سجاد خداکرمی، اقتصاد24- در طول یک سال گذشته قیمت خودرو افزایش بسیار زیادی داشته تا آنجا که در برخی خودروها این افزایش قیمت تا 100 درصد بوده است اما این موضوع به‌تنهایی اوقات بسیاری از شهروندان که در اوج تورم و گرانی با اندک سرمایه خود قصد خرید خودرو داشته‌اند را تلخ نکرده است بلکه در کنار آن‌ها بسیاری از شهروندانی که خودروی شخصی دارند و از آن برای تردد روزانه بهره‌مند می‌شوند نیز تلخ‌کام شده‌اند چه آنکه در این مدت لوازم‌یدکی و مصرفی اتومبیل‌ها گاهی اوقات حتی بیش از 300 درصد شیب افزایش قیمت به خود گرفته و در کناران هزینه دستمزد خدمات دهندگان به خودرو و تکنسین‌های اتومبیل نیز افزایش قابل‌توجهی داشته است و دست‌آخر نیز افزایش تا سقف 200 درصدی سوخت هم کار را به آنجا رسانده که دیگر امروز خیل عظیمی از صاحبان خودروها از خود می‌پرسند «آیا استفاده از خودرو شخصی برای مصارف روزانه صرفه اقتصادی دارد؟!»
برای پاسخ به این سؤال و اینکه دریابیم هزینه نگهداری و تعمیر خودرو تا به کجا سر به فلک کشیده، نیاز هست که میانگین هزینه استفاده از خودرو شخصی را طی یک بازه زمانی مشخص که می‌تواند به‌طور نمونه یک سال باشد را محاسبه کرد و آن را در کنار هزینه استفاده از وسایل نقلیه عمومی همچون مترو و اتوبوس یا تاکسی و مسافربرهای آنلاین در طی یک سال قرار داد و از این قیاس دریافت که اگر یک دارنده خودرو بخواهد از وسیله نقلیه شخصی خود برای مصارف روزانه بهره ببرد آیا به لحاظ اقتصادی برایش می‌صرفد یا نه.
استفاده از خودرو شخصی چقدر هزینه دارد؟
برای محاسبه هزینه یک‌ساله استفاده از خودروی شخصی موارد زیادی را باید در نظر گرفت. یکی از مهم‌ترین موارد در این رابطه بیمه خودرو است، اعم از بیمه شخص ثالث و بیمه بدنه. با توجه به اینکه بیمه بدنه اجباری نیست و بسیاری از خودروها بیمه بدنه ندارند هزینه این بیمه را در محاسبه داخل نمی‌کنیم اما با توجه به اینکه بیمه شخص ثالث الزامی است نمی‌توان آن را در هزینه سالانه در نظر نیاورد.
هزینه بیمه سالانه شخص ثالث خودرو نیز متغیر است و از حدود 500 هزار تومان (با 70 درصد تخفیف) تا 1 میلیون و 650 هزار تومان (بدون تخفیف) با سقف پوشش مالی 9 میلیون تومان را شامل می‌شود که با توجه به تغییر قانون بیمه ثالث و کاهش تخفیف‌های بیمه به سالانه 5 درصد، می توان نرخ متوسط بیمه را در حدود 1 میلیون و 400 هزار تومان محاسبه کرد. این فرض در انتخاب نوع خودرو و سال کارکرد آن تقریباً جزو کم‌هزینه‌ترین بیمه‌ها است و در خودروهای گران‌تر از پراید و با سال‌های کارکرد کمتر هزینه بعضاً بسیار بیشتری باید در سال پرداخت شود. مثلاً برای یک خودرو پژو 207 اتوماتیک صفر کیلومتر میانگین هزینه‌ای که باید برای بیمه شخص ثالث با سقف خسارت 80 میلیون تومانی پرداخت شود حدوداً 2 میلیون و 697 هزار تومان است. در این گزارش برای سهل شدن محاسبه هزینه سالانه خودرو میانگین هزینه‌ای که برای بیمه شخص ثالث لحاظ می‌کنیم ۲ میلیون تومان است.
خودروها هزینه‌های دیگری هم در کنار بیمه دارند و از آن میان می‌توان به عوارض سالانه، خلافی و تصادف اشاره کرد. بااین‌همه اما در این محاسبه تصادف را در نظر نمی‌گیریم و فرض را بر خوش‌شانسی می‌گذاریم و خلافی را هم در فرض این محاسبه 300 هزار تومان لحاظ می‌کنیم که نشان از قانون مداری کمابیش قابل‌قبول فرد مصرف‌کننده از خودرو دارد.
در رابطه با عوارض سالانه هم با توجه به اینکه در سال جاری افزایش داشته، هزینه عوارض یک خودروی پژو ۲۰۶ در سال حدود 150 هزار تومان می‌شود که میانگین مناسبی برای محاسبه موردنظر ما است و این عدد را برای این منظور و برای تمامی خودروها در نظر می‌گیریم.
ازجمله هزینه‌های دیگری که باید در این محاسبه لحاظ شود هزینه‌های تعویض روغن و ضد یخ، فیلترها و سرویس‌های سالانه و برخی تعمیرات جزئی در سال است. اگر فرض کنیم که صاحب خودرو هر روز با وسیله نقلیه شخصی خود به سرکار می‌رود و آخر هفته هم استفاده معمولی از خودرو خود دارد، در حدود سه بار در سال تعویض روغن نیاز دارد. در حال حاضر تعویض روغن خودروهای پرتیراژ و معمول مانند پراید و پژو چیزی در حدود ۲۰۰ هزار تومان آب می‌خورد. البته این در شرایطی است که فرد مفروض بخواهد یک روغن باکیفیت استفاده کرده و فیلترها را هم تعویض کند. به‌این‌ترتیب در سال باید حدود ۶۰۰ هزار تومان برای تعویض روغن هزینه کنار گذاشت. یک ضد یخ نسبتاً خوب هم در بازار فعلی چیزی در حدود 70 هزار تومان است که باید به مابقی هزینه‌ها اضافه شود.
برای سرویس سالانه خودرو که موارد متعددی را در بر می‌گیرد ازجمله سیستم ترمز خودرو که مواردی چون لنت ترمز و روغن ترمز را در بر می‌گیرد و اگر محصول باکیفیتی را برای چرخ‌های جلو و عقب خودرو در نظر گرفته شود چیزی در حدود 400 هزار تومان هزینه در بر دارد بعلاوه هزینه برخی سرویس‌های دیگر و هزینه دستمزد سرویس‌کار، با توجه به قیمت‌های امروز سالانه حداقل چیزی در حدود 1 میلیون و 500 هزار تومان هزینه سرویس خودرو خواهد بود.
این البته در شرایطی است که خودرو در شرایط ایده آلی به سر ببرد و به‌طور مثال نیاز به تعویض تایر که امروز نوع معمول آن که تولید داخل هم باشد، برای خودروهای با قیمت زیر 100 میلیون تومان چیزی در حدود 800 هزار تومان است، نداشته باشد و همچنین اولی‌تر از آن اینکه خودرو مذکور بی‌نیاز از تعمیر آن‌چنانی باشد که در آن صورت با توجه به افزایش 300 درصدی قیمت لوازم‌یدکی خودرو طی یک سال گذشته و همچنین ازدیاد لوازم‌یدکی بی‌کیفیت یا تقلبی در بازار که اگر بدشانسی رو کند و از آن‌ها استفاده شود هزینه‌ها دوبل خواهد شد، همچنین افزایش هزینه دستمزد تعمیرکاران اتومبیل؛ هزینه‌های بسیار بیشتری برای خودرو در پی خواهد بود و میزان مبلغی که باید صرف شود سر به فلک خواهد کشید.
این شرایط البته برای خودروهای داخلی است و مشکل گرانی قطعه و افزایش هزینه نگهداری خودرو برای خودروهای مونتاژ شده دو برابر است و برای خودروهای وارداتی بنا بر گفته مسئولان اتحادیه‌های مرتبط حداقل 4 برابر پرهزینه‌تر است. در میان خودروهای وارداتی هم خدا نکند سهم مصرف‌کننده در سبد خودروهای چینی بی‌کیفیت حاضر در ایران باشد که دیگر هزینه‌بر بودن تعمیر آن‌ها داد تقریباً تمامی مصرف‌کنندگانشان را درآورده است.
در کنار تمامی این هزینه‌ها می‌رسیم به هزینه بنزین خودرو که اخیراً حداقل 50 درصد و حداکثر 200 درصد افزایش داشته است. برای هزینه سوخت خودرو در یک سال نیز اگر فرض کنیم فرد موردنظر در مثال این محاسبه در ماه به‌طور میانگین در حدود ۱۰۰ لیتر بنزین مصرف می‌کند، در سال مبلغ 2 میلیون و 520 هزار تومان هزینه استفاده از سوخت خودروی مذکور می‌شود؛ اگرچه که در کلان‌شهری مثل تهران با ترافیک‌های سرسام‌آورش این عدد برای استفاده روزانه از خودروی شخصی ممکن است تا حدودی خوش‌بینانه به نظر برسد چه رسد به آنکه فرد استفاده‌کننده از خودرو سالی یک‌بار هم با اتومبیل شخصی خود به مسافرت زمینی برود.
یک‌سوم حداقل حقوق ماهانه، هزینه بری استفاده از خودرو شخصی
حال با جمع‌کردن همه این هزینه‌ها دقیقاً 6 میلیون و 470 هزار تومان یا رندتر اگر فرض کنیم 6 میلیون و 500 هزار تومان حداقل‌ترین هزینه ممکن برای استفاده سالیانه افراد از خودرو شخصی‌شان برای مصارف معمول درون‌شهری است و نه حتی مسافرت رفتن با اتومبیل شخصی. هزینه‌ای که اگر تقسیم‌بر 12 ماه سال شود، ماهانه 545 هزار تومان را برای مصرف‌کننده در پی خواهد داشت و اگر فرض دریافتی ماهانه فرد بر پایه حداقل حقوق وزارت کار باشد که 1 میلیون و 517 هزار تومان است، هزینه ماهانه استفاده از خودرو شخصی تقریباً یک‌سوم حقوق وی را شامل خواهد شد. اما اگر بخواهیم در این محاسبه میانگین 3 میلیون و 500 هزار تومان دریافتی ماهانه حقوق کارمندان دولت را که جمعیت تقریبی 2 میلیون و 500 هزار نفری آن‌ها در برابر جمعیت کل اشتغال کشور که در پاییز امسال در حدود 25 میلیون نفر است بسیار کوچک است، در نظر بگیریم؛ هزینه حدودی 550 هزار تومانی استفاده از خودرو شخصی چیزی در حدود کمی بیشتر از یک‌هفتم دریافتی ماهانه این افراد را در بر می‌گیرد.
ماهانه 36 سفر با تاکسی آنلاین و 458 سفر با مترو و اتوبوس
سؤال دیگری که طرح می‌شود این است که اگر بخواهیم هزینه استفاده از خودرو شخصی را برای استفاده از حمل‌ونقل عمومی با گستره‌ای از مترو و اتوبوس گرفته تا تاکسی و مسافربرهای آنلاین در نظر بگیریم چگونه می‌شود؟ برفرض آنکه میانگین سفرهای درون شهر تهران با تاکسی‌های آنلاین به ازای هر سفر حدود 15 هزار تومان باشد، با 550 هزار تومان می‌توان 36 سفر انجام داد. این هزینه برای استفاده از تاکسی‌سرویس‌ها و آژانس‌های درون‌شهری با توجه به قیمت بالاتر آن‌ها برای هر سفر طبیعتاً مقداری کمتر خواهد بود.
حال اگر هزینه ماهانه استفاده از خودرو شخصی در استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی همچون مترو هزینه شود، با توجه به قیمت بلیط 1200 تومانی مترو تهران با 550 هزار تومان ماهانه می‌توان حدوداً 458 بار از مترو استفاده کرد. برای استفاده از اتوبوس هم با توجه به قیمت میانگین بلیط اتوبوس که در تهران 1200 تومان است نیز همچون مترو می‌توان در هر ماه حدود 458 سفر انجام داد.
ممکنه اگر بشینین هزینه های خونه رو هم حساب کنین به صرفه نباشه که خونه بخرین و بهتر باشه که اجاره کنین.