اقتصاد۲۴- این روز‌ها، بار دیگر کشور شاهد مساله انتخابات در کشور است. دو انتخابات مجلس و خبرگان در روز جمعه ۱۱ اسفند برگزار خواهد شد. رضا امیدوار تجریشی، رئیس خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان استان تهران که در فهرست «صدای ملت» حضور دارد به بهانه این انتخابات در دفتر اقتصاد ۲۴ حاضر شده و به سوالات این رسانه درباره آنچه پیش روی مجلس است توضیح می‌دهد.
رضا امیدوار تجریشی، رییس خانه صنعت، معدن و تجارت جوانان تهران، کاندیدای دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی و عضو فهرست انتخاباتی صدای ملت است.
او همواره دغدغه کسب و کار‌ها در ایران را داشته است و می‌گوید: ما با پدیده فیلترینگ، کندی سرعت اینترنت، واگذاری کسب‌وکار‌ها به نهاد‌ها و افراد خاص مواجه هستیم که منجر به فراری دادن کسب‌وکار‌ها شده است. در گذشته افراد مهاجرت می‌کردند، اما حالا شرکت‌ها مهاجرت می‌کنند. مساله بعدی این است که وقتی فضا، فضای محدود و بسته باشد، بستری برای ارتباط گرفتن وجود ندارد. کسب‌وکار‌های ما باید با ابزار‌های نوین در ارتباط باشند و شرایط سهلی میان تجار و مردم و کسب‌وکار‌ها وجود داشته باشد، اما متاسفانه این‌گونه نیست. من به عنوان یک تاجر که نمی‌توانم در بله و روبیکا تبلیغ کارهایم را انجام دهم. از همین رو حمایت هم نمی‌شوم و استارتاپ‌هایمان هم تصمیم به مهاجرت می‌گیرند. وقتی نمی‌توانیم به واسطه تحریم‌ها ارتباط درستی با دنیا برقرار کنیم، تحریم‌های داخلی و تحریم‌های خارجی، کسب‌وکار را برای ما سخت می‌کند. رتبه سهولت کسب‌وکار در ایران بسیار پایین و وحشتناک است. این هم از آن دست مسائلی است که نهاد قانون‌گذاری مانند مجلس باید ورود کند و بتواند این مسائل را حل‌وفصل کند.
در ادامه مشروح گفتگو با این کاندیدای جوان مجلس را می‌خوانید:
* چقدر فکر می‌کنید در جایگاه نماینده می‌توان کار خاصی برای بخش خصوصی ایران کرد؟ چون اصلا در مورد بخش خصوصی با هر کدام از اقتصاددانان که صحبت میکنیم، از بحران جدی سخن یاد می‌کنند، بحرانی که دیگر جانی از بخش خصوصی باقی نگذاشته است. مشکل‌های تحریم‌ها اتفاقا بیشتر گریبان‌گیر این موارد شده است. در این مورد چه فکر می‌کنید؟
- ما قانونی به نام قانون بهبود فضای کسب و کار داریم که اگر فقط همین را نظارت کنیم تا درست اجرایی شود، شاید فکر کنم ۳۰-۴۰ درصد از مسائل ما در بخش خصوصی حل می‌شود. مثال می‌زنم. هفته پیش، وزارت جهاد کشاورزی در نامه‌ای به گمرک اعلام کرده که ۵۰ درصد روی تعرفه صادرت خرما بگذارد. وقتی می‌خواهید چنین مصوبه‌ای بدهید باید ابلاغ شود، به انجمن برود، به اتاق بازرگانی برود. مگر می‌توانید چنین چیزی را مصوب کنید و...
* فعلا که مصوب می‌کند، اجرا می‌کند و می‌گیرد.
- همین است دیگر. بنده وقتی خود را صدای بخش خصوصی می‌دانم باید برای پیگیری این مسئله تا استیضاح وزیر هم پیش بروم. مگر خانه خاله است که هر کاری دلش خواست انجام دهد؟ زمانی ممکن است کشور در شرایط عادی باشد، با تحریم مواجه نبودیم، ارز داشتیم، آن وقت می‌گفتیم نیازی به ارز صادرات خرما نداشتیم. ما که برای یک دلار هم هزینه پرداخت میکنیم، بی‌خود می‌کند کسی چنین مصوبه‌ای صادر می‌کند.
داستان دوستان اینطور است که می‌گویند ما نامه زدیم، از انجمن سوال پرسیدیم. انجمن هم نامه زده که بازار را تامین میکنیم. وزارت جهاد باید تنظیم‌گر بازار باشد، اگر می‌تواند باید بخرد، دپو کند و مازادش صادر شود. اگر آمایش سرزمینی درستی داشته باشیم، میزان مصرفمان که مشخص است، میزان تولیدمان هم مشخص است. هر سال هم همین موضوع را داریم.
قانون جهش تولید دانش بنیان قانون مترقی است، اما اجرا شدن این قانون، باز نظارت می‌خواهد. باید وزرای اقتصاد، صمت و علوم را صدا کنیم، ببینیم وضعیت مالیات بستن به چه صورت است؟ درست انجام می‌شود یا نمی‌شود؟ امروز متولیان اقتصادی ما زیاد هستند. باید متولیان را کم کنیم. در بحث منفک شدن وزارت بازرگانی از وزارت صنعت و معدن، نظر‌های مختلفی وجود دارد. بعضی دوستان می‌گویند باید وزارت معادن را احیا کنیم. بعضی می‌گویند اگر وزارتخانه‌ها تفکیک شوند، این وزارتخانه با آن وزارتخانه داستان پیدا می‌کند، در صورتی که خیلی راحت می‌توانیم از همین کشور‌های همسایه خودمان الگوبرداری کنیم. ببینیم ترکیه یا امارات چه‌کار کرده است. مثلا در آمریکا جای وزارت بازرگانی، وزارت صادرات دارد یعنی با هدف صادراتی این کار را انجام می‌دهد. مثلا در دولت خودمان، معاونت علمی داریم، از آن طرف هم وزارت علوم داریم.
* اگر از شما بپرسند مهم‌ترین بحران و مشکل صنعت ایران را چه می‌دانید، چه پاسخی می‌دهید؟
- سرمایه در گردش را اکنون مهم‌ترین مشکل صنعت ایران می‌دانم، چرا که بازار هم تورم دارد، هم رکود دارد، هم منابع مالی در بانک‌ها به سمت تولید نمی‌روند و به سمت دلالی می‌رود. ببینید اکنون کمر بانک‌های برای چه شکسته است؟ برای وام‌های تکلیفی.
وام‌ها هیچ‌وقت به سمت تولید نمی‌روند. وام فرزندآوری مثلا ۴۰ میلیون تومان می‌دهید با بهره ۴ یا ۱۰ درصدی.
آن ۴۰ میلیون تومان شاید پوشاک بچه یا خرج دو سه ماه آن بچه یا پول بیمارستان آن بچه است. به بانک فشار آوردید، آن طرف را هم مقروض کردید.
در صورتی که اگر اقتصاد و صنعت ما توانمند باشد، حقوق او هم بالاتر می‌رود چون کسی که تولید دارد و کاسب است نمی‌خواهد نیروی خوبش را از دست بدهد. پس دنبال کسی است که به او بیشتر حقوق دهد، چون بهره‌وری بیشتری از او می‌گیرد. اینجا زنجیره‌ای شکل می‌گیرد.
*مساله تحریم‌ها و نپیوستن ایران به FATF را چقدر موثر می‌دانید؟
- ببینید من همیشه در این باره نوشته ام و بر مساله حل تحریم‌ها و مساله FATF تاکید کرده ام و این را هم نوشته‌ام که ما اکنون FATF را انجام می‌دهیم، اما نمی‌دانم چرا نمی‌خواهیم آن را به صورت رسمی و قانونی بپذیریم.
مساله مبارزه با پولشویی اکنون در ایران اجرا می‌شود و می‌توان گفت ۹۵ یا ۹۸ درصد ضوابط FATF را در داخل کشور اجرا میکنیم، اما نمی‌دانم چه مقاومتی در این حوزه وجود دارد. شاید نپذیرفتن FATF برای کسانی نان دارد؛ به‌خاطر اینکه، چون از شبکه‌های رسمی پول جابه‌جا نمی‌شود، دلالی این وسط حتما سود دارد.
در بحث برجام نیز باید حتما مجلس بعدی ورود پیدا کند. اکنون ما در سیاست خارجی، نگاه به غرب و نگاه به شرق، اصلا توازنی در این دو نگاه نداریم. این طرف الان در بغل شرق افتاده‌ایم، به دولت قبل هم می‌گفتند در بغل غرب افتاده‌اید. در صورتی که چنین چیزی در دولت روحانی نبود، هر چیزی باید بر اساس منافع ملی ما باشد. باید برگردیم و از همین ترکیه الگو بگیریم؛ عضو ناتو است، صبحانه‌اش را با اعضای ناتو و ناهارش را با پوتین می‌خورد. صادراتش را دارد، در بحث تحریم‌ها هم که می‌شود می‌گوید تحریم‌های روسیه را نمی‌پذیرم. مثلا در بحث اقتصادی و سیاست خارجی نمی‌توانستیم با اوکراین هم همکاری داشته باشیم؟ نمی‌توانستیم با اروپا هم همکاری داشته باشیم؟
بیشتر بخوانید: فرجام جراحی اقتصادی به سبک رئیسی!/ پس از دو سال، دستورات از رئیس جمهور پیروی نکردند و شعارها، شعار باقی ماند
منافع ملی مساله اصلی ماست و متوجه نیستم که بعضی، منافع ملی را در گرو چه چیزی می‌بینند؟ در اینکه مثلا پوتین، تعریف و تمجیدی از ایران کند؟ مثلا چقدر خوب می‌توانستیم از تحریم قطر توسط دولت‌های عربی استفاده کنیم.
* در نهایت ترکیه برنده آن بازی بود.
- بله و اکنون چقدر خوب می‌توانیم از زمین افغانستان برای خودمان استفاده کنیم؟ چقدر می‌توانیم در زمین پاکستان بازی کنیم؟ چقدر می‌توانیم در زمین سوریه و عراق بازی کنیم؟ اما نیست، چون همه چیز را سیاسی می‌بینیم.
* چقدر خودتان باور دارید که حضورتان در مجلس، این را حل می‌کند؟ الان چند مشکل جدی داریم. مشکل FATF داریم که خودتحریمی است. می‌گوییم که تحریم مربوط به سیاست خارجی است، اما FATF که خودتحریمی شده است. صنایع ایران به‌شدت مشکل مواد اولیه دارند که حتما خودتان بهتر می‌دانید. مشکل جابه‌جای پول دارد. چقدر باور دارید که مجلس این‌ها را حل می‌کند و حضور شما و حضور فکر و تفکر شما در مجلس می‌تواند کمک کند؟
- ببینید من چون خودم کاملا در بخش خصوصی فعالیت داشتم، ریشه و سبقه‌ام در بخش خصوصی بوده است، تشکل بخش خصوصی هستم، این بخش را به خوبی می‌شناسم و درک کرده ام. تا الان ندیدم کسی از بخش خصوصی به مجلس رفته باشد. از دوستان در دولت به بخش خصوصی رفته‌اند، اما از بخش خصوصی به نهاد حاکمیتی نرفته‌اند، یعنی کسانی در مجلس برای صنعت تصمیم می‌گیرند که تا حالا یک پیچ هم نبسته‌اند، اما من مدعی هستم که پای پرس هم ایستاده‌ام. به‌قول معروف با بی‌پولی و گرفتاری ساختار‌ها کاملا آشنا هستم. یک بار هم می‌خواهیم در مجلس باشیم. قطعا باید همان کاری را کرد که امین الضرب در اولین مجلس شورای ملی انجام می‌داد. باید آنقدر برویم و بیاییم و کفش آهنی در مجلس بپوشیم تا بالاخره بخشی از این بحران‌ها را چاره کنیم.
* وزیر اقتصاد در سال گذشته جمله‌ای گفت که خیلی‌ها آن را نشان از ضعف دولت دانستند. گفت من عوض شدنی نیستم. خیلی‌ها این را به صراحت به این مساله ارجاع دادند که موضوع همین دریافت مالیات است. این وزیر مالیات می‌گیرد و در این سازوکار به او نیاز دارند. با همه اتفاق‌هایی که می‌افتد، فشار رسانه‌ها، فشار مجلس، وزیر عزل نمی‌شود. می‌رود مجلس، کارت می‌گیرد و برمی‌گردد و خب این بدبینی به مجلس ایجاد می‌کند.
- مساله این است که وزرای آقای رئیسی از دل همین مجلس بیرون آمده‌اند، اما در مجلس بعدی دیگر این بازی نیست. دو سال این مجلس با این دولت همراهی کرده و وکیل الدوله بوده است، اما مجلس بعدی که ما باشیم، وکیل الدوله نیستیم، وکیل ملت هستیم. حتی وکیل آن‌هایی هستیم که می‌خواهند انتخابات را تحریم کنند و نمی‌خواهند مشارکت کنند.
اصلا باید وکیل کسی که رای هم نداده است باشیم و قرار نیست وکیل فقط درصدی از جامعه باشیم. خود این مجلس از آقای رئیسی برای ریاست جمهوری دعوت کرد، خودش هم باید پاسخگو باشد که پاسخگو نیست. خود این مجلس گفت ما خیزش اقتصادی هستیم. مرغ را کیلویی ۲۲ هزار تومان تحویل گرفت، کیلویی ۱۰۰ و ۱۲۰ هزار تومان تحویل می‌دهد، بعد می‌گوید در حوزه اجرا نیستیم. اگر در حوزه اجرا نیستید، برای چه گفتید که ما خیزش اقتصادی هستیم؟ چراوزیر جهاد را عزل نکردید؟ چرا استیضاح نکردید؟ تا الان چرا یک وزیر را استیضاح نکرده اند؟
* معتقد هستید اگر «صدای ملت» به مجلس برود، اینطور نخواهد بود و سازشکاری هم رخ نمی‌دهد؟
- قطعا رخ نمی‌دهد. با هیچ وزیری ما عهد اخوت نداریم و قطعا در جهت منافع ملی حرکت خواهیم کرد، منافع ملی برای ما یعنی منافع مردم. هیچ چیزی بالاتر از منافع مردم نیست. اگر خواستیم اینجا می‌نویسم و امضا می‌کنم.
* سال گذشته برخی اعتراض‌ها را داشتیم. بسیاری از کارشناسان در نهایت یکی از اصلی‌ترین عوامل در این اعتراضات را، مشکلات اقتصادی دانستند. اما وقتی لیست‌های انتخاباتی را نگاه میکنیم، از جمله فهرست «صدای ملت» شاید به کمترین توجه یا حتی دادن برنامه مشترک و حتی میثاق نامه مشترک اقتصادی دست پیدا میکنیم.
- ما برنامه خودمان را دیروز اطلاع رسانی کردیم. اجازه می‌خواهم که سرفصل برنامه‌ها را بخوانم. صدای ملت هشت هدف اصلی دارد: کاهش فساد اداری و ارتقای شفافیت، شنیدن صدای گروه‌های آسیب پذیر و نمایندگی مطالبات آنها، تحقق عدالت دیجیتال، افزایش سرعت، پوشش و آزادی اینترنت، بازگشت عقلانیت به مدیریت امور اجتماعی و فرهنگی، بهبود شاخص‌های اقتصاد بیمار ایران، صیانت از محیط زیست و منابع طبیعی، ایجاد توازن میان غرب و شرق در سیاست خارجی، رفع تحریم‌ها و بهبود شاخص‌های اقتصادی ایران.
** اینطور اشاره به بهبود شاخص‌های اقتصادی کمی کلی است. شما در صنایع و بازرگانی فعالیت دارید، اگر به مجلس ورود کردید به عضویت کمیسیون صنایع در می آیید؟
-بله؛ یا کمیسیون اقتصاد. اکنون خودم دانشجوی دکترای اقتصاد هستم.
* بالاخره به یکی از این دو می‌روید. حقیقت این است که سابقه شما این را می‌گوید. اما مشکلی که مجلس فعلی دارد و مشکل بسیار جدی است فقدان کارشناس اقتصادی و اقتصاددان است.
- بله؛ رئیس کمیسیون برنامه و بودجه در مجلس اصلا اقتصاد نخوانده و این فاجعه است.
* بله دو مشکل جدی داشتند. مجلس فعلی، بحران اقتصاددان و حقوقدان دارد. بحران کسی که حقوق خوانده باشد و قانون اساسی بداند، به‌شدت دارد که نمی‌خواهم به آن ورود کنم. اما بحران اقتصاددان هم دارد، کسی که اقتصاد بفهمد. آیا حضور ذهن دارید که چند نفر اقتصاددان در لیست‌های شما حضور دارند؟
- در لیست ما، آقای دکتر خسروجردی حضور دارند. بنده هم هستم. مدیریت‌خوانده هم داریم که با محیط کسب‌وکار آشناست. ما می‌توانیم کمیسیون اقتصادی خوبی داشته باشیم. مثلا آقای حسینی که وزیر اقتصاد بوده، آقای نوبخت و دکتر حق شناس. آقای تاج‌گردون استاد مسلم برنامه و بودجه هستند. آقای فرید موسوی از مراغه هم هستند، ایشان مدیر بانک بودند و سابقه در مجلس را هم دارند. دکتر قادری هم مدیریت خوانده‌اند. ائتلاف صدای ملت می‌تواند کمیسیون اقتصادی خوبی داشته باشد. اصلا این ائتلاف بسیار متفاوت است. به‌نظرم ائتلاف صدای ملت اگر وارد مجلس شود، تعداد زیادی مدیر اجرایی با سابقه دارد که از بدنه اجرا به بدنه قانون‌گذاری می‌آید. برعکس آن، در دنیا از بدنه اجرا به بدنه قانون‌گذاری می‌روند، چون تجربه اجرا دارند و می‌دانند نقطه‌های قوت و ضعف کجاست. اینجا از نهاد قانون‌گذار، وزیر می‌شوند یا جا‌های دیگر می‌روند.
* مساله بحرانی دیگر، در مورد کسب و کارهای دانش بنیان در کشور است و بحرانی که ایران الان با آن به‌شدت درگیر است، مهاجرت فعالان استارت آپ‌هاست.
- بله متاسفانه مهاجرت این شرکت‌ها یک معضل جدی است.
* برنامه و راهکار شما چیست؟
- یکی از دلایل مهاجرت، ناامیدی از آینده است. امید به آینده از کجا به‌وجود می‌آید؟ الان به اعتراضات اشاره کردید. جوان ما امیدی به آینده ندارد. من که یک دهه شصتی هستم اما وضعیت دهه هفتادی و هشتادی ها هم همینطور است، وقتی امید ندارد، می‌بیند قانون صیانت مصوب می‌شود و فیلترینگ سخت‌تر می‌شود، ناامید می‌شود. به‌خاطر یک دستمال، قیصریه را آتش می‌زنند، به‌خاطر خطای کسی در یک پلتفرم، کسب و کارش را تعطیل می‌کنند. از سوی دیگر با بمباران اخبار ناگوار مواجه است با اخبار اختلاس‌ها مواجه می‌شود. با انواع رانت‌ها مواجه می‌شود. می‌گوید برای چه بمانم؟ می‌گوید اینجا آینده ندارم. وقتی می‌بینم آنجا به من ماشین می‌دهند، خانه می‌دهند، حقوقم را می‌دهند. کسی هم نمی‌گوید چرا چپ رفتی یا راست آمدی. معلوم است که مهاجرت می‌کند.
فعالان و صاحبان کسب و کارهای ما هم مهاجرت می‌کنند. استارت آپ‌ها که بیشتر درحوزه نرم افزاری فعالیت دارند هم در حال مهاجرت هستند. در حوزه سخت افزاری هم شاهد مهاجرت هستیم. اگر امید به آینده ما درست شود، اگر برجام امضا شود وضعیت بهتر می شود. این تجربه را در دولت آقای روحانی داشتیم. توافقی قبل از برجام انجام شد، دیدیم که قیمت ارز چقدر ارزان شد، چون آینده را می‌دیدید و به آینده امید داشتید. کار حالا به مهاجرت مجازی رسیده است، یعنی نیروی انسانی در ایران است، اما برای خارج از کشور کار می‌کند. البته این مهاجرت برای ما ارزآوری دارد، اما ما را از توان فنی آن طرف محروم می‌کند. وقتی در بحث اقتصادمان توانمند باشند و منابع درآمدی ما درست باشد، اگر بتوانیم حقوق و دستمزد خوب پرداخت کنیم، قطعا می‌توانیم خیلی از این افراد را نگه داریم. مثلا جذب نیرو‌های جوان در ارگان‌های دولتی بسیار کم شده است، یعنی نخبه‌هایی که می‌خواستند به ارگان‌ها بروند خیلی کمتر می‌روند. می‌گوید برای چه باید آنجا بروم با سقف حقوق سی چهل تومانی؛ نهایتا پنجاه تومانی بایستم؟ به بخش خصوصی می‌روم و بیشتر می‌گیرم. اگرنه، به خارج از کشور می‌روم.
* ببینید خالص حساب سرمایه، منفی ۱۲ میلیارد و ۸۵۰ میلیون تا شهریور است. برآورد این است که احتمالا به آن اضافه شده است. الان منفی هستیم. همه مسائلی که گفتید، دقیقا به‌همین شدت و حدت درست است، حتی ترسناک‌تر است. اگر سراغ آمار برویم، بدتر هم هست. می‌خواهم بدانم راهکار چیست؟
- گره در سیاست خارجی است. اقتصاد ایران، هزینه سیاست خارجی را می‌دهد. ما می‌گوییم موشک داشته باشیم، انرژی هسته‌ای داشته باشیم. در کنارش باید انرژی خورشیدی هم داشته باشیم. در کنارش باید با کشور‌های همسایه هم تبادل نظر داشته باشیم.
* در واقع پاسخ شما این است که ابتدا باید سیاست خارجی اصلاح شود تا اقتصاد اصلاح شود؟
- بله باید در سیاست خارجی بازنگری کنیم. بخش خصوصی چقدر باید هزینه سیاست خارجی را بپردازد؟ رئیس جمهور به خارج از کشور می‌رود، چند نفر از بخش خصوصی با خودش می‌برد؟ گزارش را منتشر کنند. همه آنها مدیران نهاد‌های خصولتی هستند. من هم در جایگاه مدیریت خصولتی‌ها بوده‌ام، شبه دولتی‌ها. اما چقدر از صنایع ما رفتند؟ کاری به دولت ندارم. آیا شرکت کاله که در عراق آتش گرفت، ایران چه‌کار کرد؟ دولت جمهوری اسلامی برای آن بنده خدا چه‌کار کرد؟ سفیر ماست. اگر می‌خواهیم انقلاب را صادر کنیم که شعار امام بوده است، اگر کالای ایرانی صادر کنیم یعنی انقلاب را صادر کرده‌ایم. اگر می‌خواهیم پرچم جمهوری اسلامی در دنیا بالا باشد، فقط بعد رسانه‌ای که ندارد. چقدر توانستیم از تحریم روسیه استفاده کنیم؟ سازمان توسعه تجارت می‌گوید شرکت‌ها در نمایشگاه در روسیه یا هر جای دنیا شرکت کنند، به آنها پنجاه درصد یارانه می‌دهیم. اصلا طرف را پشیمان می‌کنند که دنبال یارانه برود. می‌گوید نمی‌خواهم، از جیب خودم می‌دهم. چند رایزن داریم؟ چند مرکز توسعه تجاری داریم؟ اصل داستان ما سیاست خارجی است.
* در نگاه به سیاست خارجی، لیست «صدای ملت»، یکسان فکر می‌کنند؟
- در برنامه‌ای که منتشر کردیم، همه یک چیز را می‌گوییم چون اگر می‌خواستیم نگاه دیگری داشته باشیم، به لیست ائتلاف و امنا و دیگر ائتلاف‌ها می‌رفتیم.