اقتصاد ۲۴- سرمایه گذاری چند میلیارد دلاری عربستان سعودی در عرصه هوش مصنوعی، که محور تحول اقتصادی سند چشم انداز ۲۰۳۰ است، یک مانع بزرگ پیش روی خود دارد: کمبود متخصصان ماهر برای هدایت بلندپروازی‌های آن کشور در عرصه فناوری پیشرفته.
اقدامات ریاض برای پر کردن شکاف کمبود متخصصان ماهر با نیاز‌های فزاینده در زمینه هوش مصنوعی
از شهر‌های شناختی مانند "نئوم" تا نوآوری‌های مرتبط با حوزه مراقبت‌های بهداشتی مبتنی بر هوش مصنوعی، آینده پادشاهی سعودی به پر کردن این شکاف در عرصه مهارت‌ها از طریق اجرای سه استراتژی کلیدی بستگی دارد: سیاست‌های رهبری شده توسط دولت، نوآوری بخش خصوصی و فرصت‌های دانشگاهی گسترده.
در گزارشی با عنوان "وضعیت هوش مصنوعی در عربستان سعودی" که پیش از اجلاس GAIN ۲۰۲۴ در ریاض منتشر شد، بر تقاضای فزاینده برای تخصص در حوزه هوش مصنوعی تاکید شده بود به طوری که آگهی‌های شغلی مرتبط با هوش مصنوعی در فاصله سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۲ سالانه نزدیک به ۵۴ درصد افزایش یافتند.
دولت عربستان سعودی در سال ۲۰۱۹ میلادی سازمان اطلاعات و هوش مصنوعی آن کشور را برای نظارت بر استراتژی ملی داده و هوش مصنوعی با هدف آموزش ۲۰۰۰۰ متخصص راه اندازی کرد تا اطمینان حاصل شود که سعودی‌ها می‌توانند تا سال ۲۰۳۰ نقش‌های بسیار ماهرانه‌ای در عرصه هوش مصنوعی ایفا کنند. بر اساس گزارش سال ۲۰۲۴ یونسکو، پادشاهی سعودی در حال حاضر در توسعه استراتژی هوش مصنوعی در منطقه پیشرو است و رتبه اول را در جهان عرب و رتبه چهاردهم را در عرصه جهانی به خود اختصاص داده است.
بیشتر بخوانید: جاه طلبی‌های امارات و عربستان در خرید جنگنده‌های فوق مدرن/ کارزار «آمریکایی بخر»، جیب اعراب پولدار منطقه را خالی می‌کند +عکس
تحولات علمی و دانشگاهی مرتبط با هوش مصنوعی در عربستان سعودی
این اعتماد به عربستان سعودی در حوزه هوش مصنوعی به سرمایه گذاری‌های قابل توجهی تبدیل شده است. برای مثال، عربستان سعودی ۱.۷۹ میلیارد دلار بودجه متمرکز بر هوش مصنوعی را در کنفرانس فناوری LEAP ۲۰۲۵ در ماه گذشته تضمین کرد تا موقعیت آن کشور به عنوان یک مرکز رو به رشد برای نوآوری تقویت شود.
گزارش نشست GAIN Summit در سال ۲۰۲۴ افزایش ۴۲ درصدی تعداد فارغ التحصیلان رشته‌های مرتبط با هوش مصنوعی را در فاصله سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ میلادی نشان داد که نشان دهنده تمرکز پادشاهی سعودی بر توسعه استعداد‌های فناوری داخلی است. در سطح دانشگاهی، ۸۶ درصد از دانشگاه‌های عربستان سعودی در حال حاضر مدارک کارشناسی رشته‌های مبتنی بر هوش مصنوعی را ارائه می‌کنند، ۵۶ درصد برنامه‌های کارشناسی ارشد را معرفی و ۹ درصد فرصت‌هایی را برای تحصیل در مقطع دکترا ارائه کرده‌اند.
محور استراتژی عربستان سعودی، بازاندیشی نظام‌های آموزشی برای پرورش تکنسین‌های هوش مصنوعی، ترکیب سخت گیری فنی با حل مشکلات در دنیای واقعی به منظور حمایت از اقتصاد دیجیتال است. متخصصان هوش مصنوعی باید مهارت‌های خود را در زمینه هوش تجاری، عملیات یادگیری ماشینی، همکاری متقابل عملکردی و مهندسی داده تقویت کنند. آموزش باید بر روی هوش مصنوعی مورد استفاده در صنعت، استقرار عملی و یادگیری بین رشته‌ای برای پر کردن شکاف‌ها متمرکز شود. آموزش هوش مصنوعی مقیاس‌پذیر و قابل دسترس، کلیدی برای پر کردن شکاف در زمینه استعداد‌ها است.
استراتژی‌های ریاض برای گسترش دسترسی به هوش مصنوعی و آموزش درباره آن
استراتژی‌هایی مانند راه اندازی پلتفرم‌های یادگیری آنلاین، مراکز هوش مصنوعی در مناطق روستایی، بورسیه‌ها و برنامه‌های مربیگری می‌توانند دسترسی به آموزش در حوزه هوش مصنوعی را گسترش دهند. هم چنین، ابزار‌های هوش مصنوعی بدون کد یادگیری را برای گروه‌های مختلف دموکراتیزه می‌کنند. هم چنین، فراگیر بودن برای حفظ شتاب هوش مصنوعی عربستان سعودی امری حیاتی خواهد بود.
تلاش‌ها برای همسویی آموزش با نیاز‌های نیروی کار در حال انجام هستند.
مدارس و موسسات آموزشی از جمله دانشگاه "نفت و مواد معدنی ملک فهد" رشته‌های کارشناسی ارشد هوش مصنوعی و علوم داده را معرفی کرده‌اند، در حالی که نهاد‌های دولتی مانند سازمان داده‌ها و هوش مصنوعی عربستان سعودی برای همه سطوح مهارت و کمپ‌های آموزشی سراسری را تأمین می‌کنند. مدارس و دانشگاه‌ها باید برنامه‌های درسی را به روزرسانی کنند، دولت باید آموزش را تشویق کند و شرکت‌ها باید فرصت‌های مربیگری و مهارت‌آموزی را ارائه دهند.
هم چنین، در گزارش GAIN Summit خاطر نشان شده که در فاصله سال‌های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ میلادی بیش از ۳۸ هزار دانشجو با مدرک‌های مرتبط با هوش مصنوعی از جمله علوم رایانه و مهندسی فارغ التحصیل شدند که ۶۵۰۰ نفر از آنان در خارج از کشور تحصیل کردند. در این میان، دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله به تدریج نقش فعال‌تری در توسعه نیروی کار در عربستان سعودی برعهده گرفته است. این برنامه از دوره‌های آنلاین انبوه و باز گسترده و منابع ابری برای ارائه آموزش عملی هوش مصنوعی در مقیاس سراسری در عربستان سعودی استفاده می‌کند.
نقش دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله برای آموزش و تقویت متخصصان سعودی
دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله با بخش‌های دولتی و خصوصی برای ایجاد برنامه‌های ارتقای مهارتی مناسب برای متخصصان سعودی همکاری می‌کند. این برنامه‌های آموزشی با هدف دموکراتیزه کردن آموزش هوش مصنوعی و با مشارکت نهاد‌های ملی مانند برنامه ملی توسعه فناوری اجرا می‌شوند. هم چنین، دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله از طریق برگزاری نمایشگاه‌های سالانه به ارتباط فارغ التحصیلان برتر با کارفرمایان کمک می‌کند و از طریق مراکز رشد کسب و کار‌های نوپا از استارتاپ‌های تحت رهبری دانشجویان حمایت می‌کند.
این موسسه تحقیقات پیشرفته خود را به ابزار‌هایی تبدیل می‌کند که به بخش‌های کلیدی در عربستان سعودی سود می‌رساند. بخش عمده تحقیقات حوزه هوش مصنوعی انجام شده در دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله مبتنی بر منبع باز و ابزار‌ها و مدل‌هایی است که در دسترس عموم قرار گرفته‌اند. هدف این مرکز با استفاده از تحقیقات هوش مصنوعی در سطح جهانی در دانشگاه علم و صنعت ملک عبدالله ایجاد یک پلتفرم ساده و بدون کد برای افراد غیرمتخصص است تا از مدل‌های منبع باز آن موسسه آموزشی استفاده کنند.
بیشتر بخوانید: ورزش‌های الکترونیکی و بازی‌های ویدئویی جهان در قبضه اعراب/ رقابت ریاض و ابوظبی بر سر جذب بهترین گیمرهای دنیا
نقش شرکت‌های خصوصی در تقویت قابلیت‌های مبتنی بر هوش مصنوعی عربستان سعودی
شرکت‌های خصوصی نیز از طریق سرمایه گذاری‌های استراتژیک و پروژه‌های زیرساختی، قابلیت‌های مبتنی بر هوش مصنوعی عربستان سعودی را تسریع می‌کنند. برای مثال، "علی‌بابا کلاود" شرکت خدمت وب چینی با آکادمی طُوَیْق و STC یکی از شرکت‌های پیشرو در حوزه دیجیتال عربستان سعودی برای راه‌اندازی آزمایشگاه‌های آموزشی هوش مصنوعی در دانشگاه‌های عربستان همکاری کرده است. شرکت تحلیل داده Databricks مستقر در آمریکا نیز متعهد شده که ۳۰۰ میلیون دلار طی پنج سال آینده برای حمایت از هوش مصنوعی و پذیرش داده در عربستان سعودی اختصاص دهد.
سازمان داده‌ها و هوش مصنوعی عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳ میلادی با "گوگل کلاود" همکاری کرد تا برنامه Elevate را راه‌اندازی کند، یک ابتکار عمل پنج ساله برای آموزش ۱۰۰۰ زن از ۲۸ کشور جهان در زمینه یادگیری ماشینی از طریق برنامه‌ریزی به منظور ارتقای مهارت بیش از ۲۵۰۰۰ نفر تا سال ۲۰۲۸ میلادی.
چنین مشارکت‌هایی نقش مهمی در ایجاد تعادل بین حفظ استعداد‌های محلی و استفاده از تخصص بین‌المللی ایفا می‌کنند. حفظ استعداد‌های برتر هوش مصنوعی و در عین حال جذب تخصص جهانی نیازمند رویکردی چندوجهی است که انگیزه‌های تحقیقاتی، همکاری در صنعت و فرصت‌های توسعه شغلی را ترکیب می‌کند. هم چنین، ابتکارعمل‌هایی مانند کمک هزینه‌های تحصیلی برای تحقیقات هوش مصنوعی می‌تواند متخصصان سعودی را تشویق کند تا پروژه‌های پیشگامانه را رهبری کرده و در عین حال، متخصصان بین المللی را جذب کنند. ایجاد هاب‌های هوش مصنوعی در پروژه‌های بزرگی مانند "نئوم" می‌تواند همکاری بین استعداد‌های محلی و جهانی را تقویت کند و اکوسیستمی را ایجاد نماید که در آن نوآوری رشد می‌کند. برنامه‌های شتاب‌دهی شغلی که با شرکایی مانند آرامکو و وزارت سرمایه‌گذاری توسعه یافته برای تلاش‌ها به منظور ارائه فرصت‌های داخلی در سطح جهانی برای عربستان سعودی امری حیاتی است.
منبع: روزنامه انگلیسی زبان سعودی "عرب نیوز"