اقتصاد۲۴- در فضای مجازی متولد شده‌اند. با بازی‌های ویدئویی بزرگ شده‌اند. احتمالا بازی با هم‌سالانشان در کوچه را حتی تصور هم نکرده باشند. جای آن در «کلش اف کلنز» اتک زده‌اند. حتی کتاب‌هایشان ترجمه از کشور‌های دیگر است. برخلاف دهه ۶۰ و ۷۰ با تلویزیون ایران و برنامه کودک تلویزیون بزرگ نشده‌اند. به احتمال زیاد هیچ‌گاه اخبار تلویزیون را هم ندیده‌اند. نسل گوشی‌های هوشمند هستند. اصلا در ایکس‌باکس و در بازی‌های رایانه‌ای کار تیمی و جمعی را یاد گرفته‌اند.
در پلی‌لیستشان، موسیقی خیابانی، کی‌پاپ و ترانه‌های غیرایرانی پیدا می‌شود. اصلا نسل خیابانند، آنقدر که در سال ۱۴۰۱، مطالبات نسل‌های قبل خود را نیز فریاد بزنند. به خاطر وجود اینترنت و آشنایی با فرهنگ‌ها و کشور‌های جهان، ناخواسته یک شهروند جهانی هستندY اما درست وقتی که والدین گمان می‌کردند آن‌ها در گوشی‌های هوشمندشان مشغول بازی و سرگرمی‌اند، از طریق شبکه‌هایی، چون اینستاگرام اخبار و حوادث را دنبال کردند و به تدریج آگاهی اجتماعی و سیاسی‌شان را افزایش دادند و بعد، حتی بدون تجربه و پیشینه سیاسی که دهه‌های قبلی آن‌ها را کسب کرده بودند، چشم باز کرده و خارج از جهان بیرونی که ما تعریف می‌کنیم، خواستند مایه تحول شوند.
دهه هشتاد یا نسل زد از شهریور ۱۴۰۱، در میانه میدان قضاوت و تحلیل قرار گرفت، اما کسی از خود نپرسید تاکنون چقدر ظرفیت‌ها، علایق و خواست‌های دهه هشتادی‌ها محل توجه بود؟ چقدر در محاسبات و مناسبات مدیران، دغدغه‌ها و اهداف این نسل جوان دیده شد و مورد توجه قرار گرفت؟ و حال چرا نسل زد نه فقط دغدغه ایران بلکه دغدغه سراسر دنیاست؟
نسل دیجیتال و اختراعات نوین: اولین نسل بدون خاطره از دنیای غیر دیجیتال
نسل زد یا همان متولدین اوایل دهه ۲۰۰۰، نخستین نسلی هستند که از ابتدای تولد خود با اینترنت و فناوری‌های دیجیتال آشنا شده‌اند. برخلاف نسل‌های قبلی که دوران‌های بدون اینترنت و تکنولوژی‌های نوین را تجربه کرده بودند، نسل زد تنها دنیای دیجیتال را به یاد دارد. این نسل از سنین پایین با گوشی‌های هوشمند، شبکه‌های اجتماعی و هوش مصنوعی در ارتباط بوده و به نوعی با این تکنولوژی‌ها درهم تنیده شده است.
تحقیقات روانشناختی نشان می‌دهند که این تجربه زندگی دیجیتال به شکل‌دهی هویت و نگرش‌های نسل زد به طور عمیق تأثیر گذاشته است. این نسل در مواجهه با فناوری‌های نوین و اطلاعات بی‌پایان، دیدگاه‌های خاصی نسبت به مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پیدا کرده است. نسل زد به دلیل عدم تجربه دوران پیش از دیجیتال، نسبت به تغییرات و پیشرفت‌های تکنولوژیک بسیار سازگار و سریع‌العمل است.
بیشتر بخوانید: نسل «زِد» نسل بی‌مسکن؛ ۱۶۶ سال زمان برای خرید خانه در انتظار نسل z
در واقع این نسل به دلیل رشد در دنیای دیجیتال و دسترسی گسترده به اینترنت، ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که به شکل‌دهی آینده اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کمک می‌کند. نسل زد نخستین نسل واقعی دیجیتال نیتیو است. این نسل در جهانی بزرگ شده که در آن اینترنت، شبکه‌های اجتماعی، و تکنولوژی‌های دیجیتال بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره است. به گفته جامعه‌شناسان، این محیط دیجیتال، هویت و نگرش‌های نسل زد را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. این نسل، برخلاف نسل‌های قبلی که در دوران پیش از دیجیتال رشد کرده‌اند، تمام زندگی خود را با دسترسی به اطلاعات بی‌پایان و ارتباطات فوری تجربه کرده‌اند. مطالعات روانشناختی نشان می‌دهند که دسترسی بی‌وقفه به اطلاعات و تعاملات آنلاین، می‌تواند به افزایش استرس و اضطراب در این نسل منجر شود. این شرایط می‌تواند به ظهور پدیده‌هایی مانند «فرسودگی دیجیتال» و «افسردگی اجتماعی» در میان نسل زد کمک کند. با این حال، این نسل همچنین به عنوان یک نسل انعطاف‌پذیر و نوآور شناخته می‌شود که قادر است با سرعت تغییرات تکنولوژیک سازگار شود و فرصت‌های جدیدی برای خود خلق کند.
نسل زد و سیاست: نارضایتی و عدم مشارکت
در انتخابات اخیر، مشاهده شد که بخش بزرگی از نسل زد به دلیل نارضایتی از وضعیت موجود و عدم اعتماد به سیستم‌های سیاسی، مشارکت کمی داشتند. احتمالا حدود ۶۵ درصد! آن‌ها نسبت به کارآیی نهاد‌های سیاسی و تصمیم‌گیری‌های دولتی احساس بی‌اعتمادی دارند. این عدم مشارکت نشان‌دهنده نوعی نارضایتی از وضعیت موجود و نیاز به تغییرات بنیادین در سیستم‌های سیاسی و اجتماعی است. این پدیده در سطح جهانی نیز مشاهده می‌شود. نظرسنجی‌ها در کشور‌های مختلف نشان می‌دهند که نسل زد نسبت به فرآیند‌های سیاسی و انتخاباتی، به ویژه در کشور‌های توسعه‌یافته، به طور فزاینده‌ای بی‌اعتماد و بی‌انگیزه است. این عدم مشارکت می‌تواند به چالش‌های بزرگتری برای دموکراسی‌ها و سیستم‌های سیاسی تبدیل شود و نیاز به بازنگری در روش‌های جذب و مشارکت جوانان در فرآیند‌های سیاسی را برجسته کند.
نسل زد و بازار کار: از مشاغل سنتی به استارتاپ‌های دیجیتال
نسل زد به دلیل رشد در دنیای دیجیتال، نگرش متفاوتی نسبت به کار و حرفه دارد. گزارش‌های مؤسسه مک‌کینزی نشان می‌دهند که ۷۰ درصد از جوانان نسل زد تمایل به شروع کسب و کار‌های خود دارند و ۶۲ درصد آن‌ها به دنبال مشاغل غیرسنتی و مبتنی بر فناوری هستند. این تغییر نگرش، به طور قابل توجهی بر ساختار بازار کار و مشاغل تأثیر گذاشته است. بر اساس داده‌های سازمان بین‌المللی کار، مشاغل جدید و مبتنی بر فناوری از سال ۲۰۲۰ به بعد حدود ۲۰ درصد از کل مشاغل جدید را تشکیل داده‌اند. این تحولات، نیاز به مهارت‌های جدید و آموزش‌های متناسب با فناوری‌های نوین را ضروری کرده است. نسل زد با توجه به آشنایی عمیق خود با تکنولوژی، به دنبال مشاغل مرتبط با هوش مصنوعی، تحلیل داده، و استارتاپ‌های دیجیتال است. این تغییرات نشان‌دهنده تحولاتی اساسی در بازار کار جهانی است که نیاز به بازنگری در آموزش و پرورش و سیاست‌های شغلی را ضروری می‌کند.
نسل زد و تحصیلات: از دانشگاه تا دوره‌های آنلاین
آمار‌ها نشان می‌دهند که حدود ۴۵ درصد از دانش‌آموزان نسل زد به دنبال مسیر‌های تحصیلی غیرمتعارف و دوره‌های آموزشی آنلاین هستند. این تغییرات در تحصیلات به دلیل نیاز به مهارت‌های جدید و تطابق با نیاز‌های بازار کار به وجود آمده است. نسل زد به دنبال روش‌های جدید یادگیری است که شامل دوره‌های آنلاین، آموزش‌های تجربی و مهارت‌های عملی است. گزارش‌های آموزشی جهانی حاکی از آن است که حدود ۶۰ درصد از دانش‌آموزان نسل زد به طور فعال از منابع آموزشی آنلاین و ابزار‌های دیجیتال برای یادگیری و تحصیلات استفاده می‌کنند. این تغییرات باعث شده که سیستم‌های آموزشی به دنبال تطبیق با نیاز‌های جدید آموزشی باشند و به تحولاتی در روش‌های یادگیری و تدریس منجر شود. نسل زد با دسترسی به منابع آموزشی آنلاین، توانسته است به روش‌های نوآورانه یادگیری و تحصیل بپردازد که به انعطاف‌پذیری و کارایی بیشتری منجر شده است.
نسل زد در ایران: چالش‌ها و فرصت‌های خاص
در ایران، نسل زد با چالش‌های اقتصادی و اجتماعی خاصی مواجه است. طبق گزارش‌های مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری جوانان در سال ۲۰۲۳ به حدود ۳۰ درصد رسیده است که نسبت به میانگین بیکاری عمومی کشور که حدود ۱۱ درصد است، بسیار بالا است. این نرخ بیکاری بالا نشان‌دهنده عدم تناسب بین مهارت‌های موجود و نیاز‌های بازار کار و مشکلات اقتصادی جوانان نسل زد در ایران است. نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی نیز به مشکلات این نسل افزوده است.
بیشتر بخوانید: روی‌آوردن نسل زد به ۲ یا ۳ مستاجری در یک واحد
گزارش‌های بانک جهانی نشان می‌دهند که نابرابری‌های اقتصادی در ایران به حدود ۳۸ درصد از میزان نابرابری‌های جهانی رسیده است. این نابرابری‌ها تأثیرات منفی بر کیفیت زندگی و فرصت‌های شغلی نسل زد داشته و به افزایش فشار‌های اجتماعی و اقتصادی بر این نسل منجر شده است. طبق نظرسنجی‌های موسسه‌های پژوهشی، حدود ۶۵ درصد از جوانان نسل زد در ایران تمایل به مشارکت در انتخابات نداشته و نسبت به کارآیی نهاد‌های سیاسی و تصمیم‌گیری‌های دولتی احساس بی‌اعتمادی دارند. این عدم مشارکت نشان‌دهنده نوعی نارضایتی از وضعیت موجود و نیاز به تغییرات بنیادین در سیستم‌های سیاسی و اجتماعی است. نسل زد در ایران به دلیل عدم اعتماد به سیستم‌های موجود، در بسیاری از موارد از مشارکت در فرآیند‌های سیاسی و اجتماعی خودداری می‌کند.
تأثیرات تکنولوژی‌های جدید بر نسل زد: فرصت‌ها و چالش‌ها
تکنولوژی‌های جدید و هوش مصنوعی نیز تأثیرات عمیقی بر نسل زد داشته است. نسل زد به دلیل رشد در دنیای دیجیتال، تعاملات و ارتباطات اجتماعی خود را به طور قابل توجهی تغییر داده است. حدود ۹۰ درصد از این نسل به طور روزانه از شبکه‌های اجتماعی برای ارتباط با دوستان و خانواده استفاده می‌کنند. این تغییرات در نحوه ارتباطات اجتماعی به دلیل رشد فناوری‌های دیجیتال و اینترنت به وجود آمده است. مطابق با گزارش‌های آموزشی، حدود ۶۰ درصد از دانش‌آموزان نسل زد به طور فعال از منابع آموزشی آنلاین و ابزار‌های دیجیتال برای یادگیری و تحصیلات استفاده می‌کنند. این تغییرات باعث شده که سیستم‌های آموزشی به دنبال تطبیق با نیاز‌های جدید آموزشی باشند و به تحولاتی در روش‌های یادگیری و تدریس منجر شود. نسل زد با دسترسی به منابع آموزشی آنلاین و ابزار‌های دیجیتال، توانسته است به روش‌های جدید یادگیری و تحصیلات بپردازد که به کارایی بیشتری منجر شده است. طبق گزارش‌های جهانی، مشاغل مرتبط با هوش مصنوعی و فناوری‌های پیشرفته در حال حاضر حدود ۱۵ درصد از کل مشاغل جدید را تشکیل می‌دهند. این تغییرات در بازار کار نیاز به مهارت‌های جدید و آموزش‌های متناسب با فناوری‌های نوین را ضروری کرده است.
نسل زد با ورود به بازار کار، با فرصت‌ها و چالش‌های جدیدی مواجه است که به رشد و توسعه اقتصادی کمک می‌کند و نیاز به مهارت‌های جدید و فناوری‌های نوین را ضروری می‌سازد.
نسل زد و مسیر‌های آینده
بله! گویی نسل زد بی‌اعتماد و ناامید است. به سیستم آموزش بی‌اعتماد است پس برای خودش راهی دیگر برای آموزش زبان می‌یابد. به اشتغال‌سازی سیستم بی‌اعتماد است پس خودش برای خودش شغل می‌سازد. به تاریخی که برایش نقل کرده‌اند، اما تصویری از آن نساخته‌اند بی‌اعتماد است پس با پرسه در بازی‌های ویدئویی خودش دوباره آن را مرور می‌کند. نسبت به تحقق آرزوهایش ناامید است پس سعی می‌کند به صورت کاذب در یک فضای ساختگی آن را تجربه کند. به دنبال تغییرات بنیادین و نوآورانه است که می‌تواند به تحولاتی در سطح جهانی و محلی منجر شود. این تغییرات نیاز به بازنگری در سیستم‌های آموزشی، بازار کار، و سیاست‌های اجتماعی است تا بتوان به نیاز‌های این نسل پاسخ داد و از فرصت‌های جدید بهره‌برداری کرد.