اقتصاد۲۴ - در ساختار اقتصادی امروز ایران، کسب و کارهای کوچک وضعیت غریبی دارند؛ یک وقت به نام تسهیل اشتغالزایی اجرای بخش‌هایی از مقررات کار و تامین اجتماعی در این محیط‌ها به حالت تعلیق درآمد، اما در کاهش نرخ بیکاری اتفاق خاصی حادث نشد؛ زمانی گفتند آن‌ها موتور اصلی توسعه‌اند و همین بهانه‌ای شد تا منابع بانکی خرج بست و توسعه آن‌ها شود، اما در نهایت چیزی از این ریخت و پاش عاید جامعه نشد و حالا در این روزگار کرونایی که عمده فعالیت‌های اقتصادی به حالت تعطیل و نیمه تعطیل درآمده اند بازهم این کسب و کارهای خُرد و کوچک هستند در معرض آسیب قرار دارند.
حمید حاج اسماعیلی، تحلیلگر بازار کار درباره شرایط این روز‌های کسب و کارهای خُرد و کوچک به اقتصاد ۲۴ می‌گوید: بیش از دو دهه است که دولت‌ها می‌خواهند از ظرفیت بنگاه‌های کوچک و مشاغل خرد برای رشد و توسعه اقتصادی استفاده کنند، همیشه صحبت از نوشتن طرح و لایحه بوده است، اما در عمل هیچ اقدامی صورت نگرفته است؛ اگر امروز این بنگاه‌ها سهمی در مناسبات اقتصادی کشور دارند بدون کمک مجموعه قانونگذاری بوده است، موقعیت کنونی این بخش از اقتصاد بیش از هرچیز مرهون احساس نیاز جامعه و تغییرات روز دنیاست در واقع همین مقررات موجود نتیجه به رسمیت شناخته شدن اجباری این کسب و کار‌ها از سوی دولت است و مسئولان بدون داشتن برنامه خاص در عمل انجام شده قرار گرفتند و خب دور از انتظار هم نیست که بگویند ما تلاشمان را برای حمایت هرچه بیشتر انجام دادیم.
از نظر حاج اسماعیلی در نتیجه همین تغییرات سال‌های اخیر بود که بستری خود به خودی برای رشد و توسعه کسب و کارهای کوچک و خرد ایجاد شد، جمعیت انبوه جویندگان فرصت‌های شغلی ظرفیت محدود استخدام در قسمت‌های مختلف و از طرف دیگر استقبالی که جامعه از برآورده شدن تقاضاهایش به وسیله کسب و کارهای جدید نشان داده است باعث شد تا در سال‌های گذشته بخش قابل توجهی از اقتصاد ایران به بستر فعالیت کسب و کارهای خرد و کوچک اختصاص یابد.
بیشتر بخوانید: کارگران آسیب دیده از کرونا چه کنند؟
وی ادامه می‌دهد: علی رغم این اتفاق، چون دولت‌ها هیچ برنامه منسجمی برای حمایت از این بخش نداشته اند حالا هم با بحرانی نظیر شیوع ویروس کرونا این مشاغل زمین‌گیر خواهند شد و معلوم نیست به همان صورتی که شکل گرفتند دوباره احیا شوند؛ این گروه از شاغلان جامعه نه کارگرند و نه کارمند و هیچ پوشش حمایتی برایشان وجود ندارد؛ غالب آن‌ها زیر بار وام بانکی و انواع بدهی‌ها متولد شده اند و حالا که همه چیز کساد شده است حتی شرایط برای تسویه بدهی‌های آن‌ها نیز مساعد نیست.
این تحلیلگر بازار کار بیکاری ناشی از بحران اقتصادی کرونا را جمعیتی دستکم ۴ میلیون نفری برآورد کرده و می‌گوید: این عدد جدا از سایر بیکارانی است همیشه در فاصله روز‌های پایانی سال قدیمی و نخستین روز‌های کاری سال جدید شغل خود را از دست می‌دهند؛ کافی است در نظر بگیریم که در هر واحد کسب و کار کوچک دستکم یک تا پنج نفر شاغل بوده اند؛ حالا اگر بپذیریم که در سراسر کشور دستکم نزدیک به ۵ میلیون واحد کسب و کار کوچک وجود دارد؛ عدد ۴ میلیونی دور از انتظار نخواهد بود.
حاج اسماعیلی در تشریح آسیبی که به این بخش از اقتصاد کشور وارد شده است، می‌گوید: بیشتر مشاغل خرد و کوچ یا در منازل یا در صفحات اینستاگرامی و کانال‌های تلگرامی و یا در قالب بساط دستفروشان خیابانی مستقر بودند، بعد از آنکه شیوع کرونا ترسناک شد در فاز نخست این مردم بودند که با تغییر سبک زندگی خود باعث شدند تا شرایط این کسب و کار‌ها تغییر کند و در فاز بعدی محدودیت‌هایی که دولت برای فاصله گذاری اجتماعی وضع کرد این شیب تغییر را سرعت بخشید.
وی می‌افزاید: برای مقابله با کرونا بدون شک تعطیلی محیط‌های شلوغ و پر تردد کار درستی است، اینکه فضاهای آموزشی به سمت مجازی شدن بروند کار خوبی است اما قطعا دولت با تعطیلی درازمدت فعالیت‌های اقتصادی نمی‌تواند به این وضعیت ادامه دهد؛ ساختار اقتصادی طوری است که برای حمایت از همه گروه‌های شغلی منابع نیست حتی برای گروه‌هایی نظیر کارگران بیکار شده‌ای که می‌توانند از مزایای بیمه بیکاری استفاده کنند نهایتا امکان پرداخت سه ماه مستمری به جمعیتی ۸۰۰ هزار نفری وجود دارد که در قیاس با عدد بیکاران ناچیز است.
حاج اسماعیلی در جمع بندی خود از موقعیت کنونی می‌گوید: دولت باید برنامه داشته باشد تا بتواند بحران اقتصادی ناشی از کرونا را مدیریت کند، این بار نمی‌توان با واگذاری امور به قضا و قدر و امید به آینده انتظار داشت که به سلامت از بحران عبور کنیم؛ راه اندازی شغل و حفظ آن سخت‌ترین کار دنیاست؛ کسب و کار هرچه کوچکتر باشد قواعد نانوشته تری دارد شاید بتوان با آیین نامه و مقررات نویسی نحوه اداره بنگاه‌های بزرگ را مشخص کرد، اما بنگاه‌های کوچک و خرد شرایطی منحصر به فرد دارند و نمی‌توان به راحتی برای آن‌ها تصمیم گیری کرد.