اقتصاد۲۴- ارتش ملی سوریه یا جیش الوطنی سوری نیرویی است که در نتیجه سال‌ها درگیری داخلی در سوریه و در راستای اهداف خاص منطقه‌ای و بین‌المللی تشکیل شد. این ارتش، متشکل از گروه‌های مخالف دولت سوریه، در سال ۲۰۱۷ تحت حمایت ترکیه شکل گرفت. فعالیت‌های این نیروی نظامی عمدتاً در مناطق شمالی سوریه متمرکز است و نقش آن در معادلات نظامی و سیاسی این کشور از اهمیت زیادی برخوردار است.
تاریخچه تشکیل جیش الوطنی
جیش الوطنی سوری در راستای تلاش ترکیه برای ایجاد یک نیروی هماهنگ از گروه‌های مسلح مخالف دولت سوریه تشکیل شد. این گروه‌ها که پیش از این تحت عنوان ارتش آزاد سوریه شناخته می‌شدند، پس از کاهش نقش نظامی غرب در سوریه، حمایت عمده خود را از ترکیه دریافت کردند. هدف ترکیه از این اقدام، تقویت کنترل خود در مناطق مرزی و مقابله با تهدید گروه‌های کرد مانند یگان‌های مدافع خلق (YPG) بود.
ساختار و ترکیب نیرو‌ها
ارتش ملی سوریه (جیش الوطنی سوری) به‌عنوان یک نیروی مخالف دولت بشار اسد، از سه سپاه اصلی تشکیل شده است که هر یک از این سپاه‌ها شامل گروه‌های مسلح کوچک‌تری با ویژگی‌ها، پیشینه‌ها و اهداف گوناگون هستند. این ساختار چندلایه به دلیل تنوع نیرو‌ها و نیاز به هماهنگی میان آنها، از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار است.
۱. سه سپاه اصلی
ساختار سازمانی ارتش ملی سوریه به‌گونه‌ای طراحی شده است که این نیرو‌ها در سه سپاه اصلی سازماندهی شوند. این سپاه‌ها وظایف و مناطق عملیاتی متفاوتی دارند:
سپاه اول:
شامل گروه‌هایی است که بیشتر در مناطق عفرین، اعزاز، و الباب فعالیت دارند. این مناطق از نظر استراتژیک برای ترکیه اهمیت ویژه‌ای دارند، زیرا هم به مرز ترکیه نزدیک هستند و هم از دست کرد‌ها بازپس گرفته شده‌اند.
سپاه دوم:
این سپاه در مناطق شرقی‌تر مانند تل‌ابیض و رأس‌العین فعال است. مأموریت اصلی نیرو‌های این سپاه مقابله با یگان‌های مدافع خلق (YPG) و تأمین امنیت مرز‌های ترکیه است.
سپاه سوم:
گروه‌هایی که در ادلب و حوالی آن مستقرند، بیشتر در این سپاه دسته‌بندی شده‌اند. این منطقه به دلیل حضور نیرو‌های جهادی مانند هیئت تحریر الشام، محیطی حساس و پیچیده دارد.
اهداف و مأموریت‌ها
جیش الوطنی سوری خود را به‌عنوان نیرویی معرفی می‌کند که به دنبال آزادی مردم سوریه از دیکتاتوری بشار اسد و جایگزینی آن با یک حکومت دمکراتیک یا حداقل دولتی است که نماینده تمام مردم سوریه باشد است. با این حال، اهداف واقعی این نیرو‌ها بیشتر به استراتژی‌های منطقه‌ای ترکیه گره خورده است. مقابله با شبه‌نظامیان کرد و گسترش نفوذ ترکیه در سوریه از جمله مأموریت‌های اصلی این ارتش محسوب می‌شود.
یکی از مأموریت‌های اصلی جیش الوطنی سوری، مقابله با یگان‌های مدافع خلق (YPG) و دیگر گروه‌های کرد در شمال سوریه است. ترکیه این گروه‌ها را شاخه‌ای از حزب کارگران کردستان (PKK) می‌داند و آنها را تهدیدی جدی برای امنیت ملی خود معرفی می‌کند.
نقش در عملیات‌های نظامی
این ارتش در عملیات‌های متعددی که توسط ترکیه در سوریه اجرا شده، حضور داشته است. از جمله این عملیات‌ها می‌توان به "سپر فرات"، "شاخه زیتون" و "چشمه صلح" اشاره کرد. این عملیات‌ها به تصرف بخش‌هایی از خاک سوریه توسط ترکیه و کنترل مناطق استراتژیک مانند عفرین، تل‌ابیض، و رأس‌العین انجامید.
انتقاد‌ها و چالش‌ها
جیش الوطنی سوری با انتقاد‌های فراوانی از سوی سازمان‌های حقوق بشری مواجه بوده است. این انتقاد‌ها شامل نقض حقوق غیرنظامیان، تخریب اموال عمومی، و جابه‌جایی اجباری مردم محلی می‌شود. علاوه بر این، وابستگی شدید این نیرو به ترکیه، استقلال عمل آن را زیر سؤال برده است. همچنین، تنوع ایدئولوژیکی و اختلافات داخلی میان گروه‌های تشکیل‌دهنده این ارتش، چالش‌هایی را در هماهنگی و کارایی آن ایجاد کرده است.
تفاوت ارتش ملی و ارتش آزاد سوریه
ارتش ملی سوریه (جیش الوطنی سوری) و ارتش آزاد سوریه (الجیش السوری الحر) هر دو به‌عنوان نیرو‌های مخالف دولت بشار اسد شناخته می‌شوند، اما تفاوت‌های شایان‌توجهی از نظر ساختار، اهداف و حمایت خارجی دارند. در ادامه، تفاوت‌های اصلی این دو گروه را بررسی می‌کنیم.
۱. زمان و نحوه شکل‌گیری
ارتش آزاد سوریه (FSA):
ارتش آزاد سوریه در سال ۲۰۱۱، در مراحل ابتدایی جنگ داخلی سوریه، توسط گروهی از نظامیان جداشده از ارتش سوریه تأسیس شد. هدف اصلی آن سرنگونی حکومت بشار اسد و برقراری دموکراسی در سوریه بود. این گروه، در ابتدا یک نیروی غیرمتمرکز بود که از حمایت مردمی و غربی بهره می‌برد.
ارتش ملی سوریه (SNA):
ارتش ملی سوریه در سال ۲۰۱۷، با حمایت مستقیم ترکیه و با هدف سازماندهی و متحد کردن گروه‌های مخالف مسلح فعال در شمال سوریه تأسیس شد. این گروه عمدتاً جانشین ساختاری ارتش آزاد سوریه در مناطق تحت کنترل ترکیه است.
۲. حمایت خارجی
ارتش آزاد سوریه:
در اوایل جنگ، این ارتش از حمایت کشور‌های غربی، به‌ویژه آمریکا، بریتانیا، و برخی کشور‌های عربی مانند قطر و عربستان سعودی برخوردار بود. با این حال، این حمایت به تدریج کاهش یافت و تمرکز غرب بر گروه‌های کرد و مبارزه با داعش منتقل شد.
بیشتر بخوانید: گروه تروریستی هیئت تحریرالشام چیست؟
ارتش ملی سوریه:
این ارتش به‌طور عمده تحت حمایت ترکیه قرار دارد. ترکیه علاوه بر تأمین مالی و تسلیحاتی، آموزش نظامی نیرو‌های ارتش ملی را نیز بر عهده دارد.
۳. اهداف و مأموریت‌ها
ارتش آزاد سوریه:
هدف اصلی ارتش آزاد سوریه سرنگونی حکومت بشار اسد و ایجاد یک حکومت دموکراتیک در سوریه بود. این گروه خود را نماینده مردم سوریه معرفی می‌کرد.
ارتش ملی سوریه:
جیش الوطنی سوری افزون بر مبارزه با حکومت اسد، اهداف منطقه‌ای ترکیه را نیز دنبال می‌کند. مهم‌ترین مأموریت آن مقابله با یگان‌های مدافع خلق کرد (YPG) و حفظ نفوذ ترکیه در شمال سوریه است.
۴. مناطق عملیاتی
ارتش آزاد سوریه:
این ارتش در سراسر سوریه فعالیت داشت، اما به دلیل فقدان پشتیبانی مؤثر، به تدریج قدرت خود را از دست داد و مناطق عملیاتی آن محدود شد.
ارتش ملی سوریه:
فعالیت این ارتش بیشتر به مناطق شمالی و شمال‌شرقی سوریه، مانند عفرین، الباب، اعزاز، تل‌ابیض، و رأس‌العین محدود است، که تحت کنترل ترکیه قرار دارند.
۵. ساختار و سازماندهی
ارتش آزاد سوریه:
ساختار ارتش آزاد غیرمتمرکز و متشکل از گروه‌های مختلف با ایدئولوژی‌های متفاوت بود. این مسئله باعث ضعف در هماهنگی و کارایی آن شد.
ارتش ملی سوریه:
ارتش ملی سوریه ساختاری سازمان‌یافته‌تر دارد و به سه سپاه اصلی تقسیم شده است. این ساختار به دلیل مدیریت و نظارت مستقیم ترکیه به وجود آمده است.
۶. انتقاد‌ها و چالش‌ها
ارتش آزاد سوریه:
این ارتش به دلیل عدم هماهنگی داخلی و نفوذ گروه‌های افراطی در میان اعضای خود، با انتقاد‌هایی مواجه شد. همچنین کاهش حمایت خارجی باعث کاهش نفوذ آن در معادلات جنگ سوریه شد.
ارتش ملی سوریه:
ارتش ملی سوریه به دلیل نقض حقوق بشر، جابه‌جایی اجباری غیرنظامیان، و وابستگی کامل به ترکیه مورد انتقاد قرار گرفته است.
ارتش آزاد سوریه با گذشت زمان و تغییر اولویت‌های بین‌المللی، نقشش کم‌رنگ شد. در مقابل، ارتش ملی سوریه به‌عنوان ابزاری برای پیش‌برد منافع ترکیه در سوریه عمل می‌کند و از ساختار منظم‌تری برخوردار است. این دو نیرو در عین شباهت‌های اولیه، در ماهیت، اهداف و تأثیرات خود تفاوت‌های بنیادینی دارند.