اقتصاد۲۴- هدی کاشانیان: سرطان استخوان نوعی از سرطان است که در سلول‌های استخوانی شروع می‌شود و می‌تواند استخوان‌های مختلف بدن را درگیر کند. سرطان استخوان به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود:
• سرطان استخوان اولیه: از سلول‌های استخوانی شروع می‌شود.
• سرطان استخوان ثانویه: از سایر نقاط بدن مانند سینه، ریه یا پروستات به استخوان‌ها گسترش می‌یابد.
انواع سرطان استخوان
تومور‌های اولیه یا واقعی در خود استخوان پدیدار می‌شوند که به آن سارکوم گفته می‌شود. این تومور‌های بدخیم هستند و در واقع سرطان را تشکیل می‌دهند. سارکوم در استخوان، ماهیچه، بافت فیبری، رگ‌های خونی و بافت چربی را درگیر می‌کند و می‌تواند در هر نقطه از بدن توسعه یابد. در مطلب زیر به انواع سرطان استخوان اشاره می‌کنیم:
• استئوسارکوم: به آن سارکوم استئوژنیک نیز گفته می‌شود که شایع‌ترین سرطان اولیه در استخوان است. این بیماری اغلب در بین افراد جوان بین ۱۰ تا ۳۰ سال رخ می‌دهد، ولی در حدود ۱۰ درصد در افراد ۶۰ تا ۷۰ سال که دچار پوکی استخوان هستند، پدیدار می‌شود. این تومور‌ها استخوان بازو، لگن و پاها را بیشتر درگیر می‌کنند.
• کندروسارکوم: این دومین سرطان شایع در استخوان است که در سلول‌های غضروف خود را بروز می‌دهد. این بیماری در افراد کمتر از ۲۰ سال کمتر به چشم می‌خورد و ابتلا به کندروسارکوم در افراد ۷۵ سال به بالا بیشتر دیده می‌شود. علاو بر استخوان‌های لگن و پا، این بیماری در نای، حنجره و قفسه سینه نیز موجب سرطان می‌شوند.
• ایوینگ سارکوم: اغلب در استخوان ساق پا و لگن دیده می‌شود، ولی به این منظور نیست که نمی‌تواند استخوان‌های دیگر را مبتلا کند. در مواردی نادر این بیماری در بافت‌های شکم، قفسه سینه نیز به چشم می‌رسد. ایوینگ سارکوم بیشتر بدن کودکان و نوجوانان را در معرض خطر قرار می‌دهد.
• فیبروسارکوم: این نوع دیگری از سرطان استخوان است که بیشتر بافت‌های نرم را نسبت به استخوان‌ها درگیر می‌کند. این بیماری بیشتر در افراد میانسال و مسن دیده می‌شود. استخوان پاها، بازو‌ها و فک بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند.
• آکوردوما: این تومور اصلی استخوان در جمجمه و استخوان‌های ستون فقرات دیده می‌شود. این بیماری اغلب در بزرگسالان بیشتر از ۳۰ سال بروز می‌دهد و مبتلا شدن مردان به این کانسر تقریباً دو برابر زنان می‌باشد. این بیماری تمایل به رشد سریع و آهسته دارد، ولی در صورت گسترش، اگر برداشته نشود سایر اندام‌ها را نیز درگیر می‌کند. غدد لنفاوی، ریه و کبد مهم‌ترین مناطق برای انتشار این تومور هستند.
علائم سرطان استخوان
برخی از افراد مبتلا به سرطان استخوان هیچ علامتی جز احساس یک توده بدون درد ندارند. البته این بیماری می‌تواند علائم مختلفی ایجاد کند. این علائم ممکن است به دلیل شرایط دیگری مانند آرتریت یا بیماری لایم نیز رخ دهد که احتمالاً تشخیص را به تاخیر بیندازد. شایع‌ترین علائم سرطان استخوان شامل موارد زیر است:
• درد و ورم در استخوان‌های آسیب‌دیده
• یک توده سخت قابل لمس در استخوان‌های بلند اندام، لگن یا قفسه سینه
• احساس کوفتگی یا خستگی
• درد در استخوان‌ها (معمولاً شب‌ها بدتر می‌شود)
• درد استخوان پس از ضربه‌های جزئی
• کاهش دامنه حرکتی
• شکستگی استخوان مانند شکستگی استخوان گردن فمور
• کاهش وزن
• تب
درد شایع‌ترین علامت سرطان استخوان است؛ البته همه انواع سرطان استخوان باعث درد نمی‌شوند. علائم این نوع سرطان می‌تواند با توجه به محل، نوع یا علت آن متفاوت باشد که در ادامه به علائم سرطان استخوان پا، لگن، دست، دنده و… اشاره شده است:
• علائم سرطان استخوان پا: اولین نشانه سرطان استخوان پا دردی است که در هنگام شب و با راه‌رفتن بدتر می‌شود. هنگامی‌که فعالیت فرد بیمار بیشتر شود، باعث لنگی هم خواهد شد.
• علائم سرطان استخوان لگن: ایجاد، توده سخت و قابل لمس، درد در این ناحیه، شکستگی استخوان و حتی کاهش وزن از جمله علائم این نوع سرطان استخوان است.
• علائم سرطان استخوان دست: اولین علامت ایجاد یک توده بدون درد است. هنگامی‌که توده بزرگ شود باعث فشار به ماهیچه‌ها و در نتیجه درد خواهد شد.
• علائم سرطان استخوان دنده: در این نوع سرطان استخوان در ناحیه قفسه سینه درد ایجاد می‌شود و حتی در زمان حرکت یا نفس کشیدن درد بدتر می‌شود.
• علائم سرطان مغز استخوان: اولین علائم سرطان مغز استخوان به نوع سرطان متفاوت است. شایع‌ترین نوع سرطان مغز استخوان مولتیپل میلوما است که نشانه‌های مختلفی مانند کم‌خونی، تشنگی شدید، درد شکم، از دست دادن اشتها، خواب‌آلودگی و… دارد. سرطان لنفوم هم می‌تواند از غدد لنفاوی یا مغز استخوان شروع شود. علائمی مانند تب و لرز، عرق شبانه، کاهش وزن، درد عصبی و علائم سرطان مغز استخوان در بزرگسالان خواهد بود.
• علائم متاستاز سرطان سینه به استخوان: درد و شکستگی استخوان، سردرد و سرگیجه، تنگی نفس، ورم شکم و زردی آن از جمله نشانه‌های متاستاز سرطان سینه به سایر قسمت‌های بدن است.
عوامل خطر ابتلا سرطان استخوان
عامل خطر یا ریسک فاکتور در علم پزشکی، عاملی است که احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. اغلب عوامل تحریک‌کننده می‌توانند به‌صورت مستقیم بر رشد سلول‌های سرطانی تأثیر بگذارند، اما به خودی خود باعث ابتلا به سرطان نمی‌شود. از جمله مواردی که خطر ابتلا به سرطان استخوان را تشدید می‌کند، می‌توان موارد زیر را نام برد:
• ژنتیک کودکان مبتلا به رتینوبلاستوما خانوادگی که نوعی «سرطان چشم» است، خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد. افرادی که سابقه بیماری سارکوم در خانواده خود را دارند، در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستند.
• افرادی که تحت شرایط پرتودرمانی قرار گرفته‌اند، خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان استخوان دارند. اکثر سارکوم‌های ناشی از پرتودرمانی شامل آنژیوسارکوم و سارکوم پلومورفی (UPS) از نوع بافت نرم یا استئوسارکوم هستند.
• برخی از دارو‌های مورد استفاده در شیمی درمانی، از جمله عوامل آلکیل‌کننده و آنتراسایکلین‌ها، ممکن است خطر ابتلا به سرطان ثانویه و معمولاً پوکی استخوان را افزایش دهند.
• یک بیماری شناخته شده به نام «بیماری پاژه» وجود دارد. تعداد کمی از افراد مبتلا به این بیماری به سرطان استخوان دچار می‌شوند.
• یک بیماری ژنتیکی نادر به نام سندرم Li-Fraumeni وجود دارد که مبتلایان به آن دارای یک نسخه معیوب از یک ژن هستند که به طور معمول به رشد سلول‌های سرطانی کمک می‌کند.
راه‌های تشخیص سرطان استخوان
پزشک در مورد علائم و سابقه پزشکی شما می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. آن‌ها تصاویر استخوان‌های شما را از طریق آزمایش‌های تصویربرداری مانند:
• اشعه ایکس این‌ها تومور‌ها و بزرگی آن‌ها را نشان می‌دهند.
• سی تی اسکن یک کامپیوتر از اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر دقیق‌تر استفاده می‌کند.
• اسکن‌های ام آر آی این‌ها از آهنربای قوی برای نشان دادن درون بدن شما استفاده می‌کنند.
• اسکن PET یک تکنسین گلوکز رادیواکتیو (قند) را به رگ شما تزریق می‌کند. سپس یک اسکنر سلول‌های سرطانی را شناسایی می‌کند که گلوکز بیشتری نسبت به سلول‌های معمولی مصرف می‌کنند.
• اسکن استخوان یک تکنسین ماده رادیواکتیو متفاوتی را به رگ شما تزریق می‌کند. در استخوان‌های شما جمع می‌شود، جایی که اسکنر می‌تواند آن را ببیند.
• پزشک شما همچنین ممکن است آزمایش‌های خونی را برای یافتن دو آنزیم که می‌توانند نشانه‌های سرطان خون باشند، انجام دهد.
روشی به نام بیوپسی می‌تواند تشخیص را تایید کند. پزشک نمونه‌ای از تومور را با سوزن یا از طریق بریدگی در پوست شما می‌گیرد. یک تکنسین آموزش دیده به بافت یا سلول‌ها زیر میکروسکوپ نگاه می‌کند. آن‌ها می‌توانند تشخیص دهند که آیا تومور شما خوش خیم یا سرطان اولیه یا ثانویه است. آن‌ها همچنین می‌توانند از سرعت رشد آن با خبر شوند.
راه‌های درمان سرطان استخوان
درمان سرطان استخوان به مرحله و درجه سرطان، سن فرد، سلامت کلی بیمار و اندازه و محل تومور بستگی دارد. درمان این بیماری را می‌توان به چهار نوع دارویی، عمل جراحی، پرتو درمانی و درمان مکمل تقسیم کرد. در ادامه به همه این موارد اشاره شده است.
۱. درمان دارویی
دارو‌هایی که سرطان استخوان را درمان می‌کنند شامل دارو‌های شیمی درمانی برای مولتیپل میلوما، دارو‌های مسکن برای تسکین التهاب و ناراحتی، بیس فسفونات‌ها برای جلوگیری از تحلیل استخوان و محافظت از ساختار آن، دارو‌های سیتوتوکسیک برای منع یا توقف رشد سلول‌های سرطانی و دارو‌های ایمونوتراپی برای تشویق سیستم ایمنی بدن به از بین بردن سلول‌های سرطانی هستند.
۲. عمل جراحی
پزشک احتمالاً تومور‌ها یا بافت آسیب‌دیده را با جراحی بردارد. جراحی گزینه‌ای برای جلوگیری از گسترش سرطان است؛ چراکه به کمک آن استخوان آسیب دیده و دوباره جایگزین خواهد شد. البته برای آسیب استخوانی گسترده در بازو‌ها یا پاها، ممکن است نیاز به قطع عضو باشد.
۳. پرتو درمانی
پزشک ممکن است پرتودرمانی را برای از بین بردن سلول‌های سرطانی توصیه کند. این درمان ممکن است علاوه بر نوع دیگری از درمان برای کند کردن رشد سلول‌های سرطانی استفاده شود. در صورتی که به اندازه کافی تومور را نتوان از طریق جراحی خارج کرد، احتمالاً از اشعه هم استفاده شود.
۴. درمان مکمل
پزشک احتمالاً درمان‌های دیگری را که شامل درمان‌های گیاهی و قرص کلسیم است به برنامه مراقبتی بیمار اضافه کند. البته این‌ها باید به‌صورت دقیق انجام شود؛ چراکه برخی از درمان‌های جایگزین ممکن است با شیمی‌درمانی و درمان‌های پرتودرمانی تداخل داشته باشند.
پیشگیری و مراقبت‌های اولیه در رابطه با سرطان استخوان
پزشکان سرطان اولیه استخوان را در چند مرحله طبقه‌بندی می‌کنند. این مراحل مشخص می‌کنند که سرطان کجا رخ داده است، چه کاری انجام می‌دهد، و به چه میزان بر سایر قسمت‌های بدن تاثیر گذاشته است:
• مرحله ۱: سرطان استخوان از استخوان منتشر نشده است.
• مرحله ۲: سرطان استخوان گسترش نیافته است، ولی ممکن است تهاجمی شده و آن را به تهدیدی برای سایر بافت‌ها تبدیل کند.
• مرحله ۳: سرطان استخوان به یک یا چند قسمت از استخوان گسترش یافته و تهاجمی است.
• مرحله ۴: سرطان استخوان به بافت‌های اطراف استخوان و سایر اندام‌ها مانند ریه یا مغز گسترش یافته است.
دکتر فوق تخصص خون و آنکولوژی ممکن است از روش‌های زیر برای تعیین مرحله سرطان در استخوان‌ها استفاده کند:
• بافت‌برداری، که یک نمونه کوچک از بافت برای تشخیص سرطان مورد تجزیه‌وتحلیل قرار می‌گیرد
• اسکن استخوان، که وضعیت استخوان‌ها را بررسی می‌کند
• آزمایش خون
• آزمایش تصویربرداری شامل اشعه ایکس، ام آر آی، و سی تی اسکن برای مشاهده دقیق ساختار استخوان‌ها
رژیم غذایی برای سرطان استخوان
رژیم غذایی مطمئن و سالم می‌تواند در مدیریت و پشتیبانی از بیماران مبتلا به سرطان استخوان نقش مهمی داشته باشد. در اینجا چند نکته در مورد رژیم غذایی برای سرطان استخوان آورده شده است:
• مصرف کلسیم و ویتامین D: مصرف کلسیم و ویتامین D برای حفظ سلامت استخوان مهم است. مواد غذایی مانند شیر و فرآورده‌های لبنی، سبزیجات سبز تیره، ماهیان چرب) که حاوی ویتامین D هستند باید به صورت منظم در رژیم غذایی قرار گیرند.
• غنی شدن با پروتئین: مصرف مقدار کافی پروتئین برای ساخت و ترمیم بافت‌های استخوانی مهم است. منابع پروتئین می‌توانند شامل گوشت، ماهی، مرغ، حبوبات، میوه‌های خشک و محصولات لبنی باشند.
• مصرف مواد آنتی‌اکسیدان: میوه‌ها و سبزیجات غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها که می‌توانند در مقابله با استرس اکسیداتی و حفظ سلامت استخوان‌ها مؤثر باشند.
• کنترل وزن: حفظ وزن سالم می‌تواند به جلوگیری از ایجاد فشار اضافی بر روی استخوان‌ها و کاهش خطر ابتلا به شکستگی‌های استخوانی کمک کند.
• محدودیت مصرف مواد غذایی پرفسفات: مصرف بیش از حد مواد غذایی حاوی پرفسفات ممکن است به استفاده از کلسیم در استخوان‌ها زیان برساند. بنابراین، محدود کردن مصرف آن مهم است.
• مصرف مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی: در موارد لزوم، مصرف مکمل‌های ویتامین D، کلسیم، و دیگر مواد معدنی به توصیه پزشک متخصص است.
توصیه مهم است که هر بیمار به همراه پزشک و تیم درمانی خود درباره رژیم غذایی خاص خود مشاوره کند. انتخاب رژیم غذایی باید با توجه به نیاز‌های افراد و نحوه پاسخ به درمان سرطان صورت گیرد.