اقتصاد۲۴– تبعات عدم همکاری با FATF، اما در ماجرای پرداخت پول آندره‌آ استراماچونی سرمربی باشگاه استقلال تهران نمود عینی‌تر یافت. هر چند مسئله تحریم‌های آمریکا به عنوان عامل اصلی محدودیت در انتقالات ارزی مهمتر است، اما بی تردید عدم همکاری ایران با این نهاد تاثیر فراوانی بر مبادلات ارزی کشور خواهد داشت.
این در حالی است که مجمع تشخیص مصلحت نظام به عنوان یکی از ارکان اصلی تعیین کننده در تصویب لوایح پالرمو و CFT مخالف این موضوع است. محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، تصویب شتابزده این لوایح را به صلاح معیشت مردم نمی‌داند و معتقد است در خصوص این موضوع ابهامات فراوانی وجود دارد. هر چند باید گفت موضوع پیوستن به FATF تازه نبوده و سال هاست در خصوص آن تصمیم گیری نشده است.
از نگاه دیگر، اما برخی کارشناسان معتقدند مسئله پیوستن به FATF وجه سیاسی به خود گرفته است و مشکل مخالفان با دولت است. صادق زیباکلام در این خصوص می‌گوید: «در حال حاضر کسی حاضر نیست تبعات عدم تصویب FATF را قبول کند، این در حالی است که در سال آینده زمانی که این تبعات اثر خود را بر روی جامعه نشان داد، آن وقت تندرو‌ها انگشت اتهام را به سوی حسن روحانی نشانه می‌روند و می‌گویند که افزایش قیمت دلار و کالاها، بی ثباتی اقتصادی و نارضایتی مردم متوجه اقدامات دولت است، اما نمی‌گویند که این موضوع به خاطر این بوده که آن‌ها برای اینکه بگویند تعامل نمی‌کنیم، این تبعات دامن مردم را گرفته است.».
اما آیا آنچنان که صادق زیباکلام می‌گوید نپیوستن ایران به FATF تبعات گرانباری برای شرایط اقتصادی کشور دارد؟ پیشتر میثم رادپور کارشناس مسائل اقتصادی به اقتصاد ۲۴ گفته بود: با توجه به سختگیرانه‌تر شدن قوانین نظام پولی در دنیا، بسیاری از کشورها ترجیح می‌دهند با مناطق پر ریسک کار نکنند. در واقع حتی اگر بانکی در دنیا بتوان ریسک تحریم‌ها را بپذیرد و بخواهد با بانک‌های ایرانی همکاری و یا مبادله پولی داشته باشد لیست سیاه FATF قطعاً مانع از این همکاری خواهد بود.
تبعات نپیوستن به FATF چیست؟
قاسم میرزایی نکو عضو کمیسیون امور داخلی کشور و شورا‌ها نیز درباره تبعات نپیوستن ایران به FATF گفته بود: «به ما اخطار داده‌اند که این آخرین مهلت ایران است. مهمترین اتفاقی که پس از عدم پیوستن به FATF پس از بهمن ماه رخ خواهد داد این است که بانک‌های ما از دایره ارتباط جهانی بانک‌ها خارج می‌شوند.»
اما به زبان ساده خارج شدن ایران از دایره ارتباطات جهانی بانک‌ها چه تبعاتی برای اقتصاد کشور خواهد داشت؟ این به معنای آن است که بانک‌های ما نمی‌توانند با بانک‌های خارجی نقل و انتقال پول انجام دهند و صادرکنندگان نیز در قبال فروش کالا به مشتری خارجی وجهی دریافت نمی‌کنند. اختلال در صادرات به معنای ضربه خوردن به تولید است که هم به واردات قطعات و مواد اولیه نیاز دارد و هم به صادرات محصولات خود.
این دومینو ادامه پیدا خواهد کرد و به راحتی با تعطیلی واحد‌های تولیدی اشتغال نیز به خطر می‌افتد؛ لذا این ساده‌ترین مسئله مطرح شده در مورد تبعات قطع همکاری با سیستم جهانی است، تبعاتی که شاید کسانی که برای عدم پیوستن به FATF سنگ اندازی می‌کنند، آن را نپذیرند.
این در حالی است که حتی روسیه و چین هم در صورت ورود ایران به لیست سیاه FATF در همکاری با ایران دچار مشکل خواهند شد. این مسئله حتی در فروش نفت و مشتقات آن به کشور‌های دوست هم تاثیرگذار خواهد بود.
مردم راجع به FATF چه می‌دانند؟
بسیاری ممکن است در خصوص FATF چیز زیادی ندانند. اینکه پیوستن یا نپیوستن به آن چه اثری می‌تواند در زندگی روزمره آن‌ها داشته باشد؟ کاربری درباره این موضوع در شبکه های اجتماعی نوشته بود: «مردم همانطور که از برجام سر در نیاوردند از FATF هم سر در نمی‌آورند».
اما به زبان ساده باید گفت که گروه ویژه اقدام مالی به اختصار FATF نهادی بین المللی است که برای مبارزه با پولشویی در جهان تاسیس شده است. قوانین مالی و پولی طی چند دهه اخیر سخت گیرانه شده و این نهاد سعی می‌کند با ارائه دستورالعمل‌هایی از ریسک جابجایی پولی و مالی خلاف قانون جلوگیری کند.
این گروه میزان پیشرفت کشور‌های عضو در این سازمان را در زمینه پیاده‌سازی توصیه‌های این گروه رصد می‌کند. بر اساس همین رصد و نظارت، گروه کاری اقدام مالی، کشورها را به چند دسته تقسیم کرده است؛ کشور‌های همکار که کاملاً به FATF پایبند هستند از جمله آمریکا، استرالیا، ژاپن. کشور‌های در حال همکاری که سعی در پیاده‌سازی توصیه‌ها دارند مثل عراق، سوریه و عربستان. کشور‌های غیر همکار سفید که هنوز به پیاده‌سازی گروه ویژه اقدام مالی در کشور خود نپرداخته‌اند و کشور‌های غیر همکار خطرناک که ریسک تعامل اقتصادی در آن زیاد است. در حال حاضر ۳۶ کشور و دو سازمان منطقه‌ای اتحادیه اروپا و شورای همکاری کشور‌های عرب خلیج فارس (متشکل از بحرین، کویت، عمان، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی) در این گروه عضو هستند.
حالا تقریبا تمامی کشور‌های دنیا، مستقیم یا غیرمستقیم، عضو FATF هستند و این سازمان، ۳۷عضو ثابت دارد که بیشترشان کشور‌های توسعه‌یافته هستند. علاوه بر کشورها، دو نهاد شورای همکاری خلیج‌فارس و اتحادیه اروپا هم عضو ثابت FATF هستند.
در این میان ایران و کره‌شمالی از قافله عقب مانده و همچنان به این نهاد ملحق نشده‌اند و کشور‌های باهاماس، بوتسوانا، کامبوج، غنا، ایسلند، مغولستان، پاناما، پاکستان، سوریه، ترینیداد و توباگو، یمن و زیمباوه نیز در لیست خاکستری و تعلیق این نهاد قرار دارند.
با FATF سیاسی بازی می‌شود؟
ترکیب اصولگرای مجمع تشخیص مصلحت در حالی لوایح FATF را معطل نگه داشته است که در زمان محمود احمدی‌نژاد این لوایح قرار بود، بی‌سروصدا و بدون هیچ مخالفتی تصویب شود. «مهدی مطهرنیا»، کارشناس مسایل بین‌الملل، با اشاره به ضرب‌الاجل سه هفته‌ای برای پیوستن ایران به کارگروه ویژه اقدام مالی (FATF) با بیان اینکه در دولت محمود احمدی‌نژاد بحث پیوستن به کارگروه ویژه اقدام مالی (FATF) به‌صورت محرمانه و بی‌سروصدا پیگیری شده بود، گفت: متأسفانه در ایران پرونده‌های ملی به ابزار و اهرم‌های فشار حزبی و جناحی تبدیل می‌شود. جناح‌های اصولگرا و اصلاح‌طلب با وجود اعلام تعهد به قانون و بالاتر از آن بیش از آنکه تابع قانون باشند، رئالیسم قدرت را پیاده‌سازی می‌کنند.
پذیرش در آخرین لحظه؟
موضوع همکاری با FATF تازه نیست، اما گروه ویژه اقدام مالی در آخرین جمعه مهرماه امسال با ایران اتمام حجت کرد که یا تا ۲۷ بهمن‌ماه سرنوشت لوایح «پالرمو» و «سی‌اف‌تی» مشخص می‌شود یا اینکه ایران و کره‌شمالی در لیست سیاه همسایه یکدیگر خواهند شد. این یعنی تنها ۵۲ روز فرصت تا روز پایانی اولتیماتوم گروه ویژه اقدام مالی فرصت است.
اما علی ماجدی سفیر سابق ایران در آلمان می‌گوید: «متاسفانه ما همیشه در آخرین لحظه و بسیار دیرتر از باقی کشورها خواستار پیوستن به پیمان، سازمان و یا گروه‌های بین‌المللی، چون FATF و یا WTO بوده‌ایم که نتایج آن بر اقتصاد کشورمان نیز بسیار ملموس است.»
همچنین عبدالله ناصری فعال سیاسی در این خصوص گفت: تجربه تاریخی نشان داده که مسئولان کشور در زمانی که تحت فشار بین المللی برای پذیرش چیزی قرار می‌گیرند، در نهایت نیز در لحظه آخر به این امر تمکین می‌کنند.
وی افزود: هر چند که در حال حاضر ایران تحریم است و مبادلات بانکی چندانی با کشور‌های دیگر ندارد، اما ورود به لیست سیاه اف‌ای تی اف نیز می‌تواند مشکلات کشور را بیش از این کند، بنابراین باید تدابیری اتخاد شود، که این معاهده بین المللی به تصویب برسد، این در حالیست که هرگاه معاهدات بین المللی به تصویب نرسیده و به آن‌ها نپیوسته‌ایم، یک گام به عقب برگشته‌ایم، بنابراین باید اف‌ای تی اف را قبول کنیم.
این فعال اضافه کرد: به اعتقاد بنده در نهایت FATF در مجمع تشخصیص مصلحت نظام تصویب خواهد شد، چرا که عدم پذیرش این موضوع برای کشور خسارات بسیاری را به دنبال دارد و کسی نیست که تبعات عدم تصویب این موضوع را قبول کند.