من هم به ملاحظه‌ی صلاح حال خود آن شخص و صلاح حال کشور به ایشان گفتم که شما در فلان قضیه شرکت نکنید. نگفتیم هم شرکت نکنید، گفتیم صلاح نمی‌دانیم ما که شما شرکت کنید.».
اما احمدی‌نژاد در انتخابات نام‌نویسی کرد و ردصلاحیت شد. بعدتر نیز در انتخابات سال ۱۴۰۰ هم دوباره این اتفاق تکرار شد.
بازرگان و دیگر روسا
مهدی بازرگان اولین نخست‌وزیر جمهوری اسلامی ایران نیز طعم رد صلاحیت را در سال ۱۳۶۴ و در انتخابات ریاست جمهوری چشید. بنی‌صدر نیز به عنوان اولین رییس جمهور نظام نوپای جمهوری اسلامی عاقبت بهتری نداشت و مجبور به ترک کشور شد.
از روسای دیگری که علی‌رغم اینکه کارشان به ردصلاحیت نرسید، اما بعید است دیگر بتوانند در عرصه رسمی انتخابات شرکت کنند، می‌توان به سید محمد خاتمی -رییس جمهوری دوره هفتم و هشتم- میرحسین موسوی -نخست وزیر دوره جنگ- و احمد کروبی -رییس دو دوره مجلس شورای اسلامی- اشاره کرد.