اقتصاد۲۴- شیوا سپهری: توکن‌های غیرقابل معاوضه (NFT) Non-Fungible Token و برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) در حال تغییر نحوه مالکیت و تجارت دارایی‌های دیجیتال هستند.dApps NFT با ترکیب فناوری‌ها، پلتفرم‌هایی برای انجام معاملات در هنر، بازی و موارد دیگر به صورت دیجیتال ایجاد می‌کند.
این روزها NFT به یکی از ارکان اصلی اکوسیستم وب ۳ تبدیل شده‌اند و حجم معاملات قابل‌توجهی را به خود اختصاص داده‌اند که پلتفرم‌های مختلف را با امکان فروش مستقیم به طرفداران و پرداخت خودکار حق‌التألیف بازتعریف می‌کند و برای سرمایه‌گذاران، امکان دسترسی به یک طبقه دارایی نوظهور با پتانسیل تراکنش‌های باارزش بالا را فراهم می‌کند.
NFT چیست؟
NFTها توکن‌های دیجیتالی هستند که نمایانگر مالکیت اقلام یا محتوای منحصربه‌فرد بر روی بلاکچین هستند. برخلاف ارزهای دیجیتال، هر NFT دارای ارزش متمایز است و نمی‌توان آن را به‌صورت یک‌به‌یک مبادله کرد. این توکن‌ها گواهی مالکیت قابل‌تأیید برای دارایی‌های دیجیتال ارائه می‌دهند.
NFT ها نحوه ارزش‌گذاری و تجارت محتوای دیجیتال را تغییر داده‌اند. اکنون خالقان آثار هنری، گیمرها و ... می‌توانند آثار خود را به‌طور مستقیم به خریداران بفروشند و از این طریق واسطه‌های سنتی را حذف کنند. این تغییر، جریان‌های درآمدی جدیدی برای هنرمندان باز کرده و به خریداران امکان اطمینان از اصالت اثر را داده است که می‌توانند نمایانگر انواع مختلف دارایی‌های دیجیتال از جمله هنر، موسیقی، املاک مجازی و حتی آیتم‌های داخل بازی باشند.
ویژگی‌های NFT
NFT ها توکن‌های رمزنگاری‌شده با شناسه‌های منحصربه‌فرد هستند که بر روی بلاکچین ذخیره می‌شوند. هر توکن دارای فراداده‌ها و اطلاعات دارایی متمایزی است که آن را غیرقابل معاوضه می‌کند. به‌عنوان‌مثال، یک NFT که نمایانگر هنر دیجیتال است، داده‌هایی مانند آدرس کیف پول هنرمند، تاریخ ایجاد و لینک فایل اثر هنری را شامل می‌شود.
dApps چیست؟
dApps یا برنامه‌های غیرمتمرکز، نرم‌افزارهایی هستند که بر روی شبکه‌های بلاکچین اجرا می‌شوند. آن‌ها بر روی شبکه‌های همتا‌به‌همتا فعالیت می‌کنند و نیاز به واسطه‌ها را حذف می‌کنند. همچنین dApp از قراردادهای هوشمند برای خودکارسازی فرآیندها و تضمین تعاملات شفاف و بدون نیاز به اعتماد استفاده می‌کند.
dApps NFT چیست؟
dApps NFT به کاربران کمک می‌کند تا دارایی‌های دیجیتال منحصربه‌فرد ایجاد، خرید، فروش و مبادله کنند، بدون اینکه واسطه‌ای در این فرآیند دخالت کند. این پلتفرم‌ها ترکیبی از کمیابی و اصالت NFT ها و غیرمتمرکز بودن dApps را به‌کار می‌گیرند تا تراکنش‌های همتا‌به‌همتا را تسهیل کنند.
بیشتر بخوانید: جفت ارز دیجیتال چیست و معاملات آن چگونه انجام می‌شود؟
قراردادهای هوشمند در dApp NFT فرآیندهایی مانند تولید (minting)، انتقال مالکیت و مدیریت حق‌التألیف را خودکار می‌کنند. این امر مدل‌های جدیدی از مالکیت دیجیتال را در صنایع مختلف ایجاد می‌کند. هنرمندان اثر خود را به‌طور مستقیم به خریداران می‌فروشند، بازیکنان آیتم‌های درون بازی را معامله می‌کنند و کاربران در متاورس املاک مجازی می‌خرند. این ابزارها بازارهای هنر، بازی و سرگرمی را دگرگون کرده‌اند و فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدیدی در فضای دیجیتال ایجاد کرده‌اند.
انواع NFT
NFT ها را می‌توان بر اساس عملکرد اصلی و صنعتی که به آن خدمات می‌دهند، دسته‌بندی کرد. انواع اصلی شامل بازار، بازی، هنر و کلکسیون و اجتماعی و متاورس هستند.
هنر و کلکسیون
این نوع بر ایجاد، نمایش و تجارت هنر دیجیتال و کلکسیون‌های منحصربه‌فرد به‌صورت NFT تمرکز دارد. این پلتفرم‌ها به هنرمندان راه‌های جدیدی برای کسب درآمد از آثار خود ارائه می‌دهند و به کلکسیونرها امکان مالکیت قابل تأیید دارایی‌های دیجیتال را می‌دهند. ویژگی‌هایی مانند ردیابی سابقه مالکیت (provenance) و توزیع حق‌التألیف نیز اغلب در این پلتفرم‌ها موجود است.
پلتفرم Foundation به‌عنوان یک پلتفرم غیرمتمرکز عمل می‌کند که هنرمندان می‌توانند در آن آثار دیجیتال خود را ضرب (mint) کرده و در مزایده قرار دهند. همچنین SuperRare بر روی شبکه اتریوم فعالیت می‌کند و امکان توکن‌سازی و فروش آثار تک‌نسخه‌ای را برای هنرمندان فراهم می‌کند و Rarible نیز یک پلتفرم تحت حاکمیت جامعه برای ایجاد و تجارت NFT ها است.
اجتماعی و متاورس
این نوع از NFT ها برای نمایندگی هویت دیجیتال، وضعیت اجتماعی یا مالکیت در دنیای مجازی استفاده می‌شود. این پلتفرم‌ها به دنبال ایجاد تجربیات دیجیتال مختلف هستند که در آن کاربران می‌توانند با یکدیگر تعامل کنند، معاشرت کنند و در فعالیت‌های مختلف از طریق دارایی‌های مبتنی بر NFT شرکت کنند.
مثلاً در پلتفرم The Sandbox قطعات زمین مجازی فروخته می‌شود که به کاربران امکان می‌دهد تجربیات مختلف کسب کرده و از آن‌ها درآمد کسب کنند. همچنین Decentraland میزبان رویدادهای مجازی است و به کاربران اجازه می‌دهد املاک دیجیتالی بخرند و توسعه دهند. یک نمونه دیگر Somnium Space است که متاورس سازگار با واقعیت مجازی است که کاربران می‌توانند در آن املاک مجازی را مالک و معامله کنند. ضمناً Cryptovoxels نیز یک دنیای مبتنی بر بلاکچین است که کاربران می‌توانند در آن گالری‌های هنری یا فروشگاه‌ها بسازند و نمایش دهند.
نحوه عملکرد NFT
هنگامی که کاربری قصد ایجاد یک NFT را دارد، از رابط کاربری dApp برای بارگذاری دارایی دیجیتال خود و تنظیم ویژگی‌های آن استفاده می‌کند. سپس، dApp با یک قرارداد هوشمند در بلاکچین ارتباط برقرار می‌کند که NFT را با ایجاد یک شناسه توکن منحصربه‌فرد و اتصال آن به داده‌های دارایی، ضرب می‌کند.
برای خرید و فروش NFT ها، کاربران از بازارهای dApp استفاده کرده و از طریق رابط کاربری تراکنش‌ها را آغاز می‌کنند. dApp این دستورات را به قراردادهای هوشمند ارسال می‌کند که وظیفه انتقال مالکیت و پردازش پرداخت‌های مربوطه را بر عهده دارند. در طول این فرآیند، بلاکچین تمامی تراکنش‌ها را ثبت می‌کند و سابقه‌ای شفاف و ایمن از مالکیت هر NFT ایجاد می‌کند.
فناوری زیربنایی
NFT بر روی پلتفرم‌های بلاکچین ساخته می‌شوند که از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کنند و اتریوم پرکاربردترین آن‌ها است. این پلتفرم‌ها زیرساخت لازم برای ایجاد و مدیریت دارایی‌های دیجیتال منحصربه‌فرد را فراهم می‌کنند. دفترکل توزیع‌شده بلاکچین تمامی تراکنش‌های NFT را ثبت می‌کند و سابقه‌ای شفاف و غیرقابل تغییر از مالکیت حفظ می‌کند.
بسیاری از NFTها از راه‌حل‌های ذخیره‌سازی غیرمتمرکز مانند سیستم InterPlanetary File System (IPFS) برای ذخیره محتوای مرتبط با NFT استفاده می‌کنند. این روش باعث افزایش دوام و دسترسی به دارایی‌های دیجیتال می‌شود و وابستگی به سرورهای متمرکز را کاهش می‌دهد. ترکیب بلاکچین برای پردازش تراکنش‌ها و ذخیره‌سازی غیرمتمرکز برای محتوا، سیستم قدرتمندی برای مدیریت و تجارت NFT ها ایجاد می‌کند.
قراردادهای هوشمند و NFT ها
قراردادهای هوشمند برنامه‌های هوشمند و «خوداجرا» بر روی بلاکچین هستند که فرآیندهای مرتبط با NFT ها را خودکار می‌کنند. در مورد NFT ها، این قراردادها ویژگی‌های توکن از جمله منحصر به فرد بودن، حقوق مالکیت و فراداده‌ها را تعریف می‌کنند. وقتی کاربری یک NFT را ضرب می‌کند، قرارداد هوشمند یک شناسه توکن منحصربه‌فرد تولید کرده و آن را به محتوای دیجیتالی مشخص شده پیوند می‌دهد.
در تراکنش‌های NFT، قراردادهای هوشمند مالکیت را انتقال داده و پرداخت‌ها را انجام می‌دهند. آن‌ها همچنین می‌توانند سیستم‌های حق‌التألیف را پیاده‌سازی کنند و به‌صورت خودکار درصدی از فروش‌های ثانویه را به خالق اصلی اختصاص دهند. خودکارسازی این فرآیندها اطمینان می‌دهد که فروش و انتقال NFT ها دقیقاً طبق برنامه اجرا شده و نیازی به واسطه‌ها ندارند.