اقتصاد۲۴- مقتدی صدر یکی از چهره‌های برجسته مذهبی و سیاسی عراق است که نام او با تحولات مهم این کشور در دهه‌های اخیر گره خورده است. او با رهبری جریان صدر و تأثیرگذاری بر سیاست داخلی و منطقه‌ای، همواره نقش کلیدی در تاریخ معاصر عراق ایفا کرده است. از مبارزه با اشغالگران آمریکایی تا حمایت از جنبش‌های مردمی، مقتدی صدر یکی از چهره‌های بحث‌برانگیز، اما تاثیرگذار در میان شیعیان عراق به شمار می‌رود.
مقتدی صدر کیست؟
زندگی‌نامه و پیشینه خانوادگی مقتدی صدر
مقتدی صدر در سال ۱۹۷۴ میلادی (۱۳۵۲ خورشیدی) در شهر نجف، یکی از مراکز مهم مذهبی شیعیان در عراق، متولد شد. او فرزند آیت‌الله محمدصادق صدر، از برجسته‌ترین مراجع شیعه در تاریخ معاصر عراق است. خانواده صدر به دلیل مبارزاتشان علیه ظلم و استبداد در عراق، شهرت و احترام ویژه‌ای در میان شیعیان دارند.
پدر مقتدی، آیت‌الله محمدصادق صدر، در دهه ۱۹۹۰ میلادی به چهره‌ای برجسته در میان شیعیان تبدیل شد. او به عنوان منتقد حکومت صدام حسین، با ارائه خطبه‌های آتشین علیه ظلم و فساد، محبوبیت زیادی به دست آورد. این اقدامات باعث شد که حکومت بعث به ترور او و دو پسر دیگرش در سال ۱۹۹۹ میلادی دست بزند. این رویداد تاثیر عمیقی بر مقتدی صدر گذاشت و مسیر زندگی او را به سمت سیاست و رهبری مقاومت هدایت کرد.
ظهور مقتدی صدر پس از سقوط صدام حسین
پس از سقوط رژیم صدام حسین در سال ۲۰۰۳ و اشغال عراق توسط نیرو‌های آمریکایی، مقتدی صدر به یکی از چهره‌های اصلی مقاومت تبدیل شد. در این دوران، او رهبری «جریان صدر» را بر عهده گرفت؛ جریانی که ریشه در مناطق فقیرنشین شیعه‌نشین عراق داشت و در میان مردم حاشیه‌نشین و طبقه کارگر از محبوبیت بالایی برخوردار بود.
یکی از اقدامات مهم صدر در این دوره، تشکیل «ارتش مهدی» بود. این گروه نظامی که به عنوان بازوی مسلح جریان صدر فعالیت می‌کرد، در برابر نیرو‌های اشغالگر آمریکایی و متحدان آن مقاومت مسلحانه کرد. ارتش مهدی به سرعت به یکی از نیرو‌های تاثیرگذار در صحنه عراق تبدیل شد و نقش مهمی در مبارزه با اشغالگران و همچنین تامین امنیت در مناطق شیعه‌نشین ایفا کرد.
جریان صدر و نقش سیاسی آن
جریان صدر تحت رهبری مقتدی صدر به یکی از مهم‌ترین نیرو‌های سیاسی در عراق تبدیل شد. این جریان که تلفیقی از گرایش‌های مذهبی، اجتماعی و ملی‌گرایانه است، همواره بر استقلال عراق از دخالت‌های خارجی تاکید کرده است.
مقتدی صدر از سال ۲۰۰۵ به این سو نقش مهمی در سیاست عراق بازی کرده است. او از طریق ائتلاف‌های سیاسی مختلف، به ویژه ائتلاف «سائرون»، توانسته است تاثیرگذاری خود را در مجلس عراق و روند‌های تصمیم‌گیری ملی افزایش دهد. ائتلاف سائرون در انتخابات پارلمانی سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۲۱ موفقیت چشمگیری به دست آورد و نشان داد که پایگاه اجتماعی صدر همچنان قدرتمند است.
مواضع مقتدی صدر در برابر دخالت‌های خارجی
یکی از ویژگی‌های مقتدی صدر، مواضع او در برابر دخالت‌های خارجی در عراق است. او از همان آغاز اشغال عراق، به شدت با حضور نظامی آمریکا مخالفت کرد و خواستار خروج کامل نیرو‌های آمریکایی از کشور شد. این موضع‌گیری‌ها باعث شد که برخی از عراقی‌ها او را به عنوان یک رهبر ملی‌گرا بشناسند.
در عین حال، صدر روابط پیچیده‌ای با ایران داشته است. گرچه او به عنوان یک شخصیت شیعه به ایران نزدیک بوده، اما بار‌ها مخالفت خود را با نفوذ بیش‌از اندازه ایران در عراق ابراز کرده است. این مواضع سبب شده که او در صحنه سیاست عراق نقش یک بازیگر عمل‌گرا را بازی کند.
حمایت از اعتراضات مردمی و اصلاحات
در سال‌های اخیر، مقتدی صدر به یکی از حامیان اصلی اعتراضات مردمی در عراق تبدیل شده است. اعتراضاتی که بیشتر علیه فساد دولتی، بیکاری و ناکارآمدی سیستم سیاسی کشور انجام می‌شود، از حمایت صدر برخوردار بوده است. او بار‌ها از مطالبات مردم، به ویژه جوانان، حمایت کرده و خواستار اصلاحات ساختاری در نظام سیاسی عراق شده است.
بیشتر بخوانید: شیخ نعیم قاسم دبیرکل حزب الله کیست؟
یکی از مهم‌ترین مواضع او در این زمینه، تاکید بر پایان دادن به نظام سهمیه‌بندی قومی و مذهبی در عراق است. این سیستم که پس از سقوط صدام شکل گرفت، به جای ایجاد اتحاد، سبب تقسیم قدرت و فساد گسترده شده است.
تاثیر مقتدی صدر بر جامعه شیعه عراق
صدر به دلیل جایگاه خانوادگی و شخصیت کاریزماتیک خود، تاثیر زیادی بر جامعه شیعه در عراق دارد. او توانسته است حمایت اقشار مختلف شیعه، به ویژه طبقات فقیر و حاشیه‌نشین، را به دست آورد. همچنین، او بار‌ها در برابر نخبگان سنتی شیعه که مورد انتقاد مردم قرار گرفته‌اند، مواضع انتقادی گرفته و خود را به عنوان نماینده صدای مردم معرفی کرده است.
انتقادها از مقتدی صدر
با وجود محبوبیت و نقش تاثیرگذار مقتدی صدر، او همواره با انتقاد‌هایی روبه‌رو بوده است. برخی او را به داشتن مواضع متغیر و غیرقابل پیش‌بینی متهم می‌کنند. این تغییرات گاه سبب سردرگمی حامیان و مخالفان او شده است.
همچنین، برخی گروه‌ها ارتش مهدی را به نقض حقوق بشر و اقدامات خشونت‌آمیز در سال‌های اولیه اشغال عراق متهم کرده‌اند. هرچند صدر بعد‌ها دستور انحلال این گروه را داد، اما این انتقادات همچنان در تاریخچه فعالیت‌های او وجود دارد.
واکنش مقتدی صدر به تحولات سوریه
مقتدی صدر، روحانی شیعه و رهبر جریان صدر در عراق، با انتشار پیامی در فضای مجازی، نسبت به اوضاع سوریه دیدگاه خود را بیان کرد.
صدر در این پیام اعلام کرده است که اوضاع سوریه، این کشور همسایه عزیز، با دقت دنبال می‌شود. او افزوده است که جز دعا چیزی برای مردم آزاده و مقاوم این کشور در اختیار ندارند و از خداوند خواسته است که بلایا، تروریسم، افراط‌گرایی، ظلم، تاریکی، فرقه‌گرایی و دخالت‌های خارجی را از سر مردم سوریه دور کند.
صدر در ادامه بر موضع خود مبنی بر عدم دخالت در امور داخلی سوریه تأکید کرده و گفته است: «ما همچنان بر این باور هستیم که تنها مردم سوریه حق تصمیم‌گیری درباره سرنوشت کشورشان را دارند.»
وی همچنین نسبت به طرح‌ها و نقشه‌های کشور‌های غربی هشدار داده و گفته است: «همه باید هوشیار باشند و از گرفتار شدن در نقشه‌های شوم سه‌گانه آمریکا، انگلیس و اسرائیل و دست‌نشانده‌های آنها که هدفشان تخریب دین، از بین بردن وحدت و ایجاد تفرقه است، پرهیز کنند.»
مقتدی صدر در بخش پایانی پیام خود، بر ضرورت عدم دخالت دولت، مردم و تمام گروه‌های نظامی و امنیتی عراق در مسائل داخلی سوریه تأکید کرده و از دولت عراق خواسته است که مانع از هرگونه دخالت در امور سوریه شود و با افرادی که امنیت کشور را تهدید می‌کنند، برخورد کند.
این پیام، بار دیگر موضع مقتدی صدر را به عنوان یکی از رهبران سیاسی و مذهبی تاثیرگذار عراق در قبال تحولات منطقه‌ای روشن کرده است.
چالش‌ها و آینده مقتدی صدر
مقتدی صدر همچنان یکی از بازیگران کلیدی در سیاست عراق است، اما با چالش‌های زیادی روبه‌روست. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، مدیریت اختلافات داخلی جریان صدر و حفظ وحدت میان هوادارانش است. همچنین، صدر باید میان مواضع ملی‌گرایانه و تعامل با قدرت‌های خارجی، تعادل برقرار کند تا بتواند جایگاه خود را در صحنه سیاست عراق حفظ کند.
مقتدی صدر، با وجود تمام پیچیدگی‌ها و انتقادها، یکی از تاثیرگذارترین شخصیت‌های سیاسی و مذهبی عراق به شمار می‌رود. او با ترکیب ویژگی‌های یک رهبر مذهبی و یک سیاستمدار عمل‌گرا، توانسته است نقشی منحصر‌به‌فرد در تاریخ معاصر عراق بازی کند. از مبارزه با اشغالگران گرفته تا حمایت از اصلاحات و اعتراضات مردمی، صدر همچنان در تعیین مسیر آینده عراق نقشی کلیدی دارد.