امیرحسین احمدی، اقتصاد24- بازار محصولات کشاورزی همچنان آشفته است، هم دلالان حضور پررنگی در آن دارند و هم شیوه توزیع محصول هنوز به شکل سنتی انجام می‌شود و کمتر شاهد نقش فناوری در آن هستیم.
توزیع محصولات کشاورزی در ایران از معضلات بسیاری رنج می‌برد که اصلی‌ترین آنها وجود دلالان و واسطه‌ها و نبود آمار دقیق از میزان تولید محصولات کشاورزی است اما به راستی راهکار دقیق حذف واسطه‌ها چیست و نبود آمار دقیق از محصولات کشاورزی به چه علت است؟ شاید این دو مسئله به هم مربوط باشند.
محمد زرندی از فعالان حوزه استارت‌آپ بخش کشاورزی در اینباره به خبرنگار اقتصاد24 گفت: نظام توزیع در کشور ما دچار بیماری است یعنی اگر زمانی که کشاورز به نهاده نیازمند است توزیع عادلانه و با قیمت مناسب و با ظرفیت خوب انجام گیرد و حمایت هم پشت آن باشد کشاورز، تحت استثمار دلال‌های بخش کشاورزی قرار نخواهد گرفت.
وی افزود: دلالان بذر برخی محصولات را قبل از موعد کشت به مقدار زیادی می‌خرند و دو ماه پس از خرید آنها کشاورز نیاز به بذر دارد و باید آن را تهیه کند و همین می‌شود که عده‌ای انحصار بازار بذر را با قیمتی که خود می‌خواهند دراختیار می‌گیرند و چنین مسائلی باعث بالا رفتن هزینه‌های تولید و همچنین کم‌یاب شدن نهاده‌های تولید در نقاط مختلف کشور می‌شود.
یارانه دولت به بخش کشاورزی درست توزیع نمی‌شود
زرندی ادامه داد: نظام حمایتی ما ایراد دارد؛ برای مثال یارانه‌ای که دولت به بخش‌های مختلف کشاورزی می‌دهد درست توزیع نمی‌شوند چرا که عده‌ای، دیگر کشاورزی نمی‌کنند اما سهمیه می‌گیرند و سهمیه خود را می‌فروشند و کشاورزان در بخشی از آن نیز بی‌تقصیر نیستند چرا که اگر کار نمی‌کنند، نباید یارانه نهاده‌های کشاورزی را دریافت کنند.
وی افزود: با توجه افزایش مشکلات مالی و خشکسالی در سال‌های اخیر، حدود 30 تا 35 درصد کشاورزان با فروختن سهمیه‌ها و یارانه‌ها کسب درآمد می‌کنند چرا که پیش‌بینی می‌کنند در حوزه کشت دچار ضرر می‌شوند. البته نمی‌توان به طور دقیق به این درصد استناد کرد.
این فعال استارت‌آپی همچنین اظهار کرد: دومین علت تفاوت قیمت‌ها از مزرعه تا بازار، عدم برنامه ریزی دولت در سال‌های گذشته برای کشاورزی‌های قراردادی مثل خرید تضمینی است.
وی افزود: در بخش‌هایی که دولت کشاورزی قراردادی مثل خرید تضمینی داشته به نتیجه رسیده است اما در جاهایی چنین کاری را انجام نداده است و قرار نیست دولت این کار را بکند. بخش خصوصی به کشاورزی قراردادی وارد شده است و دولت تنها باید این بخش را حمایت کند.
فقدان آمار، از عوامل بی ثباتی در بازار کشاورزی است
زرندی مشکل دیگر نبود ثبات در بازار کشاورزی را فقدان آمار دقیق دانست و گفت: ما در کشور آمایش سرزمینی نداریم و بسته بودن فضای اطلاعات و عدم انتشار آنها یا عدم جمع‌آوری درست اطلاعات عامل خسارات زیادی به بخش کشاورزی است برای مثال یک سال تولید گوجه افزایش می‌یابد و به حدی می‌رسد که قیمت تمام شده این محصول از هزینه‌های تولید آن پایین تر می‌آید و باعث می‌شود کشاورز محصول خود را برداشت نکند در حالی که اگر آمایش سرزمینی داشته باشیم می‌دانیم چقدر تولید داریم و اگر مازاد یا کمبود داریم راهکار ارائه دهیم و به معضلی مثل معضل سیب‌زمینی و پیاز دچار نشویم.
دلالان و واسطه ها از عوامل بی ثباتی در بازار کشاورزی هستند
این فعال استارت‌آپی علت چهارم بی‌ثباتی بازار محصولات کشاورزی را حضور واسطه‌ها دانست و گفت: قرار است استارت‌آپ‌ها فروش محصولات کشاورزی را نظام‌مند کنند و قصد حذف کسی را ندارند و خود واسطه ها هم اگر بدانند که قرار نیست تقابلی با آنها صورت بگیرد حاضر به همکاری هستند.
وی افزود: می‌توان واسطه‌ها را در چارچوب برد و آنها را به سود کم قانع و چند واسطه گری را حذف کرد؛ برای مثال در فصل نوبرانه، گوجه سبز کیلویی 100 هزار تومان است در حالی که در میادین میوه و تره‌بار 50 هزار تومان به فروش می‌رسد و علت این تفاوت قیمت این است که میادین هم دارند "حق‌العمل کاری" انجام می دهند.
زرندی ادامه داد: با توجه به ظرفیت‌های سازمان تعاون روستایی و وزارت جهاد کشاورزی یعنی داشتن سردخانه‌ها و سیلوها، یکی از راه‌ها این است که این وزراتخانه می‌تواند هزینه کمی پس از برداشت از کشاورزان دریافت و محصولات آنها را ذخیره کند تا کشاورزان مجبور نشوند محصولات خود را با قیمت‌های نازل به دلالان بفروشند.
وی افزود: این کار نیازمند بودجه کلان نیست و سازمان تعاون روستایی از مهر ماه هر سال این روش را برای جمع‌آوری میوه شب عید انجام می‌دهد و همین کار را می‌تواند در سایر زمان‌ها نیز انجام دهد.
این فعال استارت‌آپی در بخش دیگری از این گفتگو به تقابل بازارهای سنتی و استارت‌آپ‌ها اشاره کرد و گفت: وقتی در بطن کار قرار بگیریم متوجه می‌شویم که برای کسانی که در بازار سنتی فعالیت می‌کنند مسئله استارت‌آپ‌ها هنوز مبهم است. اگر تشریح شود که استارت‌آپ‌ها قرار است چه کنند و چطور می‌توانند به بازار محصولات کشاورزی کمک کنند، این ابهام برطرف می‌شود.
چرا کشاورزان از استارت‌آپ‌های کشاورزی می‌ترسند؟
زرندی سخن خود را با یک مثال ادامه داد: ما در یکی از جلساتی که با اتحادیه باغداران مازندران داشتیم یکی از افراد در جلسه به صراحت گفت که "ما از استارت‌آپ‌های کشاورزی می‌ترسیم چرا که فکر می‌کنیم آمدند تا فروشندگان محصولات کشاورزی را نابود کنند" وقتی برای آنها تشریح کردیم که قرار است کاری کنیم که فروش محصولات کشاورزی نظام‌مندتر اتفاق افتد و قصد حذف کسی را نداریم این فرد نه تنها مخالفتی نکرد بلکه امروز به یکی از همراهان استارت‌آپ‌های کشاورزی تبدیل شده است.
وی همچنین بیان کرد: کشاورز وقتی بداند که استارت‌آپی می‌تواند ارزش محصول او، از طریق فرآوری را افزایش دهد و با یک ماه تاخیر سود بیشتری را نصیب کشاورز کند، کشاورز هم آرام آرام از فروش محصولات خود با قیمت نازل به دلال‌ها منصرف می‌شود.
این فعال استارت‌آپی افزود: باید میان فعالان استارت‌آپی و فعالان بازارهای سنتی نشست رودر رو شکل گیرد و این نشست باید خالی از جبهه گیری علیه یکدیگر باشد و برنامه‌ای تعریف شود تا همه بخش‌ها در آن فعالیت کنند.
زرندی در پایان تصریح کرد که بازار سنتی خود حس کرده است که اگر کاری از پیش نبرد فناوری‌های نوین گوی سبقت را خواهند ربود.