اقتصاد۲۴-«نمی‌دانم چه فیلمی بوده، اما مجوز نداشتند»؛ این‌ها گفتهٔ «نقی شعبانیان»، معاون سازمان امور جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور است. در شبکه‌های اجتماعی، اما حرف و حدیث دربارهٔ فیلم زیاد است. راوی در این باره نوشته «برای ساخت یک مستند دربارهٔ حوادث سیاسی دههٔ ۶۰ در پارک جنگلی «رویان» مازندران انفجار‌هایی رخ داده است.»
آن زمان که گروه فیلمبرداری تلاش می‌کرد با جلوه‌های ویژه اثرگذاری کار خود را بالا ببرد، به فکرش خطور نمی‌کرد که انفجاری از واکنش را در شبکه‌های اجتماعی رقم بزند. «شینا انصاری»، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، جزو اولین مسئولانی بود که به این موضوع واکنش نشان داد. او در شبکهٔ اجتماعی ایکس نوشت: «پس از انتشار ویدئو‌هایی دربارهٔ خسارت‌های یک گروه فیلمسازی به جنگل‌های هیرکانی، موضوع را از اداره‌کل مازندران جویا شدم. سازمان محیط‌زیست مجوزی صادر نکرده است. انتظار می‌رود سازمان منابع‌طبیعی هنگام صدور مجوز دربارهٔ پیامد‌های انفجار‌ها بر حیات‌وحش منطقه با سازمان مکاتبه کند.»
حنیف‌رضا گلزار: بدون تعارف و سیاه‌نمایی ما با ساختاری ضعیف برای حفاظت از منابع طبیعی مواجهیم
با این پیام، سازمان منابع‌طبیعی بایست واکنش نشان می‌داد؛ این واکنش اندکی دیرهنگام بود و نه در سطح محیط‌زیست. مدیرکل منابع‌طبیعی و آبخیزداری مازندران-نوشهر گفت که اگرچه هماهنگی‌هایی انجام شده، ولی مجوز کتبی صادر نشده و خبری از انفجار نداشته است.
شعبانیان، معاون سازمان امور جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور نیز دراین‌باره به «پیام ما» می‌گوید: «گروه فیلمبرداری مجوز نداشتند. همکاران ما بررسی کردند و عکس‌ها را برایم فرستادند. تصاویر آثار تخریبی زیادی را نشان نمی‌دهد و به‌نظر می‌رسد شعله‌ها بیشتر جلوه‌های ویژه بوده است.»
بااین‌حال، این مقام مسئول تأکید دارد روشن کردن شعله در جنگل و صدایی که ایجاد کرده است، باعث می‌شود به تعادل اکولوژیکی که باید برای حفظ آن تلاش کنیم، آسیب برسد. شعبانیان همچنین دراین‌باره که برخورد قانونی با عوامل فیلم صورت می‌گیرد؟ می‌گوید: «از اداره‌کل منابع‌طبیعی خواستیم از نظر قانونی موضوع را پیگیری کنند و آن‌ها هم عوامل فیلم را خواسته‌اند و موارد را جویا شده‌اند.»
چه فیلمی در حال ساخت بوده؟ این مقام مسئول پاسخ روشنی برای این پرسش ندارد. او درعین‌حال اضافه می‌کند: «نمی‌دانم چه بوده، اما گویا لازم بوده شعله روشن شود. هرچند باز هم تأکید کنم که عکس‌ها را که دیدم، مشاهده کردم تخریب زیاد نبوده است.»
آیا این سطح تخریب قابل‌پذیرش است؟ پاسخ شعبانیان به این پرسش منفی است. او جنگل‌های هیرکانی را یک بوم‌سازگان ارزشمند می‌داند و می‌افزاید: «فیلمبرداری بدون مجوز توجیه ندارد. با این گروه صحبت شده. آن‌ها عنوان کرده‌اند که قصد داشتند جلوهٔ ویژه داشته باشند و تصوری از تخریب نداشته‌اند.»
معاون سازمان امور جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور درعین‌حال تأکید دارد که پارک رویان تحویل شهرداری و صدور مجوز به‌عهدهٔ آن‌ها بوده است. او می‌گوید: «البته همهٔ ما اعم از شهروند عادی تا سازمان‌های مسئول و متولی موظفیم حداقل دخالت در جنگل اتفاق بیفتد؛ زیرا هرگونه دخالتی عواقب خاص خود را دارد.»
شعبانیان بار دیگر می‌گوید که نمی‌داند چه فیلمی ساخته شده است و اضافه می‌کند: «به‌هرحال، آن‌ها شناسایی شده و اخطار گرفته‌اند و پیگیری هم انجام می‌شود.»
واکنش مدیران فاجعه‌ای بزرگتر از انفجار
«حنیف‌رضا گلزار»، کارشناس ارشد آب و خاک، معتقد است سلسله‌اتفاقاتی که در سال‌های اخیر در موضوع منابع طبیعی و هیرکانی به‌عنوان چشم و چراغ محیط زیست و منابع طبیعی رخ داده است، نشان می‌دهد جایگاه حفاظت به‌عنوان اولین و مهمترین رکن مأموریتی سازمان منابع‌طبیعی ضعیف‌تر شده است. او به «پیام ما» می‌گوید: براساس شرح وظایف تکلیفی، سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری چهار وظیفهٔ حفظ، احیا، توسعه و بهره‌برداری را دارد. اما از زمان تأسیس تا کنون این سازمان مسیر را بعکس پیموده است. یعنی به‌جای حفاظت به‌عنوان اولین گام، از همان اول سراغ بهره‌برداری رفت.
او تجربهٔ ۶۰ سال بهره‌برداری براساس طرح‌های جنگلداری را شاهدی برای این گفته می‌آورد و اضافه می‌کند: تاکنون گزارش رسمی دربارهٔ هزینه‌کرد درآمد‌های حاصله از بهره‌برداری‌ها ارائه نشده است.
بیشتر بخوانید: اعلام عزای عمومی برای جنگل‌های ایران؛ ۱۴۰ هزار هکتار جنگل طی ۱۰ سال در آتش سوخت + ویدیو
نقی شعبانیان: همهٔ ما اعم از شهروند عادی تا سازمان‌های مسئول و متولی، موظفیم حداقل دخالت در جنگل اتفاق بیفتد؛ زیرا هرگونه دخالتی عواقب خاص خود را دارد
به‌گفتهٔ گلزار پس از آنکه بهره‌برداری با طرح تنفس متوقف شد، این انتظار وجود داشت که سازمان منابع‌طبیعی حفاظت را در دستورکار قرار دهد، اما بازهم حفاظت مغفول واقع شد و گزینهٔ سوم یعنی توسعه مدنظر قرار گرفت. او می‌گوید: کاشت یک میلیارد نهال در راستای برنامه‌های توسعه بود که به سرانجام نمی‌رسد.
این کارشناس آب و خاک معتقد است سازمان منابع‌طبیعی نگاه روشنی به مقولهٔ حفاظت ندارد و در این صدوخرده‌ای سال، یعنی از زمان تأسیس این سازمان تا کنون بحث‌های توسعه‌ای اهمیت بیشتری داشته است. او می‌افزاید: ما با ساختاری مواجهیم که صدای اره موتوری متخلف را نمی‌شنود و متخلفی جاده را با درختان بریده‌شده بند می‌آورد.
گلزار ادامه می‌دهد: اتفاقی که دربارهٔ کارگاه سد زارم‌رود اتفاق افتاد و بخش زیادی از منطقه را نابود کرد، توسط این سازمان شنیده نشد. همچنان‌که در واقعهٔ الیمالات شاهد این بی‌توجهی‌ها بودیم.
گلزار با اشاره به اینکه کار به جایی رسیده که مسئولان صدای انفجار را هم نمی‌شنوند، می‌گوید: بدون تعارف و سیاه‌نمایی ما با ساختاری ضعیف برای حفاظت از منابع طبیعی مواجهیم.
او اضافه می‌کند: ما این روز‌ها با دو فاجعه مواجهیم؛ اولین آن‌ها انفجاری که رخ داد و دومین مورد که بدتر از اولی است، نحوهٔ مواجهه و تحلیل مدیرکل منابع‌طبیعی غرب مازندران. او به‌جای آنکه مسئولیت را به‌عهده بگیرد و باصراحت اعلام کند پیگیری حقوقی می‌کند، از این سخن می‌گوید که مجوز کتبی نداده یا اطلاعی از انفجار نداشته و…؛ چرا به‌جای توجیه، او نباید از ساختار سازمانی خود دفاع کند؟!
به‌گفتهٔ این کارشناس، مدیرکل منابع‌طبیعی استان باید به‌عنوان مدعی‌العموم وارد شود. او می‌گوید: چگونگی واکنش از نفس اتفاق ناامیدکننده‌تر بود و همین امر دیگران را برای چنین رفتار‌هایی تشویق می‌کند.