اقتصاد۲۴-مصرف تمامی حامل‌های انرژی در کشور از برق گرفته تا گاز و بنزین و گازوییل و آب بسیار بالاست و در کنار این مصرف شدید، تولید نیز دچار چالش است. هر سال در آستانه دو فصل گرم و سرد، کشور با بحران تولید و تامین گاز مواجه می‌شود، اما مصرف مسیر افزایشی خود را ادامه می‌دهد؛ تداوم این روند در تمامی بخش‌ها، منجر به همه‌گیری ناترازی در تمامی فصل‌ها شده و در سال‌های آینده با این روند، شدیدتر نیز خواهد شد. تولید انرژی بیشتر مستلزم سرمایه‌گذاری غول‌های انرژی بر صنعت نفت و گاز ایران است؛ فرصتی که زیر سایه تحریم‌های روز افزون جهان علیه ایران از دست رفته و در میادین مشترک، به دست کشور‌های همسایه افتاده است.
درباره این ناترازی با هاشم اورعی، استاد دانشگاه شریف و کارشناس انرژی گفتگو کرده ایم. در ادامه مشروح این گفتگو را می‌خوانیم:
**این گزاره که ناترازی صرفاً از زمستان و تابستان عبور کرده و به تمامی فصل‌ها رسیده، تا چه حد درست است؟ ناترازی مصرف و تولید انرژی عمدتاً در چه بخش‌هایی دیده می‌شود؟
این گزاره که ناترازی در تمامی فصل‌ها رخ داده، درست است. در مورد گاز، ناترازی از زمستان شروع می‌شود؛ وقتی هوا سرد می‌شود بخش عمده مصرف خانگی ما افزایش می‌یابد و تا ۷۰ درصد تولید گاز ما در بخش خانگی مصرف می‌شود. عین این اتفاق در حوزه برق در فصل تابستان رخ می‌دهد و بر خلاف گاز که برای گرمایش استفاده می‌شود، برق در تابستان برای سرمایش مصرف می‌شود. پیک مصرف برق ما در خرداد و تیر تا ۷۰ هزار مگاوات است. در همان شرایط حدود ۳۰ هزار مگاوات در بخش سرمایش مصرف می‌شود. در نتیجه کمبود برق ما در اوج گرماست. ناترازی بنزین و دیگر انرژی‌ها زیاد به فصل ارتباط ندارند و به برخی زمان‌های تقویمی مانند تعطیلات‌ها ارتباط دارد.
**علت اساسی همه‌گیری این ناترازی چیست؟ در برخی فصل‌ها توجیه افزایش مصرف به علت سرما و گرما وجود ندارد، اما کماکان شاهد تداوم این روند هستیم.
مشکل فراگیری ناترازی این است که در حالت کلی، میزان رشد تقاضا بیشتر از میزان رشد تولید است. هر سال زمانیکه دو عدد مصرف و تولید را کم می‌کنیم، ناترازی مشخص می‌شود. وقتی ناترازی هر سال افزایش پیدا کند، باعث می‌شود که ناترازی فقط در تابستان و زمستان باقی نماند و در تمامی فصل‌ها شاهد ناترازی باشیم. ما وارد یک چرخه‌ی معیوب از ناترازی انرژی شده‌ایم.
بیشتر بخوانید :مصرف انرژی در ایران دو برابر میانگین جهانی است
**با توجه به نقش گاز در تولید برق، در تابستان‌ها نیز با کمبود گاز مواجه می‌شویم و همین مساله به افزایش مصرف مازوت در سه ماه تابستان به اضافه زمستان منجر می‌شود؛ عمده دلایل ناترازی برق، فارغ از بحث مصرف خانگی چیست؟
معمولاً مشکل ما در زمینه مصرف مازوت، متعلق به زمستان بود. آخرین عددی که من دیدم حدود ۱۵ درصد مصرف گاز ما متعلق به نیروگاه است، در زمستان این عدد را کم می‌کنیم و مازوت و گازوییل جایگزین می‌شود. هر سال مصرف ما بالا می‌رود، اما تولید ما تغییری نکرده و ناچار به استفاده از سوخت‌های جایگزین شدیم. علت اصلی مشکل برق ما این است که با بالا رفتن دما، راندمان نیروگاه‌ها پایین می‌آید. بزرگترین مشکل در اوج گرما، کمبود گاز برای تولید برق نیست. علت کمبود برق افزایش تقاضاست و دوم کاهش تولید در اوج گرماست.
**آیا مسأله هدررفت انرژی هنگام انتقال در ایران جدی است؟ چه میزان از انرژی تولیدی کشور در مسیر انتقال از بین می‌رود؟
هدررفت یک مشکل اساسی ما در گاز و برق است. در بخش تولید برق سه مرحله تولید، انتقال و توزیع داریم و تقریباً در برق و گاز یک سوم کل تولیدی‌مان دچار هدررفت می‌رود. این عدد در دنیا صفر نیست، اما یک عدد مشخص و استانداردی دارد. ما تجهیزات کهنه‌ای در حوزه انرژی داریم و باید شبکه توزیع را به روز کنیم. در تولید، انتقال و مصرف هدررفت جدی داریم. شبکه انتقال گاز ما گسترده و قدیمی شده است.
**پیش‌بینی‌های برخی کارشناسان مبنی بر شدت گرفتن ناترازی در سال ۱۴۲۰ و عدم توانایی پاسخ به تمامی نیاز‌های انرژی کشور تا چه حد درست است؟
متأسفانه با توجه به شرایطی که داریم، پیش‌بینی‌ها می‌گوید که در سال ۱۴۰۸، ناترازی ما دائمی خواهد شد و تا ۱۴۲۰ در بهترین حالت نهایتاً یک سوم می‌توانیم تأمین کنیم. ما با ناترازی فزاینده مواجهیم و روز به روز شرایط ما بدتر می‌شود. این مسأله برای برق، بنزین، گازوییل و ... هم هست و فقط شدت و ضعف آن فرق می‌کند. تمام تلاش ما افزایش تولید بوده است در حالیکه بخش تقاضا و مدیریت بهینه‌سازی و مصرف را ر‌ها کردیم. نهایت کاری هم که برای مدیریت کرده‌اند قطع کردن برق صنایع بوده است. ما درست مصرف نمی‌کنیم. ما سیاست قیمت‌گذاری صحیح و به روز کردن تجهیزات را نیاز داریم.