آجیل با ایرانی‌ها آشتی می‌کند؟

 

اقتصاد۲۴ - کاروانسرای خانات در تهران یا مرکز عمده فروشی‌های آجیل بعد از تقاطع خیابان صاحب جمع و مولوی است، خیابانی که به بنکداری و مرکز فروش انواع کالا‌ها معروف است. در خیابان صاحب جمع از حبوب گرفته تا برنج، روغن و مواد شوینده و... یافت می‌شود. اما در همین خیابان که به سختی می‌توان جای پارک پیدا کرد، کاروانسرای قدیمی وجود دارد که خیلی‌ها بی‌توجه از آن عبور می‌کنند. وقتی از بهارستان به سمت جنوب حرکت می‌کنید به تقاطع خیابان مولوی می‌رسید و پس از آن خیابان صاحب جمع شروع می‌شود. وقتی همین مسیر را ادامه دهید، سمت راست (خیابان صاحب جمع یکطرفه است) کوچه حاتمی را می‌بینید، بعد از چند گام، به دالانی می‌رسید که خبری از کاروانسرا نیست، اما همان دالان را که به سمت چپ بروید، سردر خانات مشخص است. در اینجا وارد میدانی می‌شوید که تا چشم کار می‌کند، آجیل فروشی هست.

درس در تهران، سر راست است، فقط باید ۸ دقیقه پیاده‌روی کنید. می‌خواهم از خیابان و کاروانسرایی برای شما بگویم که در آن انواع آجیل‌ها را می‌توان خرید. وقتی وارد خیابان صاحب جمع شدید و از مولوی عبور کردید، سمت راست‌تان کوچه‌ای است به اسم حاتمی؛ وقتی از آن رد می‌شوید در همان سمت وارد دالانی می‌شوید که بازار آجیل فروش‌هاست. کمی همین مسیر را ادامه دهید، به کاروانسرای خانات می‌رسید. آنگونه که در ویکی پدیا آمده، کاروانسرای خانات در شمال میدان شوش و جنوب چهارراه مولوی میدان امین السلطان به مساحت حدود ۱۰ هزار متر مربع و ۵۴ حجره کوچک با دری به ارتفاع پنج متر از چوب روسی و ۴۰ گل میخ ساخته شده که معماری آن به شیوه آجر کاری است.
این کاروانسرا که در زمان ناصر‌الدین شاه قاجار ساخته شده است، در سال ۵۷ بخشی از آن در آتش سوخت و مجدداً سال ۸۸ فعال شد. در کاروانسرای خانات که بازارچه حاج سید علی و بازارچه حاج سید جعفر در آن وجود دارد، تعداد زیادی حجره هست که افراد زیادی در آن مستقر هستند، کار اصلی آن‌ها فروش آجیل به‌صورت عمده است. در راهرو این بازارچه‌ها چرخی‌هایی در حال تردد هستند تا بار حجره‌ها را به وانت بار‌هایی که در حیاط کاروانسرا مستقر شدند، برسانند.

---

چرخی‌ها برای هر ۵ الی ۷ کیسه آجیلی که روی چرخ‌های خود قرار می‌دهند، ۱۰ هزار تومان می‌گیرند. خودشان می‌گویند ساعت کاریشان از ۹ ونیم شروع می‌شود و تا ساعت ۶ عصر ادامه دارد. البته شب عید، بازار چرخی‌ها حسابی رونق دارد. اگر ۵ دقیقه در حیاط کاروانسرا بایستید و به مکالمه حجره دارانی که در کنار حوض خالی از آب ایستادند گوش کنید، متوجه می‌شوید که آن‌ها در پذیرش سفارش‌های جدید هیچ استقبالی نمی‌کنند و به همه هم می‌گویند اگر آجیل برای اسفند ماه می‌خواهید الان باید کل سفارش خود را بدهید در غیر این صورت هیچ تعهدی برای دادن بار نداریم.

 

 

محمدحسین یکی از حجره دارانی بود که در کاروانسرای خانات کار می‌کند. او گفت: اگر سفارش مغازه‌ها و شهرستان‌ها در ماه بهمن ثبت نشود، امکان توزیع آجیل را نداریم. امسال قیمت آجیل نسبت به سال گذشته بهتر شده است بدین جهت خریدار‌ها هم زیاد شدند، از این‌رو ما باید حجم توزیع آجیل را به گونه‌ای در نظر بگیریم که به تمام مشتریانمان آجیل برسد. او ادامه داد: نمی‌گویم آجیل کم است، اتفاقاً در این کالا شاهد حجم بالا و تنوع هستیم، ولی در روز‌های پایانی سال اگر توزیع به درستی مدیریت نشود قیمت‌ها بالا می‌رود.

 

مشاهدات ما از بازار آجیل، خیابان صاحب جمع نشان می‌دهد که بازار با هیچ کمبودی مواجه نیست و قیمت‌ها در قیاس با گذشته کاهش خوبی داشته است، البته این جمله بدان معنا نیست که قیمت آجیل پایین است و تمام خانوار‌ها امکان خرید برایشان فراهم است. موضوع دیگری که در بازار آجیل شاهد آن بودیم؛ آجیل‌های وارداتی بود که بعضاً از نظر قیمتی ۳ الی ۵ هزار تومان از مشابه داخلی ارزان‌تر هستند.

در این خیابان هر کیلو گردو بلغاری ۱۱۵ هزار تومان، گردو ایرانی ۱۱۷ هزار تومان، پسته ۱۴۰ هزار تومان، تخمه جابونی (ژاپنی) ۳۵ هزار تومان، تخمه کدو ریز ۳۸ هزار تومان، تخمه کدو گوشتی ۴۵ هزار تومان، فندوق با پوست ۵۰ هزار تومان، مغز بادام خارجی ۱۱۹ هزار تومان، انجیر ۵۹ هزار تومان، مغز بادام ایرانی ۱۵۰ هزار تومان و کشمش ۳۵ هزار تومان بود. اگر همین آجیل‌ها را به‌صورت عمده خرید کنید قیمت‌ها حدود ۱۰ درصد پایین‌تر است.

 

باقر شفیعی‌پور که در خیابان صاحب جمع آجیل می‌فروشد، می‌گوید: تصور می‌کنم که در نوروز ۹۹ نسبت به ۹۸، حجم فروش آجیل به‌صورت عمده و خرد بیشتر شود، چرا که قیمت‌ها کاهش خوبی داشته است. اسفند سال گذشته قیمت هر کیلو پسته به ۲۱۰ هزار تومان رسید و خیلی از خانواده‌ها دست از خرید آجیل کشیدند. او ادامه داد: در بین آجیل، طی یک ماه اخیر تنها بادام هندی ۲۰ درصد افزایش پیدا کرده است و مابقی کاهش قیمت را تجربه کردند. علت افزایش قیمت بادام به نرخ ارز برمی‌گردد. در این میان محصولاتی مانند انجیر تا حدودی در بازار کم شده که علت اصلی آن خرید انجیر ایرانی، توسط تجار عراقی است.

شفیعی‌پور تأکید کرد: قیمت تخمه ۱۰ تا ۱۵ درصد ارزان‌تر شده و در قیاس با سال گذشته میزان واردات این محصول کمتر شده چرا که تولیدات داخلی جوابگو نیاز کشور است.

 

 

سجاد دیگر مغازه دار خیابان صاحب جمع است که ۳۰ سالی تجربه فروش آجیل دارد. او می‌گوید: اسفندماه گذشته ۷۰ درصد مشتری‌های ثابت ما آجیل نخریدند و همین امر باعث شد کلی آجیل روی دستمان بماند، ولی اکثرهم صنفی‌های آجیل فروش معتقدند که امسال فروش آجیل افزایش قابل توجهی خواهد یافت.

 

او ادامه داد: اگر چند ساعتی در کنار در ورودی کاروانسرای خانات بایستید، می‌بیندید که حجم زیادی بار تخلیه و به سایر شهرستان‌ها و مغازه‌ها ارسال می‌شود. این مغازه دار عنوان کرد که تنها مشکل بازار آجیل، صادرات است. اگر صادرات محدود شود قیمت‌ها ثابت می‌ماند و قیمت‌ها در بازار افزایش پیدا نمی‌کند.

 

 

بعد از آنکه مکالمه‌مان با برخی از فروشندگان تمام شد، با چند نفر از خریداران آجیل صحبت کردیم. از یکی از خریداران پرسیدیم که قیمت‌ها را چگونه ارزیابی می‌کند؟ او گفت: جیب ما به خرید آجیل شب عید نمی‌رسد چرا که قیمت‌ها بالاست. ولی برای مصرف خانوار در وزن‌های بسیار کم پسته و بادام خریداری می‌کنم.

 

 

خانم دیگری که در حال پرسیدن قیمت‌ها بود، در گپی کوتاه به ما گفت: می‌خواهم یک ماه زودتر آجیل شب عید را بخرم تا با گرانی این کالا مواجه نشوم. به نظر می‌رسد قیمت‌ها نسبت به سال گذشته خیلی بهتر شده است. خاطرم هست آخرین بار که پسته خریداری کردم کیلویی ۱۹۰ هزار تومان بود.

 

 

چند دقیقه‌ای روبه‌روی ورودی کاروانسرای خانات ایستاده بودیم که ببینیم مردم چگونه خرید می‌کنند؟ در آن چند دقیقه شاهد صف وانت‌های سفید رنگ و آبی رنگ بودیم که برای آجیل بار زدن به نوبت توقف کرده بودند و می‌خواستند بار را به مکان‌های مختلف شهر ببرند. مردم هم در حجره‌ها با عمده فروش‌ها در حال صحبت کردن بودند تا بتوانند به‌صورت خُرد، خرید کنند تا قیمت‌ها برایشان مناسب‌تر تمام شود. در این بازار بر خلاف اسفند سال گذشته جنب و جوش و رونقی به راه بود و همه نسبت به اسفند ۹۸ خوش بین بودند.

 

 

خیلی از فعالان این بازار، تجربه خرید نکردن آجیل توسط مردم را تجربه کردند و به همین جهت اکثر آن‌ها در تلاش هستند که قیمت نهایی آجیل در قیاس با سال گذشته ارزان‌تر باشد تا خانواده‌ها میل به خرید آجیل پیدا کنند.

 

 

از سویی شنیدیم که برخی از آجیل فروش‌های قدیمی بازار برای آنکه مردم در نوروز ۹۹ آجیل داشته باشند، فروش محدود اقساطی راه انداختند. سازوکار آن‌ها در این فروش کاملاً سنتی است و طرفین باید در مورد بازپرداخت پول به توافق برسند.